"توسعه" و "صلح" پیام علم به جهانیان / توسعه‌ای که بشر را از غارنشینی به تسخیر کرات رساند
صلح تنها به معنای نبود جنگ میان دولت‌ها نیست، بلکه می‌تواند به معنای مدیریت ملی سازنده و حل و فصل اختلافات باشد و در این مسیر جوامعی که از روش علمی سود می‌جویند، می‌توانند رویکردی مشترک برای رفع چالش‌های جهانی داشته باشند و تلاش کنند به جای یافتن اختلاف‌ها، بر اشتراکات متمرکز شوند تا شکوفه صلح سربرآورد.
به گزارش ایسنا، بحران آب و هوایی ممکن است به جابه‌جایی جمعیتی بیش از یک میلیارد نفر از مردم جهان تا سال2050 منجر شود، «ابربحران مهاجرت گسترده» در 31 کشور تا 2050، کمبود آب، ناامنی غذایی، خشکسالی، سیل، گردباد، افزایش دما و سطح آب دریاها عناوین بحران‌هایی است که ساکنان کره زمین در دهه‌های آینده بیشتر با آن ها مواجه خواهند شد.
بیابان‌زایی، کم‌آبی، جنگل‌زدایی، توسعه شهری و همه و همه بیانگر جنگی است که ما انسان‌ها با طبیعت آغاز کرده‌ایم و اینجاست که باید نقش علم برای رسیدن به صلح و توسعه پایدار و کاهش نگرانی‌ها و بحران و مقابله با پیامدهای زیست‌محیطی، پر رنگ‌تر شود و در سایه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی و کمک‌های خیرخواهانه می‌توان از عوارض این بحران‌ها کاست؛ چرا که علم باید بتواند از درد و رنج بشر بکاهد.
شاید به همین دلیل باشد که یونسکو از سال 2001 روز 10 نوامبر را به عنوان روز جهانی "علم در خدمت صلح و توسعه" نامگذاری کرد و هدف خود را بر بهره مندی آحاد جامعه از ثمرات علم، فناوری و نوآوری، ایجاد بستر و فضای مناسب گفتمان پیرامون تاثیر علم، فناوری و نوآوری بر زندگی روزمره مردم، صلح و توسعه و معرفی برخی موقعیت‌های نو که موجب ارتقای کیفیت عمومی زندگی می‌شود، قرار داد.
توجه به این مفاهیم و اهداف با پاندمی کووید -19 ضرورت چندانی یافت؛ چرا که بشر دریافت که با همه تلاش‌هایی که برای یافتن حقایق زندگی داشته، در برابر ویروس کوچک ناتوان مانده است. این ویروس یاغی قربانی‌های خود را انتخاب می‌کند، در حالی که جهانیان به دنبال دارو و واکسنی هستند که بتوانند آن را مهار کنند.
از این رو روز جهانی "علم در خدمت توسعه و صلح" امسال رنگ دیگری یافته است و بر این اساس شعار "علم برای جامعه و با جامعه" برای این روز جهانی انتخاب شد تا شاید زمینه‌ای برای تعامل بیشتر بشریت برای رسیدن به رفاه و زندگی بهتر با بهره گیری از فناوری و توسعه علم باشد.
به گفته دکتر اکرم قدیمی، رییس انجمن ترویج علم که با خبرنگار ایسنا گفت‌وگویی انجام داد، از سال 2001 روز 10 نوامبر مصادف با 20 آبان ماه روز جهانی علم در خدمت توسعه و صلح نامگذاری شده است و از این رو در ایران اگر سال کبیسه باشد 20 آبان در غیر این صورت 19 آبان ماه برگزار خواهد شد.
وی اظهار کرد: هدف از این نامگذاری این بوده که علم در خدمت جامعه باشد و از آثار و ثمرات علم، فناوری و نوآوری جامعه بهره مند شود، به صورتی که علم در زندگی روزمره بشری بتواند آثار خود را هویدا کند.
قدیمی، ارتقای کیفیت زندگی مردم را از دیگر اهداف نامگذاری این روز عنوان کرد و یادآور شد: علم می‌تواند هم جنبه مثبت داشته باشد و هم منفی و منظور از این علم، علمی است که با خرد همراه باشد و زمانی که در این نامگذاری تاکید بر توسعه و صلح شده است، یعنی علمی که دارای کاربرد مثبت و همراه با خردورزی و عقلانیت باشد.
رییس انجمن ترویج علم، شعار امسال علم در خدمت توسعه و صلح را "علم برای جامعه و با جامعه" ذکر کرد و گفت: تمرکز امسال در این روز جهانی این است که علم برای و با جامعه باشد و انتخاب این شعار با توجه به بحران جهانی بیماری کووید -19 بوده که از سوی یونسکو اعلام شده است.
قدیمی اظهار کرد: هدف از انتخاب این شعار این است که مردم به علم نزدیکتر شوند و همکاری‌های علمی بین المللی توسعه یابد.
وی ارتقای جایگاه علم در زندگی روزمره مردم، ارتقای سلامت، حمایت از محیط زیست، دسترسی به آب را از دیگر دلایل انتخاب این شعار دانست که منجر به کاهش اثرات بحران کووید -19 عنوان کرد و افزود: ما نیز همزمان با این روز جهانی علم در خدمت توسعه و صلح، اقدام به برگزاری هفته ترویج علم کرده‌ایم و امسال نهمین دوره آن را برگزار خواهیم کرد.
اهداف جهانی برای ساختن زمینی دوست داشتنی
در این عصر که بیش از هر زمانی با کمبود منابع روبرو هستیم، ما باید جهت مقابله با چالش‌های پیچیده در پیش رویمان به پرورش نیروهای جوان و گسترش خلاقیت میان زنان و مردان جوان بپردازیم. در این راستا آموزش‌های علمی با کیفیت مهمترین رکن ایجاد آینده‌ای پایدار برای همه ما است.
از این رو در دنیای امروز صلح و توسعه پایدار جایگاه مهمی دارد و در این بین تنها رشد و توسعه اقتصادی ملاک نیست، بلکه توسعه پایدار مد نظر است. یعنی رشدی که در آن علاوه بر رشد و توسعه اقتصادی، محیط زیست و محیط اجتماعی و فرهنگی نیز ارتقا یابد.
در این راستا روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، دربردارنده اهداف و برنامه‌هایی است که کشورها و نهادهای علمی باید تلاش کنند تا به آن دست یابند.
این اهداف شامل مواردی چون "بهره‌مندی آحاد جامعه از ثمرات علم، فناوری و نوآوری"، "معرفی پیشکسوتان و شخصیت‌های علمی برجسته کشور"، "ایجاد زمینه مناسب برای آشنایی دانش‌آموزان با مهارت‌ها و مشاغل علمی"، "ایجاد بستر و فضای مناسب گفتمان پیرامون تأثیر علم، فناوری و نوآوری بر زندگی روزمره مردم"، "ایجاد تمهیدات لازم برای بازدیدهای عمومی از موزه‌های علمی کشور"، "بازدید عمومی از مراکز و مؤسسات مؤثر در ایجاد تعامل بین علم، صلح و توسعه" و "معرفی برخی موقعیت‌های نو که موجب ارتقاء کیفیت عمومی زندگی" است.
در این راستا ایران نیز همزمان با روز جهانی "علم در خدمت توسعه و صلح" برنامه‌هایی را در نظر گرفته است که به گفته رییس انجمن ترویج علم، به دلیل شرایط پاندمی موجود، زمان برگزاری این دوره، از "هفته ترویج علم" تا "هفته پژوهش" خواهد بود و به این ترتیت برای حدود 40 روز برنامه در این دوره برگزار خواهد شد و هدف از برگزاری این برنامه‌ها نیز ایجاد ارتباط میان علم و جامعه و پژوهش‌های دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی با جامعه است تا با بهره گیری از توانمندی‌های جامعه برای پیشبرد و ارتقای سطح زندگی مردم استفاده شود.
دکتر قدیمی، رییس انجمن ترویج علم با اشاره به جزئیات برنامه‌های هفته ترویج علم خاطر نشان کرد: روز سه شنبه 20 آبان مراسم افتتاح بزرگداشت روز جهانی علم در خدمت صلح برگزار خواهد شد و روز 27 آذر ماه اختتامیه این دوره از هفته ترویج علم را خواهیم داشت.
علمی که در خدمت صلح قرار می‌گیرد
دکتر قدیمی توسعه صلح را از کارکردها و کارایی‌های علم می‌داند و یادآور می‌شود: شاید تاریخ جنگ‌های جهانی از تاریخ صلح‌های آن بیشتر باشد، ولی اگر موضوعات و مسایل در چارچوب علمی قرار گیرند و بحث‌ها بر اساس خردورزی باشد و علم تولید شده دارای کاربرد برای جامعه باشد، در این صورت علم می‌تواند در خدمت صلح قرار گیرد.
وی "دیپلماسی علمی" را یکی از روش‌های بهره برداری از علم در خدمت صلح دانست و یادآور شد: پیام اصلی علم، توسعه و صلح است ولی اینکه از علم چگونه بهره برداری می شود مساله‌ای است که باعث می شود علم نتواند کارایی خود را داشته باشد. پیشرفت‌های علمی و فناوری قرن بیست و یکم نشان می‌دهد که اگر از آن استفاده مناسب شود، میتوانیم به مسیر صلح هدایت شویم و در این صورت همه انسان‌ها از مزایا و کاربردهای مثبت علم استفاده خواهند کرد.
این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست‌های علمی کشور علم را دو لبه یک چاقو می‌داند که می‌تواند هم نقش مثبت داشته باشد و هم منفی و می‌افزاید: نحوه استفاده از علم است که می‌تواند در خدمت صلح باشد یا خیر؛ ولی در هر صورت، علم فی نفسه یک موضوع مثبت است؛ چراکه این علم بوده که بشر را از زندگی غارنشینی خارج کرده و وی توانسته کرات دیگر را تسخیر کند.
رییس انجمن ترویج علم در پاسخ به این سوال که پیشرفت های فناورانه چه میزان توانسته است رفاه بشری را فراهم کند، توضیح داد: اکثر فناوری‌های تولید شده با هدف برداشتن گامی به جلو بوده است و این گام می‌تواند به ارتقا و توسعه سطح زندگی بشریت منجر شود. حال اگر در این مسیر چالش‌هایی ایجاد شود، این مشکلات ربطی به فناوری ندارد بلکه مشکل، وجود افراد سودجویی است که منافع جمعی را به خاطر منافع فردی به خطر می اندازند.
به گفته این محقق حوزه سیاستگذاری علم، اصل هدف علم و فناوری در راستای ارتقای جامعه بوده است.
به گزارش ایسنا، این روز جهانی، فرصتی را برای موسسات علمی، دولت‌ها، اجتماعات مدنی و دانشمندان فراهم می‌کند تا در مورد صلح و توسعه که از اساسی‌ترین مفاهیم اجتماعی است، به بحث و تبادل نظر بپردازند.
در نگرش نوین یونسکو، صلح تنها به معنای نبود جنگ میان دولت‌ها نیست، بلکه می‌تواند به معنای مدیریت ملی سازنده، حل و فصل اختلافات و ایجاد هماهنگی در روابط میان بخش‌های مختلف نهادی یک جامعه باشد.
واضح است جوامعی که از روش علمی سود می‌جویند، می‌توانند رویکردی مشترک برای رفع چالش‌های جهانی داشته باشند و تلاش کنند به جای یافتن اختلاف‌ها، بر اشتراکات متمرکز شوند تا از این طریق شکوفه صلح سربرآورد.
انتهای پیام