بخش مغفول مدیریت پسماندهای عادی در کشور

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در گزارشی با عنوان «جزء ویژه پسماند عادی (خانگی)؛ بخش مغفول مدیریت پسماندهای عادی در کشور» اعلام کرد: جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) به آن دسته از پسماندهای ویژه‌ای اطلاق می‌شود که در اقلام روزمره پسماندها تولید می‌شود. سهم بین 1تا4 درصدی جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) از جریان پسماند شهری ممکن است باعث ایجاد این باور نادرست شود که آثار محیط‌زیستی، اقتصادی و اجتماعی این دسته از پسماندها نیز قابل چشم‌پوشی است، این درحالی است که علی‌رغم درصد اندک این دسته از پسماندها از جریان پسماند شهری، با توجه به میزان تولید افسارگسیخته پسماند در شهر‌ها، میزان تولید جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) به‌طور تقریبی با مجموع پسماند بیمارستانی تولید شده در کلان‌شهر‌ها برابری می‌کند. عدم جداسازی این دسته از پسماندها در مبدأ و مدیریت آنها به‌همراه سایر پسماندهای شهری می‌تواند سبب ایجاد اختلال در روند مدیریت و یا سبب بروز آسیب به محیط زیست، سلامت انسان و سایر موجودات زنده شود.

طبق بررسی‌های این گزارش، در کشور ایران با تصویب قانون مدیریت پسماند در سال 1383 و تصویب آیین‌نامه اجرایی و ضوابط مربوطه، بستر قانونی مناسبی جهت مدیریت این دسته از پسماندها فراهم شد و مسئولیت مدیریت جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) به مدیریت اجرایی پسماند عادی سپرده شد. اگرچه گزارش‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور نشان‌گر اقدامات مقدماتی محدود در برخی از شهرهای کشور درخصوص جمع‌آوری جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) است؛ لکن به‌طور کلی در ایران همانند اکثر کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به‌دلیل نبود سیستم مجزای جمع‌آوری، این دسته از پسماندها به‌همراه سایر پسماندهای شهری مدیریت می‌شود.

در این گزارش آمده است که طبق آمارهای سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور نزدیک به 75 درصد از پسماندهای شهری در سطح کشور در زمین دفن شده که 95 درصد از آن نیز به‌صورت دفن غیراصولی است، سرنوشت بخش اعظم جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) دفن در زمین است. با وجود آنچه بدان اشاره شد، مدیریت جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) توسط روش‌های دیگر مدیریت پسماند نظیر کمپوست، هاضم بی‌هوازی، بازیافت و حتی پسماندسوزی نیز می‌تواند مشکلات عدیده‌ای ایجاد کند. هرچند در کشورهای توسعه‌یافته، اقدامات گسترده‌ای به‌منظور جمع‌آوری مجزای جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) انجام پذیرفته است؛ لکن در کشورهای درحال توسعه به‌واسطه عدم وجود شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مناسب جهت جمع‌آوری، بازیافت و دفع جزء ویژه پسماند عادی (خانگی)، سیستم ساماندهی مناسبی برای جمع‌آوری و مدیریت این‌گونه پسماندها وجود ندارد.

گزارش مرکز پژوهش‌ها با مقایسه و تحلیل عوامل تأثیرگذار بر مدیریت جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) نشان می‌دهد عواملی نظیر عدم آگاهی شهروندان، محدودیت‌های مالی، توسعه نامتوازن شهرها و حاشیه‌نشینی، فقدان فناوری‌های مناسب و فقدان قوانین و مقررات و یا نبود ضمانت اجرایی لازم عامل شکل‌گیری این شکاف بین وضعیت کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه هستند. بهبود وضعیت مدیریت جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) در کشور با چالش‌هایی نظیر فقدان شیوه‌نامه اجرایی مدیریت جزء ویژه پسماند عادی (خانگی)، دریافت نکردن بهای خدمات متفاوت برای مدیریت جزء ویژه پسماند عادی به نسبت پسماندهای عادی، عدم بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های قانونی امتداد مسئولیت تولیدکنندگان و واردکنندگان جزء ویژه پسماند عادی و آگاهی اندک شهروندان درخصوص آثار ناشی از مدیریت غیراصولی جزء ویژه پسماند عادی روبروست.

این گزارش راهکارهایی نظیر تدوین شیوه‌نامه اجرایی مدیریت جزء ویژه پسماند عادی، دفن پسماندهای شهری و ویژه در مراکز دفن منطبق با ضوابط زیست‌محیطی، افزایش نظارت و اعمال جرائم برای بازیافت غیرقانونی جزء ویژه پسماند عادی (خانگی)، اجرای صحیح و اصولی امتداد مسئولیت تولیدکننده در کشور، افزایش آگاهی عمومی درخصوص شناسایی، آثار و همچنین روش‌های صحیح مدیریت جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) و پیاده‌سازی مفهوم حکمرانی مشارکتی در حوزه مدیریت پسماند به‌منظور مشارکت حداکثری در مدیریت پسماندها به‌طور خاص جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) را برای بهبود وضعیت مدیریت این پسماندها پیشنهاد کرده است.