برخورد احمدی‌نژاد و روحانی با میراث خاتمی / چرا «گفت‌وگوی تمدن‌ها» از تقویم ایران حذف شد؟

در دولت هفتم در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران روز 30 شهریور «روز گفتگوی تمدن‌ها» نامگذاری شد. سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور دولت‌های هفتم و هشتم، در نخستین سفر خود به ایالات متحده به منظور سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، پیشنهاد «گفتگوی تمدن‌ها» را مقابل «برخورد تمدن‌ها» مطرح کرد. این پیشنهاد با استقبال اعضای سازمان ملل روبه‌رو شد.

«گفت وگوی تمدن ها» به ابتکار ایران و پس از سخنرانی رئیس جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران در نشست مجمع عمومی سازمان ملل به موضوعی جهانی تبدیل شد. سازمان ملل متحد در سال 1377 شمسی (سال 2001 میلادی) را سال «گفت وگوی تمدن ها» اعلام کرد.

به تصویب رسیدن پیشنهاد خاتمی، رئیس جمهور وقت ایران، برای نام‌گذاری سال 2001 در پنجاه و سومین مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان «سال گفتگوی تمدن‌ها»؛ انگیزه تأسیس این مرکز در ایران شد. مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها در سال 1377 در ایران تأسیس شد و حجت الاسلام محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری وقت ایران ریاست آن را برعهده گرفت.

این نظریه تنها در تحقیق و نظر باقی نماند و در دولت خاتمی به عنوان دکترین سیاسی در دیپلماسی دولت وقت به‌کار برده شد. این منجر به بهبود روابط بین‌المللی با ایران و بهبود دیپلماسی شد و مورد استقبال بخش زیادی از جوامع بین‌المللی قرار گرفت.

هدف از تاسیس این مرکز در ایران هماهنگ‌کردن فعالیت‌های کلیه سازمان‌ها، مراکز دولتی و غیردولتی برای توسعه نظریه گفتگوی تمدن‌ها بود. محمدجواد فریدزاده به عنوان نخستین رئیس مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها منصوب شد. وی پس از مدتی جای خود را به عطاءالله مهاجرانی داد. ریاست وی بر این نهاد نیز خیلی طول نکشید. در پی استعفای او، محمود بروجردی به عنوان سرپرست جدید این مرکز گمارده شد.

مرکز گفتگوی تمدن‌ها تا اوایل سال 1384 زیرمجموعه وزارت امور خارجه بود، ولی پس از آن به زیرمجموعه‌ای از سازمان فرهنگ و ارتباطات تبدیل شد. در دی ماه سال 1384 سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دو دفتر ادیان و مرکز گفتگوی تمدن‌ها را با نام جدید «مرکز گفتگوی ادیان و تمدن‌ها» ادغام کرد.

مرکز «گفتگوی تمدن‌ها» سرانجام در دی‌ماه سال 1386 طی حکمی از سوی محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت ایران، با همه امکانات و نیروی انسانی در «مرکز ملی مطالعات جهانی شدن» ادغام شد و زیر نظر رئیس‌جمهوری قرار گرفت. ریاست این نهاد بر عهده اسفندیار رحیم مشایی بود. در نهایت مرکز ملی مطالعات جهانی شدن در دولت حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم در مرکز بررسی‌های استراتژیک ادغام شد.

علی رغم اینکه «گفت وگوی تمدن ها» توانست جای خود را در بخشی از ساختار حکمرانی کشور حفظ کند اما در سال 1389 منصور واعظی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور، حذف مناسبت «گفتگوی تمدن ها» از تقویم کشور را به دلیل منقضی شدن زمان این مناسبت و نداشتن متولی خاصی عنوان کرد.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.