تعارض بلندمرتبه سازی با الگوی ایرانی و اسلامی

به گزارش مشرق، یک سال از تصویب امکان بلندمرتبه سازی در پهنه‌ها و عرصه‌های شهر تهران در شورای عالی شهرسازی می‌گذرد؛ اگرچه تا کنون در این مدت هنوز خبری از افراشته شدن بلندمرتبه جدیدی در پایتخت نیست، اما برخی شهرسازان معتقدند می‌تواند در بلند مدت آسیب‌های اقتصادی - اجتماعی متعددی برای شهر در پی داشته باشد.

33 هزار ساختمان ناایمن تهران

اگرچه ضوابط و مقررات متعددی برای بلندمرتبه سازی تدوین و ابلاغ شده، اما عدم اجرای این مقررات در برخی بلندمرتبه سازی‌ها می‌تواند به بحران کنونی ساختمان‌های نا ایمن دامن بزند. ساختمان‌هایی که به گفته کامران عبدولی معاون پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش‌نشانی تهران، تعدادشان به 33 هزار و 221 ساختمان ناایمن در پایتخت می‌رسد و عمده این ساختمان‌ها قدیمی هستند و متأسفانه 947 برج ناایمن بالای 12 طبقه در بین این ساختمان‌ها وجود دارد.

انتقاد از بلندمرتبه سازی های منطقه 22

همچنین گفته می‌شود که برخی از مخاطرات و آسیب‌های زیست محیطی شهر تهران در سال‌های اخیر ناشی از بلندمرتبه سازی و تغییر الگوی گلباد یا همان تونل یا کانال انتقال باد در پایتخت است.

موضوعی که پیش از این هم از سوی برخی کارشناسان شهرسازی در خصوص بلندمرتبه سازی‌های منطقه 22 تهران تذکر داده شود بود.

رئیس مرکز مطالعات شهر تهران: مصوبه بلندمرتبه سازی شورای عالی شهرسازی، آسیب زیادی به پایتخت می‌زند

محمد منان رئیسی، رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران درباره تأثیرات مصوبه شورای عالی شهرسازی در خصوص بلندمرتبه سازی اظهار داشت: این مصوبه همه پهنه‌های شهری تهران را در بر نمی‌گیرد و اینگونه نیست که همه مناطق تهران مشمول این مصوبه باشند بلکه تنها عرصه‌های خاصی برای بلندمرتبه سازی مجاز شمرده شده است.

وی افزود: با این حال یک بخش از نقدی که به مصوبه شورای عالی شهرسازی در خصوص بلندمرتبه سازی وارد است، فنی و علمی و بخش دیگر از نظر ایمنی و خطرات ناشی از این موضوع در کشور است.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران گفت: حسب پژوهش‌هایی که انجام شده، بلندمرتبه سازی با فرهنگ بومی ما و سبک زندگی ایرانی - اسلامی تطبیق ندارد. مثلاً یک مصداق آن این است که در مجموعه‌هایی که بلندمرتبه سازی به صورت بافت متراکم انجام می‌شود، آسیب‌های اجتماعی به مراتب بیشتر از بافت‌هایی است که با الگوی افقی اقدام به ساخت و ساز می‌شود. ما در مرکز مطالعات شهرداری تهران پژوهشی داشتیم و دریافتیم که تراکم جمعیت در هکتار پایتخت نشان داد که متوسط آن چند برابر خیلی از پایتخت‌ها یا کلانشهرهای دیگر در سایر کشورهاست.

تراکم جمعیتی تهران دو برابر لندن و استانبول

وی ادامه داد: مثلاً تراکم تهران دو برابر شهر لندن، استانبول، دوبی یا برخی دیگر از کلانشهرهای مطرح دنیاست؛ یعنی تهران متراکم‌تر از بسیاری شهرهای بزرگ است؛ تراکم به معنی محاسبه تعداد نفر در هکتار است؛ یعنی مثلاً بررسی کنیم که در یک ناحیه شهری با یک مساحت مشخص، چند نفر زندگی می‌کنند.

رئیسی تصریح کرد: بنابراین در حال حاضر شهر تهران در شرایط موجود متراکم است و آسیب‌های اجتماعی، ترافیکی، کالبدی و... دارد که نشان می‌دهد امکان جمعیت پذیری بیش از این را ندارد؛ ولی با مصوبه‌ای که شورای عالی شهرسازی و معماری صادر کرده که قرار است از این به بعد در برخی پهنه‌های شهری امکان بلندمرتبه سازی باشد، اجازه افزایش بیشتر تراکم داده شده است.

وی بیان کرد: معنی این مصوبه شورای عالی شهرسازی در خصوص بلندمرتبه سازی به این معنی است که شهر متراکم‌تر، ترافیک آن بیشتر و آسیب‌های اجتماعی فعلی افزایش یابد. جدا از این مسائل، تأثیرات زیست محیطی نامطلوبی بر روی شهر داشته باشد.

بلندمرتبه سازی‌های تهران کانال باد پایتخت را مسدود کردند

برج‌ها و بلندمرتبه‌ها می‌توانند الگوی گلباد و جهت وزش باد را کاملاً متأثر کرده و به انباشت آلودگی هوا دامن بزنند؛ سایه بادی که از ساخت این سازه‌ها ایجاد می‌شود، می‌تواند بر وضعیت آلودگی هوای شهر تأثیر منفی بگذارد.

تحقیقات علمی در شهرهای مختلف دنیا، تأثیر بلندمرتبه سازی‌ها بر تغییر مسیر باد در شهرها را اثبات کرده است؛ بلندمرتبه‌ها سایه باد مشخصی دارند که سبب می‌شود مسیر وزش باد تغییر جهت یا زاویه داده یا حتی به طور کلی از مسیر خود منحرف شده و وارد کانال طبیعی باد شهر نشود که عملاً به مسدود شدن شُش های شهر می‌انجامد.

تأثیر بلندمرتبه سازی بر تغییر کانال باد کل شهر تهران انجام نشده ولی به صورت موضعی در برخی مناطق مطالعاتی انجام شده که آثار سو آن مشهود است در مرکز مطالعات شهرداری تهران این مطالعات انجام شده ولی قابل تعمیم به کل شهر نیست اما موضوع اینجاست که وقتی بلندمرتبه سازی را قانونی می‌کنیم و این مجوز را می‌دهیم که در شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز پایتخت امکان برج سازی هست، به این معنی است گلباد طبیعی شهر تهران را تحت تأثیر قرار می‌دهیم.

کریدور تنفسی شمال - جنوب تهران با بلندمرتبه سازی منطقه یک مسدود شد

این مدرس دانشگاه یادآور شد: به فاصله 50 سال اخیر برخی کریدورهای تنفسی تهران به طور کلی مسدود شده است؛ محور شمال به جنوب تهران، محور اصلی گلباد پایتخت بوده است ولی الان این محور مسدود شده که علت آن بلندمرتبه سازی در منطقه یک بوده که کانال باد شمال به جنوب تهران را مسدود کرده است و آسیب‌های زیست محیطی گسترده‌ای داشته است.

وی با بیان اینکه افزایش آسیب‌های اجتماعی ناشی از بلندمرتبه سازی نیز با مطالعات علمی اثبات شده، گفت: در مجتمع‌های بلندمرتبه تر به میزان طبقاتی که افزایش می‌یابد، آسیب‌ها نیز بیشتر می‌شود نرخ نزاع و نا امنی هم بیشتر می‌شود که این مطالعات محدود به ایران نیست و در بسیاری از کشورها انجام گرفته است.

تراکم فروشی عملاً به معنی شهرفروشی است

این شهرساز با اشاره به عدم تطابق الگوی بلندمرتبه و عمودی سازی با سبک زندگی ایرانی - اسلامی گفت: وقتی مجوز ساخت و ساز بالاتر از مصوب طرح تفصیلی داده می‌شود و مثلاً اگر تعداد طبقات مجاز 6 طبقه است اما برای ساخت 10 طبقه مجوز داده می‌شود، قطعاً شهرفروشی اتفاق افتاده است.

وی با بیان اینکه این اتفاق، تضییع حقوق عامه است، اذعان کرد: چون هم مخاطرات زیست محیطی و هم بارگذاری بیش از ظرفیت شهر را با استفاده از بلندمرتبه سازی و تراکم فروشی به شهر تحمیل می‌کنیم؛ لذا سبب می‌شود تا پلاک‌های مجاور بلندمرتبه، از حقوق طبیعی خود مانند باد یا نور طبیعی محروم شوند؛ اینها جزو حق الناس هستند.

الگوی سبک زندگی ایرانی - اسلامی با بلندمرتبه سازی در تعارض است

رئیسی با اشاره به روایتی از رسول اکرم (ص) درباره حقوق همسایگان گفت: در این روایت یکی از حقوقی که بر ذمه همسایه است این است که ساختمان خود را بلندتر از خانه همسایه نسازد که مانع وزش باد به سمت خانه همسایه ات شود. آیا با وضعیت فعلی بلندمرتبه سازی در تهران، امکان اجرای این فرمایش رسول اکرم (ص) وجود دارد؟ بلندمرتبه‌ها سایه بر روی بلوک‌های مجاور می‌اندازند و از نور طبیعی محروم می‌شوند و نمی‌توانند از مواهب سلامتی نور طبیعی مانند ویتامین دی بهره مند شوند.

وی خاطرنشان کرد: همچنین جان باختن سالانه چند هزار نفر در اثر آلودگی هوا را اگر بپذیریم بخشی از علل این آلودگی، ناشی از بلندمرتبه سازی بوده، باید جزو حقوق عامه و بر ذمه سازنده بودن این حق الناس بدانیم.

بعضاً مقررات بلندمرتبه سازی را سازنده‌ها رعایت نمی‌کنند

کارشناس شهرسازی درباره آثار نا ایمن بودن برخی بلندمرتبه سازی ها نیز گفت: اگرچه بلندمرتبه سازی به معنی ناایمن سازی نیست، اما باید قوانین و مقررات رعایت شود؛ هر چند در کشور ما بعضاً این اتفاق رخ نمی‌دهد که قوانین و مقررات و آئین نامه‌های بلندمرتبه سازی رعایت شود دلیلش هم این است که شهرداری‌ها معمولاً در بلندمرتبه سازی ذی نفع هستند و با سازنده بلندمرتبه مشارکت دارند که سبب می‌شود آنطور که لازم است، مباحث مربوطه رعایت نشود.

وی با اشاره به شراکت شهرداری آبادان در ساختمان متروپل با فردی که سازنده و سرمایه گذار بود، اظهار کرد: چون خود شهرداری شریک بوده، در بحث‌های فنی دخالت زیادی نکرده است به خصوص که شالوده اصلی ساختمان برای سازه 6 طبقه طراحی و احداث شده بود اما 4 طبقه اضافه بر روی شالوده اولیه بارگذاری مجدد می‌شود که تحمل بارگذاری جدید را ندارد.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران با تأکید بر اینکه نظام مهندسی هم باید در این زمینه سهم قصور خود را بپذیرد بیان کرد: نظارت‌های درستی بعضاً انجام نمی‌شود اگرچه آنها هم گلایه‌هایی دارند و معتقدند باید نظارت بر بلندمرتبه سازی، به صورت مقیم باشد اما حق الزحمه‌ای که مهندسان ناظر دریافت می‌کنند، تناسبی با این میزان وقتی که برای نظارت صرف می‌شود، ندارد. لذا شاهد چنین آسیب‌هایی در بلندمرتبه سازی هستیم.

نظارت دقیقی بر بلندمرتبه سازی‌های جدید جاری است

در حالی با انبوه قوانین و مقررات بلندمرتبه سازی مواجهیم که بسیاری از این دستورالعمل‌ها به اعتراف هم سازندگان و هم ناظران یا رعایت نمی‌شوند یا اهتمام جدید برای اجرای دقیق آنها به صورت کامل وجود ندارد.

از سوی دیگر علی رغم دادن هشدارهای متعدد در زمینه وجود سازه‌های قدیمی بلندمرتبه نا ایمن چه در پایتخت چه در سایر شهرها، اقدامی در جهت رفع این معضل انجام نمی‌شود مگر اینکه مجدداً شاهد فاجعه‌های دیگر مانند متروپل یا پلاسکو باشیم و باز هم پس از فروکش کردن تب و تاب آن، موضوع نا ایمن بودن ساختمان‌های فرسوده بلندمرتبه به فراموشی سپرده می‌شود.

نمونه آن ساختمان آلومینیوم است که بنیاد مستضعفان به عنوان مالک ساختمان یک هفته بعد از فاجعه متروپل آبادان اعلام کرد برای ایمن سازی این ساختمان، قرار است واحدهای صنفی آن تخلیه شده و کسبه پاساژ به مرکز دیگری منتقل شوند.

اما تنها دو روز بعد از اعلام این خبر، بار دیگر بنیاد مستضعفان اعلام کرد کسبه این ساختمان اعلام کرده‌اند بدون نیاز به تخلیه ساختمان آلومینیوم و به صورت مشارکتی با بنیاد مستضعفان آماده ایمن سازی آن هستند.