جایگاه عروسک در هویت‌سازی / قدمت چند ساله عروسک‌های اقوام
دومین نشست «هم‌اندیشی عروسک‌سازان» در پنجمین جشنواره ملی اسباب‌بازی کانون پرورش فکری برگزار شد.
دومین نشست «هم‌اندیشی عروسک‌سازان» در پنجمین جشنواره ملی اسباب‌بازی کانون پرورش فکری برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری مهر، در این نشست لیلا کفاش‌زاده پژوهش‌گر سازمان میراث فرهنگی و فعال حوزه عروسک، ویدا ملکی رئیس دبیرخانه شورای نظات بر اسباب‌بازی و آزاده بیات داور چهارمین و پنجمین جشنواره ملی اسباب‌بازی، افسانه احسانی احیاکننده عروسک‌های بومی و نیلوفر جلیلوند طراح و عروسک‌ساز حضور داشتند.
ملکی با اشاره به اینکه جشنواره اسباب‌بازی فرصتی برای گردهم آمدن عروسک‌سازان فراهم کرده است گفت: من می‌دانم که همه شما سفیران فرهنگی خوبی خواهید شد و دنیای عروسک‌ها را زنده خواهید کرد. من امیدوارم عروسک‌های شما در سال‌های آینده در خانه تک تک ایرانیان حضور پیدا کنند و جایگزین عروسک‌هایی باشند که امروز ما نگرانی‌هایی در مورد تأثیرات آن‌ها بر کودکان‌مان داریم.
سپس در این هم‌اندیشی تمام عروسک‌سازان خودشان و فعالیت‌های‌شان در حوزه عروسک‌سازی را معرفی کردند.
ثبت نحوه ساخت عروسک و فرهنگ وابسته آن در میراث فرهنگی
کفاش‌زاده، پژوهش‌گر سازمان میراث فرهنگی و عضو شورای کتاب کودک در این جلسه گفت: اینکه می‌بینیم امروز به راحتی درباره عروسک‌سازی صحبت می‌شود، موضوعی که در گذشته به سختی می‌توانستیم درباره آن حرف بزنیم، خودش جای خوشحالی دارد که حالا در کانون پرورش فکری این همه عروسک‌ساز گردهم جمع شده‌اند.
او ادامه داد: عروسکی در فهرست میراث ناملموس فرهنگی ثبت می‌شود که متعلق به یک قوم، فرهنگ و جامعه باشد. کسی ساخت این عروسک‌ها را به کسی آموزش نداده است. عروسکی است که بازماندگان یک فرهنگ در ذهنشان ثبت کرده‌اند و متعلق به شخصی خاص نیستند.
کفاش زاده با اشاره به اینکه خود عروسک‌ها ثبت نمی‌شوند گفت: در میراث روش ساخت اصیل و سنتی عروسک‌ها ثبت می‌شود، نه خود عروسک. به همین دلیل به آن، فرهنگ ناملموس گفته می‌شود. در واقع ما روش ساخت عروسک و فرهنگ وابسته به آن را ثبت می‌کنیم. به این معنی که وقتی عروسک ترکمن ثبت می‌شود، خواه‌ناخواه فرهنگ بازی دختر ترکمن با این عروسک هم در کنارش به ثبت می‌رسد.
او در ادامه توضیح داد: این عروسک‌ها به نام آن منطقه، روستا و شهری که از دلش بیرون آمده‌اند، ثبت می‌شوند. برای ثبت هر کدام از این عروسک‌ها پرونده‌ای در میراث باز می‌شود که یک نفر مسئول آن است و هرگز معلوم نمی‌شود چه کسی کدام عروسک را ثبت کرده است.
کفاش‌زاده تاکید کرد: ثبت عروسک در میراث شرایط دیگری هم دارد، مثلا اینکه عروسک باید منافاتی با فرهنگ نداشته باشد، باید با محیط زیست سازگار باشد، به توسعه پایدار زنان و کودکان کمک کند و دارای قدمتی بیشتر از 50 سال باشد.
حمایت از تولیدکنندگان عروسک در شورای نظارت بر اسباب‌بازی
ملکی، رئیس دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی با اشاره به حمایت این شورا از عروسک‌سازان گفت: شورای نظارت بر اسباب‌بازی از سال گذشته برای حمایت از اسباب‌بازی‌سازان تخفیف 50 درصدی برای ثبت عروسک در نظر گرفت.
او ادامه داد: ما از تمام عروسک‌هایی که به شورای نظارت بر اسباب‌بازی معرفی شد، استقبال کردیم، اما تفاوت ما با میراث فرهنگی در ثبت عروسک این است که با ثبت هر عروسک به نام طراح، فرصت قانونی دفاع از حق طراحی را برایشان فراهم کردیم.
جایگاه عروسک در هویت سازی
احسانی، کارآفرین حوزه عروسک در این نشست گفت: دغدغه اصلی ما فرهنگ و طبیعت بود، بنابراین باید شغلی برای افراد ایجاد می‌کردیم که با فرهنگ و محیط زیست سازگار باشد. گروه ما هیچ کاری برای احیا یا بازسازی عروسک‌های قدیمی انجام نداده است، ما فقط به سازندگان کمک می‌کنیم که این هنرها را به شکل قابل استفاده‌ای تولید کنند.
او ادامه داد: ما از سال 80 درگردشگری پایدار به این نتیجه رسیدیم که استفاده از عروسک کمک می‌کند تا افراد به هویت خودشان بازگردند. گردشگری پایدار در واقع گردشگری مسئولانه است.
الهام گرفتن از عروسک‌های ثبت شده در میراث فرهنگی
در بخش دیگری از این نشست، بیات با اشاره به حضور گسترده عروسک‌ها در جشنواره اسباب‌بازی گفت: ما امسال توانستیم در این جشنواره بخش عروسک‌ها را به شکل جداگانه‌ای داوری کنیم. من به واسطه ارتباط کاری که با موزه عروسک‌های ملل و عروسک‌های فرهنگ ایران دارم، خواسته‌ام این است که ما به فرهنگ خودمان بازگردیم. به سراغ عروسک‌هایی برویم که از حافظه تاریخی ما نشأت می‌گیرند. چون بسیاری از این فرهنگ‌ها در معرض فراموشی قرار دارند.
او تاکید کرد: روش ساخت این عروسک‌ها که در میراث فرهنگ ثبت شده‌اند، می‌تواند منبع خوبی برای الهام ما در عروسک‌سازی باشد. لازم نیست حتما به بازآفرینی عروسک‌های قدیمی روی بیاوریم. حتی استفاده کردن از این روش‌های ساخت می‌تواند به ما کمک کند. چون تمام این عروسک‌ها شناسنامه و عقبه تاریخی دارند.
جلیلوند، فعال حوزه عروسک درباره ثبت انجمن طراحان عروسک‌ها گفت: عروسک‌سازان چه آن‌هایی که عروسک خلاقانه تولید می‌کردند یا حتی کپی‌کار بودند، جایی برای اینکه کنار هم باشند نداشتند. جایی که خواسته‌های خودشان را به گوش مسئولان برسانند. ما پارسال اولین نشست عروسک‌سازها را داشتیم و درباره تشکیل انجمن صحبت کردیم.
او ادامه داد: به خاطر مشکلاتی که در بین راه به آن‌ها برخورد کردیم، ثبت انجمن به تعویق افتاد. چون وزارت کار شرایطی دارد که برای ثبت انجمن مهم است. من در طول این یک سال تمام تلاشم را کردم تا این مسائل حل شوند. در این یک سال اتفاقات متعددی افتاد.
جلیلوند با نقطه عطف خواندن جشنواره اسباب‌بازی گفت: این جشنواره نقطه عطفی برای این اتفاق بود که عروسک‌سازان وارد دنیای واقعی بشوند. امیدوارم حضور در این جشنواره تجربیات خوبی برای‌تان به همراه داشته باشد. در حال حاضر کارگروه عروسک در انجمن تولیدکنندگان اسباب‌بازی ایران راه‌اندازی کردیم. من به عنوان مدیر کارگروه انتخاب شدم و امیدوارم این کارگروه روند درستی برای‌مان به ارمغان بیاورد.