ثبت جهانی روستای شفیع‌آباد / از کاروانسرای قاجاری تا روستای جهانی گردشگری

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، روستای شفیع‌آباد در حاشیه کویر لوت، به عنوان یکی از «روستاهای جهانی گردشگری» توسط سازمان جهانی گردشگری (UN Tourism) معرفی شد؛ عنوانی که حاصل بیش از دو دهه تلاش جامعه محلی برای پیوند دادن گردشگری، حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار است. این روستا اکنون به الگویی از زیست هوشمند در اقلیم خشک ایران تبدیل شده؛ الگویی که ریشه در سنت، همت مردم و احیای میراث دارد.

از کاروان تا گردشگر

شفیع‌آباد روزگاری آخرین منزل کاروان‌ها پیش از ورود به دل کویر بود. در مسیر تاریخی شهداد، کاروانسرایی به همین نام وجود دارد که قدمتش به دوران قاجار بازمی‌گردد. این بنا با چهار برج دیده‌بانی، آجرکاری‌های ظریف و سازه‌ای هماهنگ با خاک کویری اطراف، روزگاری محل اتراق کاروان‌هایی بود که از کرمان یا مسیرهای جنوبی ایران می‌گذشتند. قناتی که در دل این بنا جریان دارد، از گذشته تاکنون حیات روستا را تضمین کرده و طراوتی ویژه به مجموعه بخشیده است.

امروز، همان کاروانسرا که زمانی پناهگاه خستگان جاده بود، به یادگاری ارزشمند از تاریخ ایران بدل شده و مأمن گردشگرانی است که برای تماشای کلوت‌های شهداد و تجربه سکوت کویر به شفیع‌آباد می‌آیند.

گردشگری، دروازه ورود به جهان

شفیع‌آباد با بافت‌های خشتی، کوچه‌های باریک، قلعه قاجاری و نخلستان‌های کهن، نمونه‌ای شاخص از معماری و زیست پایدار در اقلیم خشک ایران است. اما آنچه این روستا را در مسیر جهانی شدن قرار داد، تنها بناهای تاریخی نبود؛ بلکه نگاه مردم به «گردشگری» به عنوان رکن اصلی توسعه بود.

گردشگری در شفیع‌آباد از سال 1382 وارد چرخه اقتصادی روستا شد و نخستین گردشگران داخلی و خارجی به این منطقه آمدند. به تدریج بخش قابل توجهی از درآمد اهالی از این مسیر تأمین شد و صنایع‌دستی، اقامتگاه‌های بوم‌گردی و خدمات محلی رشد گرفتند.

زنان، قنات و حیات پایدار

یکی از نقاط قوت شفیع‌آباد، مشارکت زنان در توسعه پایدار است. گروهی از زنان روستا با نام «گوجینو» دوازده سال پیش احیای صنایع‌دستی سنتی مانند پته‌دوزی و حصیربافی را آغاز کردند و تصمیم گرفتند بخشی از درآمد خود را به حفظ منابع آبی اختصاص دهند. آن‌ها 15 درصد از فروش محصولاتشان را صرف احیای قنات‌ها کردند و تاکنون جان هشت قنات را نجات داده‌اند. این هم‌زیستی اقتصاد و محیط زیست، از نگاه سازمان جهانی گردشگری یکی از شاخص‌های اصلی توسعه پایدار روستایی است.

از طبیعت تا ماراتن کویر لوت

محمد جهانشاهی، رئیس کمیته ملی طبیعت‌گردی وزارت میراث فرهنگی، جایگاه جهانی شفیع‌آباد را حاصل بیش از 25 سال تلاش در مناطق شهداد، تکاب و شفیع‌آباد می‌داند.

به گفته او، زنجیره‌ای از فعالیت‌های اقتصادی پایدار شامل گردشگری، صنایع‌دستی، و تولیدات بومی در کنار یکدیگر، باعث ارتقای این روستا در سطح جهانی شده است.

برگزاری ماراتن کویر لوت یکی دیگر از رخدادهای اثرگذار بود. این رویداد ملی نخستین بار در سال 1395 با حضور 50 دونده برگزار شد و اکنون شمار شرکت‌کنندگانش به بیش از 600 نفر رسیده است. چنین اتفاقاتی باعث شد نام شفیع‌آباد در فهرست مقاصد گردشگری ورزشی و طبیعت‌گردی ایران تثبیت شود.

ارزش جهانی یک روستا

سازمان جهانی گردشگری برای انتخاب «روستاهای جهانی گردشگری» شاخص‌هایی چون کاهش نابرابری درآمد، توانمندسازی زنان و جوانان، حفاظت از محیط زیست، حفظ تنوع زیستی و تقویت زیرساخت‌های ارتباطی را مدنظر قرار می‌دهد. در این میان، شفیع‌آباد با تکیه بر مشارکت جامعه محلی، حفظ قنات‌ها، بازسازی کاروانسرا و توسعه گردشگری پایدار توانسته همه این شاخص‌ها را در مقیاسی بومی محقق کند.

امروز، شفیع‌آباد نه تنها مقصدی برای گردشگران داخلی و خارجی است، بلکه نمادی از پیوند گذشته و آینده، و نشانه‌ای از این است که حتی در دل خشک‌ترین نقطه ایران، می‌توان با اتکا به میراث و مشارکت مردمی، جهانی شد.