برآورد تابستانی رشد اقتصادی

براساس برآورد تولید ناخالص داخلی ماهانه مرکز پژوهش‌های مجلس، رشد اقتصادی با نفت در شهریورماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 0.8درصد رشد یافته است و این رقم برای رشد اقتصادی بدون نفت برابر یک‌درصد بوده است. در زمینه رشد اقتصادی، در شهریورماه سال جاری پس از چهار ماه پیاپی رشد منفی ماهانه ثبت شده است. در میان اجزای رشد تولید ناخالص داخلی این ماه، گروه خدمات 1.56واحد درصد از رشد اقتصادی را به خود اختصاص داده است. در مقابل بخش کشاورزی با منفی 1.1درصد، بیشترین اثر منفی را بر رشد اقتصادی شهریورماه گذاشته است. بخش نفت و گاز و گروه صنایع و معادن به ترتیب با منفی 0.1 و 0.39 واحد درصد بر رشد تولید ناخالص داخلی اثر داشته‌اند. با توجه به بررسی‌های پیشین «دنیای‌اقتصاد» و آمارهای ارائه‌شده در گزارش اخیر، رشد گروه خدمات، بار افت در بخش نفت و گاز را به دوش کشیده و نیروی پیشران رشد اقتصادی در شهریور سال جاری بوده است. رشد مثبت شهریورماه بعد می‌تواند نشانه‌ای از بازگشت اقتصاد به روند رشد مثبت پس از بروز جنگ باشد.

رشد اقتصادی ماهانه شهریورماه سال 1404 نسبت به مدت مشابه سال گذشته 0.8درصد رشد داشته است. رشد اقتصادی بدون نفت نیز یک درصد برآورد شده است. اقتصاد ایران در حالی رشد اقتصادی ماهانه مثبتی را برای شهریورماه سال جاری ثبت کرده است که 4 فصل گذشته را با رشد منفی پشت سر گذاشته بود. معمولا داده‌های رسمی تولید ناخالص داخلی پس از یک فصل منتشر می‌شود که با توجه به لزوم پایش وضعیت بخش حقیقی ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به محاسبه و برآورد تولید ناخالص داخلی ماهانه می‌پردازد. براساس آخرین اعلام بانک مرکزی در سال 1403، رشد تولید ناخالص داخلی نسبت به سال پیش، 3.1 درصد اعلام شده بود که این میزان بدون احتساب نفت 3 درصد بوده است.

گروه خدمات با بیشترین رشد

با توجه به رشد اقتصادی به تفکیک فعالیت‌های عمده، گروه کشاورزی با ثبت رشد منفی 3.8درصدی، کمترین میزان رشد را میان بخش‌های مختلف اقتصاد داشته است. در مقابل ارزش افزوده گروه خدمات در شهریورماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 4درصد افزایش یافته است. در میان سایر بخش‌ها نیز، بخش نفت خام و گاز طبیعی و گروه صنایع و معادن به ترتیب منفی 1.6 و 1.4درصد رشد داشته‌اند.

رشد منفی بخش کشاورزی در شهریورماه سال جاری در حالی اتفاق افتاده است که براساس اعلام بانک مرکزی بخش کشاورزی در سال 1403 رشد 3.6درصدی داشته است. همچنین در این بخش، تولید محصولات زراعی کاهش 12.6درصدی را تجربه کرده که بیشترین اثر را بر رشد منفی این بخش داشته است. در مقابل ارزش افزوده محصولات دامی رشد 0.7درصدی را تجربه کرد و محصولات باغی به رشد 1.6درصدی رسید. رشد منفی ارزش افزوده بخش کشاورزی در شهریورماه در حالی اتفاق افتاده است که میزان بارش در شهریورماه نسبت به ماه مشابه سال قبل یک میلی‌متر افزایش یافته است. این نشان می دهد که کاهش ارزش افزوده این بخش به صورت عمده تحت‌تاثیر میزان بارش نبوده است. همچنین از ابتدای سال جاری، بخش کشاورزی با رشد منفی ماهانه روبه‌رو بوده است. با این حال تغییر ترکیب بارش‌ها در نقاط جغرافیایی مختلف، کاهش میزان فروش محصولات و ناتوانی در صادرات می‌تواند از علل کاهش ارزش افزوده این بخش در آخرین ماه تابستان امسال باشد.

بخش نفت خام و گاز طبیعی رشد 4.6درصدی را در سال 1403 تجربه کرد که در ماه شهریور رشد منفی 1.6درصدی را از سر گذراند. این رشد منفی در شهریورماه در ادامه رشد منفی ارزش افزوده بخش نفت از ابتدای سال جاری بوده است. از سوی دیگر گروه صنایع و معادن رشد مثبت را در شهریور سال جاری تجربه کرد. در سال 1403 این گروه 2.4درصد رشد کرده بود. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، رشد این گروه عمدتا تحت‌تاثیر افزایش شاخص تولید بخش صنعت و رشد مثبت بخش آب، برق و گاز بوده است. این بخش از ابتدای سال جاری رشد منفی را تجربه کرده بود اما در دو ماه مرداد و شهریور به ترتیب به رشد 1.6 و 1.4درصدی رسید.

بیشترین رشد در میان بخش‌های مختلف اقتصادی در شهریورماه سال جاری مربوط به بخش خدمات بوده است. با توجه به داده‌های بانک مرکزی این بخش در سال 1403 به رشد 3.3درصد رسیده بود که نتایج برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد در شهریور 1404 نسبت به مدت مشابه سال قبل 4درصد رشد در ارزش افزوده را به ثبت رسانده است. بخش‌های «حمل‌ونقل و انبارداری»، «اداره عمومی، دفاع و تامین اجتماعی» و «املاک و مستغلات» رشد مثبتی را تجربه کرده‌اند. همچنین در ماه مرداد رشد مثبت اما کوچک 0.3درصدی را به ثبت رسانده است که در پی سه ماه پیاپی رشد منفی بوده است. نکته قابل‌توجه در میان رشد بخش‌های مختلف اقتصادی این است که رشد گروه خدمات از بخش نفت و گاز پیشی گرفته است. در سال‌های اخیر در شرایطی به سر می‌بریم که تولید نفت کاهش یافته است و وصول درآمدهای نفتی نیز با دشواری‌هایی همراه شده که گاه در قیمت فروش و در نتیجه در درآمدهای حاصل از فروش خود را نشان می‌دهد، بخش خدمات بار رشد اقتصادی را به دوش می‌کشد.

افول رشد در تابستان

بررسی داده‌های فصلی رشد نیز نشان‌دهنده آن است که هر چند در آخرین ماه فصل تابستان رشد اقتصادی مثبت شده است، با این حال رشد تولید ناخالص داخلی این فصل با و بدون نفت، منفی 1.3درصد بوده است. با وجود رشد مثبت شهریور، رشد کلی منفی در تابستان سال جاری به‌دلیل شوک‌های ناشی از جنگ که در تیرماه و مردادماه سال جاری به وقوع پیوست، اتفاق افتاده است.

براساس داده‌های مربوط به فصل تابستان 1404، تمام بخش‌ها جز خدمات رشد منفی را تجربه کردند. گروه کشاورزی کمترین رشد در ارزش افزوده به میزان منفی 5.5درصد را ثبت کرد. بخش نفت و گاز طبیعی منفی 1.7درصد رشد کرد و گروه صنایع و معادن رشد منفی 2.1درصدی را ثبت کرد. تنها بخش خدمات در تابستان سال جاری رشد مثبت 1.2درصدی را به ثبت رساند. مقایسه نرخ‌های رشد تابستان سال 1404 با رشد سال 1403 نشان از افت قابل‌توجه رشد اقتصادی در این فصل دارد که در پی بروز جنگ و پیامدهای بعدی آن بر اقتصاد کشور اتفاق افتاده است. همچنین رشد مثبت شهریورماه می‌تواند نشانه‌ای از بازگشت اقتصاد به مدار مثبت رشد باشد.