جایگاه‌بی‌نظیر ایران در تولید رادیوداروهای تشخیصی و درمانی

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی سازمان انرژی اتمی گفت: در زمینه تولید رادیوداروهای تشخیصی و درمانی توانسته‌ایم به جایگاه بی‌نظیری در سطح منطقه دست یابیم.

به گزارش خبرگزاری مهر، محمد قنادی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان انرژی اتمی ایران در مصاحبه با برنامه «روزنه» رادیو گفتگو بیان کرد: در تولید رادیو داروها توانسته‌ایم به جایگاه بسیار چشمگیری در سطح منطقه دست یابیم و اکنون از نظر تولید رادیو داروهای درمانی، مقام اول منطقه قرار داریم. در زمینه صادرات رادیو داروهای تشخیصی و درمانی نیز از جایگاه خوبی برخورداریم. وی افزود: در حال تحقیق و پژوهش برای تولید رادیو داروهایی هستیم که در سطح جهانی همزمان توسط کشورهای بزرگ، تولید می‌شود و از این منظر پا به پای مراکز درمانی و کشورهای پیشرفته؛ تولید رادیو داروهای درمانی در سازمان انرژی اتمی ایران در دست اقدام است. البته امیدواریم در مدت زمان بسیار کوتاه تولید شوند. قنادی تصریح کرد: با توجه به روند فزاینده ابتلاء به بیماری سرطان و نیز افزایش شمار افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، استفاده از فناوری هسته‌ای باید در کانون توجه و اقدام قرار گیرد.

وی گفت: رادیو داروهای تشخیصی در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها نظیر خونریزی‌های مغزی، انواع سرطان‌ها، پوکی استخوان و نیز بیماری‌های قلبی کاربرد داشته و مؤثر هستند؛ به‌گونه‌ای که سالانه حداقل یک میلیون بیمار ایرانی از رادیو داروهای تشخیصی نظیر تکنسیوم 99- ام استفاده می‌کنند. این استاد رادیو شیمی تصریح کرد: خوشبختانه با تلاش و همت بسیار موفق به تولید رادیو داروی درمانی ید 131 برای درمان بیماری سرطان تیروئید شده‌ایم. وی با اشاره به تولید سایر رادیو داروهای درمانی اظهار کرد: ما در مسیر گسترش حوزه تولید رادیو داروها؛ موفق به تولید رادیو داروهای دیگری برای کاهش درد استخوان‌های بیماران مبتلا به سرطان که در مراحل آخر بیماری قرار دارند؛ شده‌ایم. قنادی خاطرنشان کرد: رادیو داروهای تشخیصی و درمانی در 2 مرکز راکتور تحقیقاتی تهران و نیز مرکز شتاب‌دهنده کرج تولید می‌شوند و به عبارت بهتر؛ مراحل اولیه روند تولید و مصرف رادیو داروهای تشخیصی، ابتدا در مجتمع آب سنگین خنداب، سپس در سایت‌های تهران و کرج و در نهایت در بیمارستان‌ها صورت می‌پذیرد. معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی سازمان انرژی اتمی ایران با اشاره به اینکه فلز اورانیوم، هدیه‌ای از سوی خداوند به انسان‌ها بوده، عنوان کرد: خداوند متعال، فلزی به نام اورانیوم را در طبیعت خلق کرده که در معادن، آب دریا، صخره‌ها و... موجود بوده و از همین فلز و شکافت آن برای تولید رادیو داروهااستفاده می‌شود. وی با اشاره به ترس مردم از موارد رادیواکتیو در گذشته؛ پیشرفت‌های دانش هسته‌ای و آگاهی مردم از فواید این موارد، از جمله تولید رادیو داروها را یادآورد شد و اضافه کرد: تعریف ساده از رادیو دارو عبارتست از یک داروی رادیواکتیو که دارای ذرات تابش‌های آلفا، بتا و گاما بوده و ذرات هسته‌ای از آن گسیل می‌شوند. وی افزود: دارویی که با رادیو ایزوتوپ ترکیب شده و یا یکی از اتم‌های دارو با رادیو ایزوتوپ جایگزین شود، رادیو دارو را به وجود می‌آورد. این استاد پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای عنوان کرد: یکی از کاربردهای رادیو داروها در تشخیص مشکلات مغزی همانند خونریزی یا تومور مغزی است که در این روش از رادیو داروی FDG (فلوئورودئوکسی گلوکز) برای انجام تصویربرداری سه بعدی در دستگاه پت استفاده شده و امکان تصویربرداری دقیق‌تر و با وضوح بیشتر فراهم می‌شود. این داروی رادیواکتیو (که در سازمان انرژی اتمی ایران تولید می‌شود)؛ پس از مصرف بیمار، امکان تصویربرداری دقیق‌تر از مغز را فراهم می‌سازد چراکه جایگاه اصلی قند در مغز انسان بوده و این رادیو دارو پس از قرار گرفتن در مغز به الحاق رادیو ایزوتوپی به نام F18 که گسیل‌کننده ذرات بتای مثبت بوده و باعث گسیل میلیاردها پرتو گاما از آن شده و نهایتاً تصویربرداری انجام می‌شود. این روند به‌طور کلی مکانیسم عمل رادیو داروهای تشخیصی است. وی تاکید کرد: خوشبختانه در کشور ما نیز دستگاه‌های پت اسکن وجود دارد که با استفاده از این دستگاه‌ها از رادیو داروهای تولید شده در سازمان انرژی اتمی ایران، نسبت به تشخیص بیماری‌ها اقدام می‌کنند. معاون سازمان انرژی اتمی ایران گفت: رادیو داروها در یک دستگاه شتاب‌دهنده ذرات در کرج تولید شده و از اکسیژن 18 اقدام به تولید F18 می‌کنند که این عمل تولید در شرکت مصباح انرژی (خنداب) صورت می‌پذیرد. در طبیعت سه نوع اکسیژن وجود دارد که عبارتند از اکسیژن 16، اکسیژن 17 و اکسیژن 18 که ناچاریم اکسیژن 18 را به‌طریقی از سایر اکسیژن‌ها جدا کنیم. این مورد در خنداب اراک تولید می‌شود. مسیر کاملاً مشخصی برای تولید رادیو دارو باید طی کرد که نقطه آغاز آن در خنداب، نقطه میانی در کرج و مسیر پایانی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است.

وی در ادامه با اشاره به تولید داروی تکنسیوم 99- ام توضیح داد: تکنسیوم 99- ام در طبیعت وجود ندارد و به صورت مصنوعی از مولیبدن 99 تولید می‌شود. یعنی مولیبدن 99 یک ذره بتای منفی گسیل می‌کند که به تکنسیوم 99- ام تبدیل می‌شود. این رادیو دارو با کیت‌های متعددی (ماده شیمیایی که حمل کننده رادیوایزوتوپ در بدن بوده) ترکیب شده و در قسمت‌های مختلف بدن جایگزین می‌شود، به‌نحوی که برای تشخیص انواع و اقسام بیماری سرطان، پوکی استخوان و گرفتگی‌های عروق قلب از این دارو استفاده می‌کنند. وی ادامه داد: در سطح جهانی 20 میلیون نفر این رادیو دارو را برای تشخیص بیماری‌های خود مصرف می‌کنند و در ایران نیز تکنسیوم 99- ام مورد استفاده یک میلیون بیمار در 250 مرکز پزشکی هسته‌ای قرار می‌گیرد. این دارو قابلیت تشخیص 85 درصد از این بیماری‌ها را دارد. قنادی تاکید کرد: در سازمان انرژی اتمی ایران تولید رادیو داروی درمانی ید 131 مستمر است که در درمان سرطان تیروئید کاربرد دارد. معاون سازمان انرژی اتمی ایران خاطرنشان کرد: کشور عزیز ما ایران، علاوه بر اینکه رادیوایزوتوپ‌های گوناگون برای صنعت و کشاورزی تولید می‌کند، در حوزه پزشکی نیز واقعاً سرآمد است. علاوه بر تولید برق از اورانیوم در نیروگاه اتمی بوشهر؛ ما در تهران از شکافت اورانیوم؛ برای شکافت رادیوایزوتوپ‌ها استفاده می‌کنیم. وی با اشاره به اینکه وظیفه ما محافظت از نعمت اورانیوم برای تولید انرژی و رادیوایزتوپ‌ها، اظهار کرد: در اثر تابش نوترون به اورانیوم، شکافت به‌وجود آمده که البته باید توجه نمود که پس از شکافت یک اتم آن، حدود 250 تا 300 رادیو ایزوتوپ، به اضافه چندین نوترون و نیز 200 میلیون الکترون ولت انرژی از آن به‌وجود می‌آیند که در مقایسه با کربن (که 6 ولت انرژی هنگام سوختن تولید می‌کند)، میزان انرژی بالاتری محسوب می‌شود. وی افزود: از این نعمت باید برای تولید انرژی و رادیوایزوتوپ‌ها استفاده کرد که به حمدالله با تکیه بر این پتانسیل، در نیروگاه اتمی بوشهر هزار مگاوات برق هسته‌ای در سال تولید می‌شود. قنادی تصریح کرد: بر اساس سند جامع راهبردی سازمان در افق 1420، انشالله تولید 10 هزار مگاوات برق هسته‌ای را پیش‌بینی کرده‌ایم. معاون سازمان انرژی اتمی ایران بیان کرد: تولید رادیوایزوتوپ‌ها برای صنعت بسیار مهم بوده چراکه صنعت کشور زمانی پویاست که از رادیوایزوتوپ‌ها استفاده کند و بتواند از فناوری هسته‌ای به بهترین نحو، بهره‌مند شود. البته می‌دانیم که از رادیوایزوتوپ‌ها در صنایع بزرگ مانند فولاد، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و حتی صنایع کوچک مانند کاغذسازی می‌توان استفاده کرد. وی با اشاره به ضرورت استفاده از فناوری هسته‌ای در حوزه کشاورزی توضیح داد: در حال حاضر 700 میلیون نفر در سطح جهان از سو تغذیه رنج می‌برند و در کشور ما نیز 30 درصد محصولات کشاورزی و مواد غذایی تلف شده که شامل مواد غذایی مورد استفاده برای 30 میلیون نفر است. البته می‌توان با استفاده از فناوری هسته‌ای از این حجم عظیم محصولات کشاورزی و مواد غذایی نگهداری و مواد غذایی مورد نیاز 30 میلیون نفر را تأمین کرد. قنادی در پایان خاطرنشان کرد: سازمان انرژی اتمی ایران، رسالتی برای بهبود سلامت، تغذیه و... هموطنان عزیزمان دارد.