بازهم کوپن؛ راه رفته چهل ساله؟

یدا... صادقی، معاون سابق وزیر صمت در امور اقتصادی در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: کوپن الکترونیکی یا همان کارت کالا فرآیندی است که به قیمت‌گذاری دستوری در کالا می‌انجامد و تجربه نشان داده است که هر گونه قیمت‌گذاری کاهشی یا افزایشی دستوری نتیجه مطلوبی به‌همراه نداشته و کوپن الکترونیکی نیز از این قاعده مستثنی نیست و باعث ایجاد محدودیت‌هایی درتولید و توزیع می‌شود حتی باعث می‌شود عمداً یا سهواً رانت‌هایی در کشور ایجاد می‌شود و سود اجرای این طرح حتی جامعه هدف یعنی نیازمندانی که به کالاهای اساسی نیاز دارند را نیز تحت پوشش قرار نخواهد داد. صادقی افزود: با توجه به مضیقه مالی که در حال حاضر دولت با آن مواجه است ایجاد بستری برای این امر نیز خود مستلزم هزینه‌ای مضاعف است و علاوه بر آن اجرای این پروژه برای گروهی که به گفته وزارت صمت بالغ بر 10 میلیون نفر می‌شوند باعث ایجاد نابسامانی بیشتر در کل جامعه می‌شود، چراکه در حین تخصیص کالاهای خاص به افراد تحت شمول این طرح، باید کالاهایی با قیمت متعادل‌تر برای دیگر افراد جامعه نیز فراهم گردد تا با توجه به شرایط دشوار اقتصادی اکثریت افراد جامعه نیز از آن بهره‌مند گردند و این امر تولیدکننده را با مشکل مواجه می‌سازد که البته تبعات آن در نهایت دامن مصرف کننده را نیز خواهد گرفت. او معتقد است: بر اساس تجربه توزیع کالا به شکل محدود با قیمت‌های دستوری همیشه با عدم کارآیی در مجموع همراه بوده است، چراکه تعادل تولید و قیمت‌گذاری در جامعه از بین می‌رود و به مرور حتی رفاه نسبی مردم نیز با مشکل مواجه می‌شود و باعث ایجاد دوگانگی می‌گردد که ثبات وضعیت اقتصادی کشور را با چالش روبه‌رو می‌کند و علاوه بر آن تناسبی با شرایط و مقتضیات روز جهانی و استانداردهای موجود ندارد. او ادامه داد: فروش کالابرگ یا کالاهایی که در اختیار گروه مشمول طرح قرار گرفته‌اند با هدف دسترسی به منابع نقد از جمله تجاربی است که در اجرای طرح‌های مشابه مشاهده شده است و در مجموع سود کلانی را نصیب دلالان و واسطه‌ها در این عرصه می‌کند و متضرر اصلی و واقعی در این میان دولت خواهد بود که با صرف هزینه کلان برای راه‌اندازی طرح کالابرگ الکترونیکی به این طرح تن داده در حالی که این طرح به گفته مسئولان اجرایی موقت و برای گذر از شرایط فعلی حاکم بر جامعه در نظر گرفته شده است در صورتی که می‌توان به جای اجرای این طرح با تخصیص یارانه جهت دهی مطلوب‌تری به افراد نیازمند به کالاهای اساسی با مدیریت دریافت کنندگان داد.

آسیب به تولید و اشتغال با طرح کوپن الکترونیکی

صادقی بیان کرد: پرداخت کمک‌های بلاعوض به اقشار نیازمند به روش‌های مناسب حتی بهتر از این است که مجدداً سیستم کهنه کالابرگ و کوپن الکترونیکی اجرایی شود و علاوه بر متحمل شدن ضرر و زیان از سوی دولت، تولیدکنندگان را با مشکل فضای کاذب تقاضا مواجه سازیم و علاوه بر ایجاد جو ناپایداری در تولید به مشکلات اشتغال نیز دامن بزنیم و در نهایت به میزان تورم در جامعه نیز بیفزاییم در حالی که هدف اصلی اجرای این طرح کاهش تورم و تامین مایحتاج اولیه گروهی است که خود هدف آسیب‌های اجرای این طرح قرار می‌گیرند. معاون سابق وزیر صمت در امور اقتصادی بیان کرد: کاهش ظرفیت‌های تولید جامعه در بخش‌های مختلف در حال حاضر نیز تولیدکنندگان را دچار مشکل کرده و این امر به ویژه در بخش دام و کاهش سرانه مصرف گوشت مردم کاملاً مشهود است، هرچند که دولت سعی کرده تا با تزریق یارانه به بخش تامین نهاده‌های دامی به سرپاماندن آنها کمک کند اما باز هم میزان تولید محصولاتی مانند جوجه و گوشت کاهش می‌یابد و با تعطیلی این واحدهای تولیدی سطح اشتغال نیز کاهش یافته و وضعیتی نگران کننده را موجب می‌شود. او درباره راهکار جایگزین این طرح گفت: استمرار تخصیص یارانه نقدی در شرایط فعلی به گروه‌های خاص هر چند که آن هم با تورم همراه است اما حداقل مانع از تحرک در قسمت تولید و اشتغال نمی‌شود و اقتصاد کشور را با چالش مواجه نمی‌کند البته اگر تخصیص کالابرگ برای گروهی محدود و با نظارت شدید و در برهه زمان کوتاهی باشد و در صورتی که دولت اصرار به اجرا داشته باشد می‌توان با اهرم‌های نظارتی بازار به منظورگذر از وضعیت کنونی که حذف ارز 4200 تومانی به آن نگاه کرد اما در مجموع اجرا نشدن آن بسیار مطلوبتر از اجرای آن حتی با بازوهای اجرایی قوی است.

چه کسانی کوپن می‌گیرند؟

میثم مهرپور تحلیلگر اقتصادی در این خصوص معتقد است: هدفمندی یارانه‌ها یا همان جراحی اقتصادی مرتبط با کالاهایی است که از لحاظ قیمتی در داخل و خارج از کشور تفاوت دارد و امکان قاچاق این محصولات فراهم است در واقع توقف یا کنترل کردن قاچاق از هدف‌های مهم این طرح است لذا از این‌رو فلسفه اجرای هدفمندی یارانه‌ها کاری صحیح و قابل قبول است، هرچند ایراداتی هم در روند اجرای آن وجود دارد. این کارشناس تصریح می‌کند: اگرچه بعد از گذشت مدت‌زمانی ارزش یارانه نقدی از بین رفت اما این موضوع اصل هدفمندی را زیر سوال نمی‌برد زیرا کاهش ارزش یارانه‌ها به دلایلی نظیر تحریم و افزایش قیمت ارز بوده است و حالا دولت سیزدهم در شرایطی اقدام به حذف ارز ترجیحی کرد که به مردم وعده افزایش یارانه و یا تخصیص کالابرگ را داد که طبق اظهارات و گفته‌ها قرار بر آن شد که پس از دو ماه پرداخت یارانه نقدی به مردم با آماده شدن سامانه‌های اطلاعاتی کالابرگ الکترونیک جایگزین پرداخت نقدی شود که به دلیل ناپایداری شرایط اقتصادی کشورکالابرگ یا کوپن نسبت به یارانه نقدی ارجح است. او بیان داشت: کوپن عبارت است از تعدادی از کالاهای خاص برای هر شهروند ایرانی که دولت با نرخی پایین محاسبه می‌کند و همه افراد جامعه و یا تعدادی از دهک‌ها امکان دریافت این اجناس را خواهند داشت بنابراین کوپن الکترونیک راهکاری است که توسط آن می‌توان افزایش نرخ را بدون ایجاد مشکلات یارانه نقدی تا حدودی جبران کرد و البته باید نحوه تخصیص آن با زمان قبل متفاوت باشد. مهرپور افزود: به نظر می‌رسد این روش بهترین نوع از حمایت باشد برای آنکه دولت از تأمین حداقل معیشت عده‌ای از افراد اطمینان داشته باشد و تورمی را هم به وجود نمی‌آورد زیرا منابعی وجود دارد که به سمت دیگر هدایت می‌شود این‌گونه که ارز دولتی که به واردات اختصاص می‌یافت به معیشت مردم تعلق می‌گیرد همچنین راه‌حلی است که در آن امکان تخلف و سوءاستفاده به کمترین حد خود می‌رسد.؟ مهدی هاشم‌زاده، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در این خصوص گفت: انتقاداتی به این طرح وارد است که مهم‌ترین آنها هدایت اجناس با کیفیت پایین برای عرضه به خانوارهاست در حالی که معتقدیم شیوه‌های مناسب‌تری نیز وجود دارد که می‌تواند جایگزین کالابرگ شود و در قالب یارانه به مصرف‌کنندگان اختصاص یابد اگرچه فلسفه کالابرگ این بود که با توجه به افت ارزش ریالی پول از اختصاص یارانه نقدی به خانوارها جلوگیری شود.

900 میلیارد تومان هزینه راه‌اندازی تجهیزات کوپن الکترونیکی

سعید یاری کارشناس اقتصادی درباره کوپن الکترونیکی گفت: ارائه کالابرگ مزایایی دارد و مهم‌ترین و شاید تنها مزیت آن عدم ورود نقدینگی بیشتر به بازار و کنترل تورم است، اما گویا مشکلات تخصیص کالابرگ بیش از یارانه نقدی باشد. مشکل اول الزام مصرف‌کننده به خرید چند قلم کالای خاص است درحالی‌که ممکن است فرد در همان زمان تأمین کالایی دیگر برای وی در اولویت باشد علاوه بر آن مورد دیگر کیفیت پایین برخی از کالاها است. تجربه‌های قبلی این موضوع را نشان داده و مردم هم تفکر مثبتی از جنس کوپنی ندارند. این کارشناس اقتصادی افزود: در شرایط کنونی پرداخت یارانه‌ها به‌طور نقد نسبت به کوپن ترجیح بیشتر دارد زیرا همه اقلام وابسته به چهار کالای اساسی گران شده است و افراد امکان انتخاب کالای مورد نظر خود را برای خرید خواهند داشت علاوه بر آن براین‌اساس افراد برای دسترسی به منابع نقدی ممکن است کالابرگ‌های خود را همچون گذشته بفروشند و بازهم سود کلانی را نصیب دلالان و واسطه‌های این عرصه کنند همچنین هزینه راه‌اندازی طرح کالابرگ الکترونیکی مشکل بزرگی است که جدی‌ترین ایراد بر این طرح است زیرا طبق گفته مدیر طرح هوشمندسازی، برای پیشبرد اجرای این طرح 900 میلیارد تومان به‌منظور خرید تجهیزات هزینه شده است و درصورتی‌که پرداخت یارانه نقدی هیچ هزینه اولیه‌ای برای تأمین زیرساخت‌های پرداخت برای دولت ندارد و طرحی بسیار به‌صرفه‌تر برای دولت است.

بیشتر بخوانید:

• تصمیم نهایی دولت برای افزایش حقوق کارمندان و بازنشستگان / قیمت کالاها به شهریور 1400 برمی‌گردد؟

• یک‌سوم درآمد سرانه ایرانی‌ها سوخت!/ اجرای طرح کوپن از مهرماه

220 46