تأثیر تقریظ رهبر انقلاب با نقد و بررسی‌کتاب‌ها ادامه پیدا کند
علیرضا مختارپور گفت: تجربه نشان داده وقتی رهبری بر کتابی تقریظ می‌نویسند، توجه عمومی به آن کتاب خیلی بیشتر می‌شود؛ ناشران، نویسندگان و مخاطبان زیادی به سمتش می‌روند و...
به گزارش مشرق،شهید سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد (1318-1379) از چهره‌های شاخص انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است که با صبر، ایمان و روحیه‌ای استوار، دوران سخت اسارت در اردوگاه‌های رژیم بعث عراق را به فرصتی برای هدایت، همدلی و رشد معنوی تبدیل کرد. او که در حدود چهل‌سالگی به اسارت درآمد، نزدیک به ده سال در بند بود و در این مدت نه‌تنها خود را نباخت، بلکه با رفتار پدرانه و اخلاق کریمانه، روحیه هم‌رزمانش را نیز حفظ کرد.
ابوترابی با برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های عبادی، فرهنگی و ورزشی، فضایی سازنده در اردوگاه‌ها ایجاد کرد و اجازه نداد فشارهای جسمی و روانی دشمن، اراده اسرا را بشکند. او جلسات قرائت قرآن، کلاس‌های اخلاق و آموزش‌های علمی را برگزار می‌کرد و بر ورزش‌های گروهی تأکید داشت تا سلامت جسم و جان هم‌بندان حفظ شود.
رفتار انسانی و تواضع عمیق او نه‌تنها میان اسرا، بلکه بر نگهبانان عراقی نیز تأثیر گذاشت. همین ویژگی‌ها موجب شد به «سید آزادگان» شهرت یابد و الگویی از ایمان، مقاومت و اخلاق در شرایط دشوار باشد.
پس از آزادی، او در مجلس شورای اسلامی فعالیت سیاسی خود را ادامه داد و از بنیان‌گذاران جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی شد. در سال 1393، به‌پاس تلاش‌های فرهنگی‌اش در دوران اسارت، خانواده‌اش نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر را دریافت کردند.
کتاب «پاسیاد پسر خاک» به قلم محمد قبادی، روایتگر زندگی پرفراز و نشیب اوست؛ اثری که رهبر انقلاب بر آن تقریظ نوشته‌اند. به مناسبت در آستانه رونمایی تقریظ بر این کتاب، گفتگویی با علیرضا مختارپور، کارشناس ادبیات مقاومت، انجام دادیم.
لطفاً توضیحی اجمالی درباره کتاب پاسیاد پسر خاک ارائه بفرمایید و توضیح دهید چه عواملی موجب شده است که شخصیت شهید سید علی‌اکبر ابوترابی از چنان اهمیتی برخوردار باشد که تاکنون آثار متعددی پیرامون زندگی و سیره ایشان تألیف و منتشر شود؟
این کتاب درواقع روایت زندگی یکی از شخصیت‌های مهم معاصر، سید علی‌اکبر ابوترابی هست. او به‌خاطر ویژگی‌های خاصی که داشتند، به‌خصوص دوران طولانی اسارت در عراق، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس پیدا کردند. کمتر کسی مثل او یا مرحوم خلبان لشکری پیدا می‌شود که نزدیک به ده سال اسیر بوده باشد؛ یعنی حتی بیشتر از طول جنگ. همین مسئله خودش یک ویژگی خاص است.
اما تفاوت اصلی ایشون این بود که فقط یک اسیر عادی نبود؛ بلکه کسی بود که با صبر، ایمان و روحیه‌اش توانست هم‌بندی‌هایش را تقویت کند، جلوی فروپاشی روحی آنها را بگیرد و به‌نوعی به آنها آرامش بدهد. به همین خاطر هم لقب «سید آزادگان» رو به او دادند.
کتاب علاوه بر بخش اسارت، به زندگی قبل از انقلاب، فعالیت‌های انقلابی و بعد از آزادی، مخصوصاً دوران نمایندگی مجلس هم پرداخت است. در مجموع زندگی 60 ساله او به دو بخش تقسیم می‌شود، حدود 40 سال قبل از انقلاب و 20 سال بعد از آن. نویسنده سعی کرده با استفاده از منابع متعدد بیش از 600 ارجاع و همچنین مصاحبه با خانواده، دوستان و آزادگان هم‌بند، تصویر دقیقی از شخصیت و سلوک او ارائه بدهد.
با توجه به مطالعه شما، کدام بخش از کتاب از نظر محتوا و روایت برایتان تأثیرگذارتر بوده و چه عواملی باعث این تأثیر شده است؟
به نظر من، تاثیرگذارترین بخش کتاب مربوط به دوران اسارت شهید ابوترابی است. این بخش نه تنها مفصل‌تر روایت شده، بلکه منابع غنی و مستندی نیز دارد که به عمق ماجراها می‌افزاید. در این دوران اتفاقات مهم و قابل توجهی نقل شده است، مانند ماجرای قرآن‌خوانی او برای خواهر یکی از شکنجه‌گران یا جمله معروفش که گفته بود: «شکایت مسلمان را پیش غیرمسلمان نمی‌برم»، وقتی صلیب سرخ از او درباره شکنجه پرسید.
ابوترابی بارها بر اهمیت ورزش و فعالیت‌های جمعی تأکید می‌کرد تا سلامت جسمی و روحی اسرا حفظ شود. همین رویکرد باعث شد که حتی نمایندگان صلیب سرخ اذعان کنند در میان اسرای ایرانی خبری از افسردگی یا فروپاشی روانی وجود ندارد.
این موارد به خوبی نشان می‌دهد که نقش شهید ابوترابی در اردوگاه‌های اسارت چقدر حیاتی و تعیین‌کننده بوده است. او با ایمان قوی و مدیریت روحی، توانست نه تنها خود، بلکه بسیاری از اسرا را در شرایط سخت و طاقت‌فرسا حفظ کند و فضای امیدبخشی ایجاد نماید. این بخش کتاب نمونه‌ای برجسته از مقاومت، اخلاق و انسان‌دوستی در برابر ظلم است.
آیا به نظر شما این کتاب قابلیت ترجمه به زبان‌های دیگر را دارد تا مخاطبان بین‌المللی و غیر فارسی‌زبان نیز با روحیه، ویژگی‌ها و دوران اسارت اسرای ایرانی، به‌ویژه شخصیت شهید سید علی‌اکبر ابوترابی، آشنا شوند؟
کتاب مورد نظر بیشتر به‌عنوان یک اثر تحقیقاتی و منبع مستندات شناخته می‌شود تا یک روایت داستانی ساده و روان. به همین دلیل، ترجمه مستقیم آن و ارائه به مخاطب بین‌المللی ممکن است چندان جذابیت نداشته باشد و نتواند توجه گسترده‌ای را جلب کند. این کتاب بیشتر شامل اطلاعات دقیق، اسناد و مدارکی است که برای پژوهشگران و نویسندگان حوزه تاریخ معاصر، به‌ویژه دفاع مقدس و دوران اسارت، بسیار مفید و قابل استناد خواهد بود.
با این حال، ارزش واقعی این کتاب در توانایی‌اش برای فراهم کردن پایه و اساس مستحکم برای تولید آثار مستقل و روایی‌تر توسط دیگران است. نویسندگان و پژوهشگرانی که قصد دارند روایت‌های جذاب‌تر و قابل دسترس‌تر برای مخاطبان عمومی و بین‌المللی خلق کنند، می‌توانند از این کتاب به‌عنوان منبعی غنی استفاده کنند و با بهره‌گیری از مستندات دقیق آن، داستان‌هایی قابل فهم و تاثیرگذارتر بسازند.
بنابراین، هرچند خود کتاب شاید به‌صورت مستقیم برای ترجمه و عرضه به بازار جهانی گزینه‌ی ایده‌آلی نباشد، اما اهمیت آن در عرصه پژوهش و تحقیق کاملاً مشخص و غیرقابل انکار است. این کتاب می‌تواند نقطه شروعی مهم برای ایجاد آثار ادبی، تاریخی و مستند جدید باشد که هم از نظر محتوایی غنی باشند و هم بتوانند با زبان داستانی مناسب، مخاطبان بیشتری را جذب کنند. به این ترتیب، نقش این اثر بیش از آنکه در سطح روایت مستقیم باشد، در حوزه فراهم کردن زیرساخت تحقیق و تولید آثار ادبی و پژوهشی بعدی جلوه می‌کند.
به نظر شما اهمیت این کتاب تا چه اندازه است که موجب شده است رهبر انقلاب، آن را مطالعه کرده و برای آن تقریظ بنویسند؟
اهمیت کتاب هم تا حدی است که رهبر انقلاب آن را مطالعه کردن و تقریظ نوشتند. تقریظ‌های ایشان معمولاً جنبه‌های مختلفی رو پررنگ می‌کند؛ گاهی خود شخصیت، گاهی اتفاقات مهم تاریخی و گاهی هم کار پژوهشی نویسنده. این‌بار هم اهمیت شخصیت ابوترابی و جایگاهش در تاریخ انقلاب و دفاع مقدس باعث شده چنین توجهی صورت بگیرد. تجربه هم نشان داده وقتی رهبری بر کتابی تقریظ می‌نویسند، توجه عمومی به آن کتاب خیلی بیشتر می‌شود؛ ناشران، نویسندگان و مخاطبان زیادی به سمتش می‌روند و حتی فضای کتاب‌خوانی کشور هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد. البته این توجه اولیه باید با نقد، بررسی و معرفی مداوم از سوی رسانه‌ها و اهل کتاب ادامه پیدا کند تا اثر ماندگار بشود.
*مائده مرویان حسینی / ایبنا
