جنگل‌ها؛ سفره‌ی طبیعت برای زندگی
لید: جنگل‌ها، ریه‌های زمین و پناهگاه‌هایی سرسبز برای حیات‌اند. این اکوسیستم‌های بی‌نظیر، نقش مهمی در حفظ تعادل زیست‌محیطی و پایداری منابع طبیعی ایفا می‌کنند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، دکتر ایرج حشمتی؛ مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست در یادداشتی به مناسب روز جنگل‌ها نوشته است: جنگل‌ها، ریه‌های زمین و پناهگاه‌هایی سرسبز برای حیات‌اند. این اکوسیستم‌های بی‌نظیر، نقش مهمی در حفظ تعادل زیست‌محیطی و پایداری منابع طبیعی ایفا می‌کنند. بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، جنگل‌ها حدود 4.06 میلیارد هکتار از سطح خشکی‌های جهان را می‌پوشانند که معادل 31 درصد از کل مساحت خشکی‌هاست.
جنگل‌ها نه‌تنها در جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن سهمی حیاتی دارند، بلکه زیستگاه بیش از 80 درصد از گونه‌های زیستی خشکی هستند؛ میراثی که سلامت زمین و معیشت بسیاری از انسان‌ها به آن وابسته است.
هر ساله، 21 مارس به عنوان روز جهانی جنگل‌ها فرصتی برای اندیشیدن به اهمیت این منابع گران‌بهاست. شعار امسال، «جنگل و غذا»، بر نقش جنگل‌ها در تأمین امنیت غذایی و معیشت پایدار تأکید دارد. طبق آمار برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP)، بیش از 1.6 میلیارد نفر از مردم جهان برای تأمین غذا، دارو و درآمد به جنگل‌ها وابسته‌اند.
همچنین، جنگل‌ها منبع 75 درصد از آب شیرین جهان هستند؛ آبی که اهمیتش در جهانی با چالش‌های آبی بیش از همیشه احساس می‌شود.
جنگل‌ها ارزش اقتصادی قابل توجهی نیز دارند. بر اساس مطالعات مؤسسه منابع جهانی (WRI)، خدمات جنگل‌ها از تصفیه هوا و تنظیم چرخه آب تا حفظ خاک و تأمین منابع چوبی و غیرچوبی، سالانه معادل 16.2 تریلیون دلار ارزش‌گذاری شده است. با این وجود، جنگل‌ها با تهدیداتی مانند تغییرات اقلیمی، جنگل‌زدایی و بهره‌برداری ناپایدار روبه‌رو هستند.
گزارش Global Forest Watch نشان می‌دهد که در سال 2022، بیش از 4.1 میلیون هکتار از جنگل‌های استوایی نابود شده‌اند؛ آماری که زنگ خطری برای همه ماست.
جنگل‌های ایران نیز با قدمت و تنوع زیستی غنی، بخشی از هویت طبیعی این سرزمین‌اند. از جنگل‌های هیرکانی و زاگرس گرفته تا ارسباران و جنگل‌های ایرانی - تورانی، هر کدام نقش ویژه‌ای در حفظ تنوع زیستی و معیشت جوامع محلی دارند. با این حال، این میراث ارزشمند با تهدیداتی چون تغییرات اقلیمی، آتش‌سوزی‌ها و بهره‌برداری نادرست روبه‌رو است.
به عنوان مثال، جنگل‌های هیرکانی که به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین جنگل‌های جهان شناخته می‌شوند، در دهه‌های اخیر با کاهش 20 درصدی مساحت مواجه شده‌اند.
با وجود این چالش‌ها، فرصت‌های بسیاری برای حفاظت از جنگل‌ها وجود دارد. توسعه اقتصاد سبز، گردشگری پایدار و بهره‌گیری آگاهانه از منابع جنگلی می‌تواند به احیای جنگل‌ها و تقویت معیشت جوامع محلی کمک کند.
بر اساس گزارش بانک جهانی، سرمایه‌گذاری در مدیریت پایدار جنگل‌ها می‌تواند تا 10 برابر بازده اقتصادی ایجاد کند؛ سرمایه‌گذاری‌ای که سود آن نه تنها اقتصادی، بلکه زیست‌محیطی و اجتماعی است.
جنگل‌ها همچنین در کنترل اثرات تغییرات اقلیمی نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. هر ساله، جنگل‌ها حدود 2.6 میلیارد تن دی‌اکسید کربن را جذب می‌کنند که این میزان معادل یک‌سوم انتشارات جهانی دی‌اکسید کربن ناشی از سوخت‌های فسیلی است. این ویژگی باعث می‌شود که جنگل‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای مقابله با گرمایش جهانی شناخته شوند.
همچنین، جنگل‌ها منبع بسیاری از داروهای مدرن هستند. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، حدود 25 درصد از داروهای مدرن ریشه در گیاهان جنگلی دارند.
این گیاهان به‌عنوان منابع ارزشمند دارویی نه تنها در درمان بیماری‌ها بلکه در توسعه درمان‌های نوین پزشکی نیز نقش دارند.
با فرا رسیدن نوروز و آغاز تعطیلات، بسیاری از ما راهی طبیعت و جنگل‌ها می‌شویم. این هم‌نشینی با طبیعت می‌تواند فرصتی باشد برای پیوندی عمیق‌تر با محیط‌زیست؛ پیوندی که همراه با احترام و توجه، می‌تواند بهترین هدیه به جنگل‌ها و آینده‌ی نسل‌های بعدی باشد. حضور آگاهانه و مراقبت از جنگل‌ها در این روزها، به معنای پاسداری از سفره‌ی سخاوتمند طبیعت و میراثی است که باید سبز و استوار به نسل‌های آینده سپرده شود.