به وقت صدا / روز جهانی پادکست

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- فاطمه لولاچیان؛ دوره‌ای را سپری می‌کنیم که قرن اطلاعات و محتوا می‌نامند. در این قرن لحظه به لحظه شاهد بالا رفتن سرعت انتشار اطلاعات هستیم به همین دلیل تنوع در ارائه‌ی محتوا، یکی از نیاز‌های مهم مخاطبین است. برای مثال یکی از بهترین و محبوب‌ترین انواع محتوا که به سرعت جایگاه خودش را بین مخاطبین پیدا کرد، می‌توان پادکست را نام برد. از عمر کلمه پادکست (Podcast) فقط حدود دو دهه می‌گذرد. با این حال کلمه پادکست به یکی از کلمات پرکاربرد در زبان ما تبدیل شده و کمتر کسی است که این اصطلاح را نشنیده باشد و به کار نبرد. مردم اصطلاح پادکست را بسیار گشاده‌دستانه و در معنای وسیع به‌کار می‌برند. در حدی که گاهی حتی می‌بینیم فعالان دیجیتال مارکتینگ و تولید محتوا هم به هر نوع فایل صوتی پادکست می‌گویند. یا اگر یک مصاحبه یا فایل صوتی آموزشی یا نسخه ضبط‌شده صوتی یک جلسه را شنیدند، می‌گویند به پادکست گوش دادیم. اما مفهوم پادکست کمی دقیق‌تر و محدودتر از این‌هاست. یعنی بهتر است به هر نوع محتوای صوتی پادکست نگوییم. پادکست، مجموعه‌ای از فایل‌های صوتی است؛ بنابراین یک تک‌فایل را معمولاً پادکست در نظر نمی‌گیرند. مانند یک سریال دارای قسمت‌های پشت سر هم و مربوط به یکدیگر هست و یا یک موضوع ثابت در فایل‌ها دنبال می‌شود. برای مثال گوینده پادکست (پادکستر) یا میزبان پادکست (در پادکست‌های گفتگومحور) یکسان می‌باشد. یا یک سازمان یا برند، مشخصاً اعلام کند که در هر قسمت، یکی از موضوعاتی را که برای مخاطبان یا مشتریانش مهم می‌داند مطرح می‌کند. پس هر «مجموعه فایل صوتی» لزوماً یک «پادکست» نمی‌سازد. اولین کسی که کلمه پادکست را ساخت، فردی به نام بن همرزلی (Ben Hammersley) بود. او در 12 فوریه2004 در صفحه27 روزنامه گاردین، مقاله‌ای نوشت و در آن علت رشد پرشتاب رادیو‌های آنلاین را بررسی کرد. عنوان مقاله Audible Revolution بود و خود همرزلی بار‌ها اصطلاح Online Radio را در متن به کار برد و توضیح داده بود که دستگاه‌های کوچک پخش موزیک از جمله آیپاد نقش مهمی در رونق این سبک رادیو دارند. احتمالا او تصور نمی‌کرد که این مقاله جریان ساز شود و یک موج جدید محتوا را به دنبال داشته باشد. همرزلی در ادامه پرسیده بود: «اما باید چه اسمی برایش گذاشت؟ وبلاگ‌نویسی صوتی؟ پادکست‌سازی؟ گوریلامدیا؟» در کلمه‌ی پادکست، قسمت "پاد" را برای این به کار برد که این محتوای صوتی از طریق ایپاد‌ها به مخاطبین ارائه می‌شد.

البته نباید فکر کنیم فقط یک نام‌گذاری ساده باعث شد صنعت پادکست شکل بگیرد و همه دنبال ساخت پادکست بروند. ایده‌هایی شبیه پادکست از سال 2000 وجود داشت و تولید محتوای صوتی جذابیت داشت، فقط این اسم برایش به کار نمی‌رفت. کسانی بودند که فایل‌های صوتی را به شکل سریالی ضبط کرده و در وبلاگ خود منتشر می‌کردند. اما طبیعتاً خود را پادکستر نمی‌نامیدند. طی سال‌های 2000 تا 2004 اتفاقاتی، چون رونق وبلاگ نویسی، بالا رفتن سرعت دسترسی به اینترنت، رواج پیدا کردن استفاده از فرمت MP3 و دستگاه‌هایی همچون ایپاد، به رشد صنعت پادکست کمک کرد. پس از آن شاهد بودیم که در سال 2005 کاربران اینترنت کلمه podcast را مجموعاً 100 میلیون بار در گوگل جستجو کردند و در 2006 تعداد پادکست‌ها، برای همیشه از تعداد ایستگاه‌های رادیویی جهان بیشتر شد. امروز تعداد پادکست‌ها آن‌قدر زیاد شده که حتی تنظیم فهرستی از انواع پادکست‌ها هم ساده نیست. اما مشخصاً پادکست‌های ادبی، پادکست‌های انگیزشی و روانشناسی، پادکست‌های کتاب (معرفی کتاب، نقد کتاب و خلاصه کتاب) و پادکست‌های گفتگو محور (مصاحبه با مشاهیر، نویسندگان، مدیران موفق و...) از جمله پادکست‌های پرمخاطب و پرطرفدار در فضای پادکست فارسی و انگلیسی هستند. ضمن این که در سال‌های اخیر با ترویج آموزش آنلاین، پادکست درسی هم به عنوان یک ژانر جدید به تدریج جای خود را در میان پادکست‌ها باز کرده است. ایران تقریباً ده سال از این موج عقب ماند. جستجوی کلمه پادکست (به شکل فارسی) در گوگل حدوداً از سال 2016 (1395) جدی شده است. اما این را باید گفت که در ایران هم مثل دوران شکل‌گیری پادکست در اروپا و آمریکا، سال‌ها قبلا از 2016، با وجودی که کلمه پادکست به کار نمی‌رفت، عرضه سریالی فایل‌های صوتی رواج داشت. به عنوان مثال، محمدرضا شعبانعلی تا نیمه1391 و پنج سال قبل از این که کلمه پادکست در فارسی رایج شود، حدود سی قسمت از فایل‌های صوتی "رادیو مذاکره"را منتشر کرده بود.

ویژگی‌های جذابِ عامل محبوبیت دلیل اصلی محبوبیت پادکست و یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از آن، این است که به مخاطبان خود اجازه می‌دهد تا در وقت صرفه‌جویی کنند. سرعت گرفتن و شهری شدن زندگی، زمان را به شدت ارزشمندتر از قبل کرده و بهره‌برداری بهینه از زمان‌های پرت روزانه اولویت بالایی پیدا کرده است. پادکست رسانه‌ای است که شما را در غنی‌تر کردن اوقات باطل و پرت روز (مثل رفت و آمد با اتوبوس و مترو، هنگام راه رفتن یا کار کردن در خانه و در هنگام رانندگی) کمک می‌کند و مخاطب می‌تواند با انتخاب و شنیدن پادکست‌های مختلف با موضوعات متفاوت و متنوع از این گنجینه بی‌کران بهره ببرد. معنی این امر این است که کسانی که به پادکست گوش می‌دهند حداقل دو کار را هم‌زمان انجام می‌دهند، مثلاً ورزش می‌کنند و به پادکست خود گوش می‌دهند. پادکست برای تنوع بخشی به روزمرگی عالی است. بیش از 11 درصد افراد شاغل، می‌گویند گوش دادن به پادکست را برای فرار از روزمرگی و همچنین برای یادگیری دائمی، روشی مناسب می‌دانند. شما می‌توانید هر روز را به یادگیری اختصاص دهید و با هزینه کم، مطالب بسیاری فراگیرید. یکی دیگر از ویژگی‌های پادکست این است که نیاز به دسترسی دائم به کامپیوتر ندارید و با موبایل هوشمندتان و با نصب یک نرم افزار پادکست خوان (پادگیر) امکان شنیدن برنامه مورد علاقه خودتان را دارید. حتی نیاز به اتصال دائم به اینترنت هم نیست و می‌توانید قسمت‌های مورد علاقه خودتان را قبلا دانلود کرده و در فرصت مناسب بدون استفاده از اینترنت و به صورت آفلاین آن را بشنوید. همچنین با استفاده از نرم افزار‌های پادکست می‌توانید تمام محتوای مورد نظرتان را تنها در یک اپلیکیشن در مشت داشته باشید.