تعزیه و تعزیه‌خوانی چگونه باقی ماند؟/ انتقاد کارگردان تئاتر از نبود واحد تعزیه در دانشگاه
داود فتحعلی بیگی گفت: حذف درس آشنایی با تعزیه از رشته نمایش در دانشگاه، زنگ خطری برای ماندگاری تعزیه‌خوانی است.
به گزارش خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، نمایش «عموهاشم» به کارگردانی و نویسندگی داود فتحعلی‌بیگی از 12 شهریورماه در تماشاخانه سنگلج به روی صحنه رفته است که به بخش‌هایی از زندگی مرحوم «هاشم فیاض»، تعزیه‌خوان پیشکسوت و آخرین بازمانده نسل تعزیه خوانان تکیه دولت می‌پردازد؛ فردی که در سال 1383 در تهران درگذشت. این نمایش تا 6 مهر هر شب ساعت 19 در تماشاخانه سنگلج روی صحنه است.
مرحوم فیاض، مخالف خوان تعزیه و به اجراکننده نقش شمر شهره بود. او در عرصه بین المللی نیز برای تعزیه شناسان و پژوهشگران اروپایی نمایش ایرانی، چهره‌ای معتبر و شناخته شده است. در موزه واتیکان چند نسخه تعزیه از او به نام «هاشم شمر تهرانی» نگهداری و برای علاقه‌مندان نمایش داده می‌شود. پیتر بروک پس از تماشای تعزیه حر بن ریاحی، در جشنواره اوینیون در سال 1370، او را علی‌بابای نمایش شرق و یکی از بهترین شبیه خوانان نمایش‌های آیینی جهان خوانده است.
به بهانه اجرای این نمایش با داود فتحعلی بیگی کارگردان نمایش «عمو هاشم» گفت و گو کردیم.
داود فتحعلی بیگی درباره اجرای نمایش «عمو هاشم» گفت: قرار بر این بود که نمایشنامه «یک قرص ماه» را با موضوع مذهبی در ماه رمضان روی صحنه ببرم؛ ولی به دلیل کرونا کار تعطیل شد. بعد به من اطلاع داده شد که برای ماه محرم فرصت اجرا هست و تصمیم گرفتم نمایش «عمو هاشم» را اجرا کنم؛ نمایشی که درباره مخالف خوان تعزیه در یک روستا و اتفاقاتی است که برای او می افتد.
وی ادامه داد: «عمو هاشم» ادای دین در حق تعزیه خوانی است که این هنر را نسل به نسل به ما رسانده است. هنوز هم حرف‌های بیست سال پیش درباره برخورد مردم با نقش مخالف خوان (شمرخوان) مصداق و تازگی دارد. تعداد بازیگران نمایش «عمو هاشم» سه نفر است که همین کم تعداد بودن شخصیت‌های نمایش عاملی برای اجرای دوباره این تئاتر بعد از بیست سال است. به عقیده من، نمایش کم پرسوناژ ایده خوبی برای اجرای تئاتر در روز‌های کرونایی است.
فتحعلی بیگی درباره انتخاب قصه زندگی مرحوم هاشم فیاض برای اجرای نمایش اظهار کرد: من با مرحوم فیاض قریب به 20 سال معاشرت داشتم. او یکی از برجسته‌ترین تعزیه‌خوان‌ها در زمانه ما بود. وی قریب به 200 مجلس تعزیه را گردانده بود و با موسیقی تعزیه و شبیه خوانی به خوبی آشنایی داشت. مرحوم فیاض جزو معدود تعزیه‌خوان‌هایی بود که خاطرات شبیه خوانی‌اش را در تقویم یادداشت می‌کرد و من آنها را اتفاقی در زیر زمین خانه‌اش پیدا کردم.
وی ادامه داد: بعدا با کمک دانشجویم سمانه کاظمی روی این یادداشت‌ها کار کردم؛ نتیجه این یادداشت‌ها از سال 1327 تا چندین سال قبل از فوت مرحوم فیاض کتابی به نام «روزشمار شبیه‌خوانی» به روایت هاشم فیاض شد. من یکی از خاطرات این کتاب را با دخل و تصرف کوتاه برای دراماتیک کردن تبدیل به نمایشنامه «عمو هاشم» کردم.
او در خصوص موضوع نمایش «عموهاشم» گفت: این خاطره جدال عقل و جهل را نشان می‌دهد. هنوز هم برخی از مردم از روی ناآگاهی فکر می‌کنند کسی که نقش مخالف خوان را اجرا می‌کند، آدم بدی است و کسی که اولیاخوان است واقعا خوب است. یکی از شاگردانم تعریف می‌کرد که در منطقه هشتگرد وقتی تعزیه «دختر یزید در بازار شام» را اجرا کردم، پدربزرگم مرا دعوا کرد که چرا نقش اشقیاخوان را انتخاب کردم.
فتحعلی بیگی درباره تاثیر اجرای این نمایش‌ها در زنده نگه داشتن تعزیه و تعزیه خوانی بیان کرد: درباره هنر تعزیه خوانی متاسفانه تاریخی نوشته نشده و این بدان معناست که آنچه پیرامون شبیه خوانی در سه قرن رخ داده، سینه به سینه نقل شده و به صورت دست نوشته نبوده است. در دورانی اجرای تعزیه ممنوع بود و تعزیه خوان ها کتک می‌خوردند. دلیل ماندگاری هنر تعزیه مقاومت شبیه‌خوانان در مقابل مخالفت‌های حکومت آن زمان (پهلوی) بود.
این هنرمند تئاتر و سینما و تلویزیون درباره گفت: متأسفانه در رشته دانشگاهی نمایش، دو واحد درس آشنایی با تعزیه در دو سال اخیر حذف شده است. این در صورتی است که حدود هزار کتاب، مقاله و پایان‌نامه درباره تعزیه نوشته شده و سه پنجم متون تعزیه هنوز چاپ نشده است و در گسترده ایران حدود دویست تا سیصد سال تعزیه اجرا شده است. مخاطبان تعزیه کسانی هستند که حتی اگر بیننده تئاتر نباشند، حتما مخاطب تعزیه هستند و سوال من این است که از تعزیه، نمایشی اساطیری‌تر و مذهبی‌تر وجود دارد که بیانگر هنر و آیین شیعی ایرانی باشد؟
انتهای پیام /