بوم گردی مهمترین مزیت رقابتی تالاب استیل

یک کارشناس محیط زیست گفت: بوم گردی می‌تواند به عنوان مهمترین مزیت رقابتی در صنعت گردشگری در شهر آستارا و به ویژه محدوده تالاب استیل باشد و زیست پذیری شهری را برای شهروندان فراهم کند.

گروه جامعه خبرگزاری مهر، عماد مطالبی در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد به راهبردهای زیست پذیری شهر آستارا با تاکید بر تنوع زیستی و بوم گردی پرداخت و نوشت:

«رشد شهرنشینی در سال‌های اخیر و کاهش تعاملات اجتماعی و همچنین سبک زندگی شهری سبب انزوا طلبی شهروندان می‌شود و تخریب محیط زیست صورت گرفته، زیست پذیری در فضای شهر سبب افزایش تعاملات و به عنوان یک گفتمان در فعالیت‌های برنامه‌ریزی و توسعه مطرح می‌شود. و باعث هماهنگی رابطه انسان و طبیعت می‌شود در این مسیر تنوع زیستی در شهر آستارا و به ویژه محدوده تالاب استیل بستر لازم را در جهت بوم گردی و توسعه آنکه بیشترین سازگاری را با طبیعت دارد ممکن کرده و با توجه به ارزش‌های اکولوژیک و کسب منافع اقتصادی که ایجاد می‌شود سیمای زیست پذیر شهری را به ارمغان می‌آورد.

باید با یک شیوه اصولی و هدفمند به بررسی عوامل قوت، ضعف، فرصت، تهدید و ارائه راهکارهای مناسب برای زیست پذیری شهری با تاکید بر توسعه بوم گردی و تنوع زیستی بپردازیم و براساس شاخص‌های اقتصادی اجتماعی فرهنگی و اکولوژیکی و نهادی زیرساختی اولویت بندی کرده و با توجه به بررسی وضع موجود و به هنگام شده ویژگی‌های مثبت محدوده و ویژگی‌های منفی آن را سنجیده و در مقابل فرصت‌های موجود در محدوده مورد مطالعه تهدید را کاهش دهیم و از این رو با توجه به وضعیت تالاب استیل استفاده از راهبردهای توسعه ایی (تهاجمی) و رقابتی ضروری است و پیشنهاد می‌شود: الف) تدوین برنامه جامع مدیریتی برای حفظ تنوع زیستی و توسعه بوم گردی ب) تدوین برنامه پایش محیط زیست در محدوده تالاب استیل و شهر آستارا را در جهت شناخت منابع آلاینده و تخریب کننده و اعمال روش‌های علمی و عملی برای کاهش آثار مخرب بر محیط زیست ارائه شود.

بهبود شرایط زندگی در محیط‌های شهری علاوه بر افزایش میزان جذابیت آنها، بستر مناسبی را برای دستیابی به اهداف کلان توسعه پایدار، فراهم می‌کند زیست پذیری یک مفهوم کلی است که با برخی از مفاهیم همچون پایداری، کیفیت زندگی و کیفیت مکان و اجتماعات سالم مرتبط است. اوانس معیشت و پایداری بوم شناختی را به عنوان دو روی سکه در زیست پذیری مطرح می‌کند تنوع زیستی در ساده‌ترین تعریف به سطوح مختلف زندگی بر روی زمین، همچنین به گوناگونی زیستی این نوع از حیات اشاره دارد.

یکی از مهم‌ترین عوامل جذب گردشگری و در نتیجه آن رشد اقتصادی است. مردم همواره دوستدار مناطق طبیعی هستند از این رو گردشگری طبیعت دارای منافع بسیاری برای این مناطق است. اما باید مراقب بود؛ زیرا به نظر می‌رسد امروزه با توجه به سود حاصل از گردشگری طبیعی اصطلاح بوم گردی به یک شعار و در بین عده‌ای از گردشگران به یک حیله، برای بازاریابی تبدیل شده است.

باید با رویکردی هدفمند و با استفاده از راهبرد اثر بخش قوت‌ها و فرصت‌ها را به حداکثر و ضعف‌ها و تهدیدها را به حداقل برسانیم و بستر مناسبی برای توسعه گردشگری فراهم کنیم. بوم گردی می‌تواند به عنوان مهمترین مزیت رقابتی در صنعت گردشگری در شهر آستارا و بویژه محدوده مورد مطالعه تالاب استیل باشد و زیست پذیری شهری را برای شهروندان فراهم کند.

آستارا در شمالی‌ترین نقطه استان گیلان و در مرز ایران با جمهوری آذربایجان بوده و از نظر جغرافیایی در مرکز منطقه تالش قرار گرفته‌است. و در 30 52 48 طول شرقی و 00 26 38 عرض شمالی واقع شده است. و تالاب استیل با مساحت 138 هکتار در حدود 3 کیلومتری جنوب غربی شهرستان آستارا بین طول شرقی در 54.35 50 48 و عرض شمالی و 20.43 21 38 قرار دارد.

در تنوع گیاهی تالاب می‌توان به ارگ،، شمشاد، توسکا، اشاره کرد و از گونه جانوری می‌توان به نوتریا شاخص ترین پستاندار تالاب استیل است از انواع خزندگان موجود می‌توان به نمونه‌هایی از مار چلیپر، لاسرتای شکم سبز و از دوزیستان نیز می‌توان به لاک پشت برکه‌ای اروپایی اشاره کرد تالاب استیل هر ساله زیستگاه پرندگانی نظیر، گیلانشاه، کاکایی سرسیاه، کاکایی نوک سبز، کاکایی کوچک،، اردک چشم طلایی و... است که در این منطقه دیده می‌شوند. در بررسی راهبردی زیست پذیری، مهمترین عامل قوت تالاب استیل آب و هوای مطلوب و مناسب برای توسعه بوم گردی در جهت زیست پذیری شهری و در مقابل بزرگترین عامل ضعف روند رو به تخریب برخی از عناصر طبیعی و همچنین عوامل خارجی (فرصت و تهدید) بر تالاب استیل است. و بیشترین اولویت تنوع اکولوژیکی و غنای گونه ایی زیاد در توسعه بوم گردی است و مهم‌ترین تهدیدها کمبود تسهیلات اعتباری برای گردشگری و تغییر کاربری اراضی و احداث واحدهای مسکونی و تفریحی در حاشیه تالاب است. که نشان دهنده آن است که برای زیست پذیری شهری و گسترش بوم گردی در محدوده مورد مطالعه ویژگی‌های مثبت بیشتر از ویژگی‌های منفی است همچنین در وضعیت موجود تهدیدها بیشتر از فرصت‌ها است یعنی محیط طبیعی محدوده تالاب استیل در معرض تهدید قرارگرفته است.

برنامه‌ریزی و استخراج راهبرد زیست پذیری شهری مبتنی بر تنوع زیستی و توسعه بوم گردی در راستای توسعه ایی و اقتضایی اولویت دارد. برای طرح راه حل های توسعه پایدار بوم گردشگری و عوامل راهبردی زیست پذیری شامل گزینه‌های زیر است:

1- راهبردهای توسعه ایی (SO): سیاست گذاری جذب بوم گردی برای بهره‌گیری از سیمای منظر و تنوع زیستی درجهت زیست پذیری شهری، برنامه‌ریزی و پهنه بندی در راستای آمایش شهری و الگوهای زیست پذیری برای توسعه بوم گردی سیاست گذاری مناسب برای حمایت از گروه‌های مردم نهاد محیط زیستی

2- راهبردهای انطباقی (WO) بازنگری و تدوین برنامه جامع مدیریتی برای حفظ تنوع زیستی و توسعه بوم گردی، افزایش سهم مشارکت جوامع محلی در تصمیم گیری، سیاستگذاری به منظور توسعه زیرساختی، برنامه‌ریزی دولت برای حمایت از بوم گردی

3- راهبردهای تدافعی (WT): ارائه برنامه‌های مناسب به منظور برنامه‌ریزی و کنترل عوامل تخریبی و کاهش تهدیدها، ارائه برنامه جهت چشم‌انداز بلند مدت برای جلوگیری از تضادها، تدوین برنامه جامع گردشگری و ایجاد و بهبود زیرساخت‌ها برای توسعه بوم گردی

4- راهبردهای اقتضایی (ST) تنوع بخشی: تدوین برنامه پایش محیط زیست در محدوده تالاب استیل و شهر آستارا در جهت شناخت منابع آلاینده و تخریب کننده، تدوین راهبردهای مناسب با هدف زیست پذیری شهری و فعالیت‌های بوم گردی با ماهیت تنوع زیستی، تدوین برنامه‌هایی مبتنی بر الگوهای آمایشی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری به منظور افزایش امکانات و تعاملات اجتماعی در راستای زیست پذیری شهری در محدوده تالاب استیل نتایج حاصل نشان می‌دهد مهم‌ترین راهبردهایی که در اولویت اجرایی در زیست پذیری و توسعه بوم گردی در این محدوده برخوردار است:

الف) تدوین برنامه جامع مدیریتی برای حفظ تنوع زیستی و توسعه بوم گردی

ب) تدوین برنامه پایش محیط زیست در محدوده تالاب استیل و شهر آستارا در جهت شناخت منابع آلاینده و تخریب کننده

ج) ارائه برنامه‌های مناسب به منظور برنامه‌ریزی و کنترل عوامل تخریبی و کاهش تهدیدها است.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که محدوده تالاب استیل به دلیل داشتن تنوع زیستی و برخورداری از چشم اندازهای طبیعی قابلیت بهره برداری برای استفاده اکوتوریستی را دارد و با استفاده از ویژگی‌های مثبت خود فرصت مناسبی برای توسعه گردشگری و بوم گردی پایدار فراهم می‌کند و در نهایت می‌توان گفت با مدیریت کارآمد و برنامه‌های مبتنی بر قوت‌ها و تهدیدهای موجود در منطقه راهبردهای مدیریتی ارائه شود، تا تنوع زیستی و محیط طبیعی بدون افت کیفیت محیط زیست حفظ شود و شاهد توسعه پایدار گردشگری و زیست پذیری شهری در این محدوده شویم. که در نتیجه برای شهروندان و مردم پویایی، سرزندگی و نشاط را فراهم می‌کند.

*کارشناس محیط زیست، دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری