حوزه مطالعاتی رهبر انقلاب بسیار گسترده است

به گزارش مشرق، آنچه می خوانید، گفت‌وگو با محمدعلی صدری‌نیا درباره تولید وپخش «غیررسمی 6» با موضوع روایت‌های ناشنیده از علی لاریجانی، احمد مسجدجامعی، غلامعلی حداد عادل، سیدعباس صالحی و... درباره عرصه‌های متنوع مطالعات آیت‌ا... خامنه‌ای و دیدگاه‌های ایشان درباره کتاب‌های غیرمفید و پرهیز از کج‌سلیقگی در ممیزی کتاب است.

ششمین قسمت از مجموعه مستند «غیررسمی» از شبکه‌های3 و افق روی آنتن رفت. این مجموعه همان طور که از نامش پیداست، دیدارهای فعالان اجتماعی و فرهنگی با رهبر انقلاب را در یک فضای غیررسمی و صمیمانه روایت می‌کند.

پیش از این دیگر قسمت‌های غیررسمی ساخته محمدعلی صدری‌نیا به دیدار راویان دفاع مقدس، فعالان فرهنگی، هنری و علمی، فعالان حوزه علم و فناوری، طنزپردازان و فعالان جهادی با رهبر انقلاب پرداخته بود و این‌بار در قسمت ششم، نوبت به دیدار اهالی فرهنگ و ادبیات با ایشان رسیده بود. «غیررسمی 6» با تمرکز بر علاقه رهبر انقلاب به کتاب و مطالعه، به مطالعه ایشان در حوزه‌های مختلف نه صرفا علوم اسلامی پرداخت.

همچنین در یکی از بخش‌های مستند دیدیم که ایشان شاعرانی مانند فروغ فرخزاد، فریدون مشیری و احمد شاملو را کاملا می‌شناختند و حتی اشعار شاملو را خوانده بودند. دیدار ایرج افشار پژوهشگر، کتاب‌شناس و نویسنده مشهور با رهبر انقلاب در کتابخانه ایشان نیز از نکات جالبی بود که در این مستند مطرح شد. بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه کتاب در سال‌های مختلف دهه 70، 80 و 90، گفت‌وگو با وزرای وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیران و نویسندگان نیز از دیگر بخش‌های این مستند بود که به ترسیم شخصیت فرهنگی رهبر انقلاب در «غیررسمی 6» کمک مهمی کرده بود. به بهانه پخش این قسمت از «غیررسمی» با محمدعلی صدری‌نیا درباره تولید این اثر گفت‌وگو کردیم.

چه شد که تصمیم گرفتید مجموعه مستند «غیررسمی» را تولید کنید؟

تولید مجموعه مستند «غیررسمی» از سال 98 شروع شد. معمولا رهبر انقلاب را از دریچه تصاویر رسمی در اخبار، سخنرانی‌ها و جلسات رسمی می‌شناسیم، اما یک بخش قابل توجهی از جلسات و مراودات ایشان وجود دارد که غیررسمی است و اتفاقا می‌شود ابعادی از شخصیت ایشان را در مناسبات و تعاملات غیررسمی‌شان شناخت. یکی از آن‌ها، جلسات غیررسمی بود که با حضور هنرمندان، اهالی فرهنگ و هنر در قالب «دیدارهای پنج شنبه‌ای» برگزار می‌شد. «غیررسمی» با تمرکز بر این دیدارها شروع شد و کم کم جلو آمد. قسمت ششم، اولین قسمتی است که از فضای جلسات پنج شنبه ای خارج شدیم و وارد روایتی از نسبت رهبر انقلاب با کتاب، اهالی فرهنگ، هنر و حوزه نشر، شدیم.

برای نشان دادن شخصیت اهل مطالعه رهبر انقلاب چه تحقیقاتی انجام دادید؟

همه کسانی که در حوزه فرهنگ کار می‌کنند، از میزان مطالعه رهبر انقلاب و نگاه تخصصی ایشان به حوزه کتاب مطلع هستند. قرار بود این مستند اردیبهشت‌ماه امسال همزمان با نمایشگاه کتاب پخش شود و نسخه اولیه‌اش برای آن زمان آماده شده بود، وقتی بحث تولید این قسمت مطرح شد، برای خود من قسمت بسیار حساس و پراسترسی بود، چون می‌دانستم وارد دریایی از موضوعات، حوزه‌های متنوع مطالعاتی و ارتباطات گسترده خواهیم شد که روایت آن در حدود 60 دقیقه کار بسیار سختی است، به همین دلیل تلاش می‌کردم که مستند را صرفا روی یک بخش کوتاه متمرکز کنم و مثلا فقط حضور ایشان در نمایشگاه کتاب را روایت کنم، اما در نهایت تصمیم بر این شد که به سایر حوزه‌ها، کلیت نگاه فرهنگی و حوزه‌های مطالعاتی ایشان پرداخته شود. ما با کار بسیار سختی مواجه بودیم، شاید «غیررسمی 6» سخت‌ترین مستندی بود که ساختم چون با دریایی از موضوعات، جزئیات متنوع و حساسیت‌های مختلف مواجه هستید که هرکدام باید درست و دقیق روایت شود.

چطور با همه این حساسیت‌ها، موضوعات مد نظرتان در 67 دقیقه روایت شد؟

بخشی از تحقیقات متمرکز بود روی حوزه‌های آشکار و قابل جست و جو، مثلا رهبر انقلاب به صورت عمومی درباره کتاب‌ها، ارتباطات و مطالعاتشان صحبت کرده بودند، اما یک بخش دومی هم داشت که مربوط به بازبینی فیلم‌های حضور ایشان در نمایشگاه‌های کتاب گذشته بود و خودش یک مرحله بسیار حساس، زمان‌بر و با جزئیات زیاد بود، انتخاب بخش‌هایی از میان این همه فیلم، کار را سخت می‌کرد. بخش دیگری از ماجرا این بود که کتاب حوزه شخصی افراد است، یعنی لزوما همه کتاب‌هایی که افراد خوانده‌اند عمومی نیست، بنابراین باید سراغ آدم‌هایی برویم که اطلاعات بیشتر و روایت‌های دست اولی دارند. در این مرحله، هم موسسه حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب کمک زیادی کرد تا بتوانیم به روایت دقیق‌تری برسیم و از بعضی جزئیات مطلع شویم، هم سراغ مصاحبه با افرادی رفتیم که هرکدام روایت‌هایی دست اول را از حوزه مطالعاتی رهبر، حضورشان در نمایشگاه کتاب، ارتباطات ایشان و کتابخانه شخصی‌شان داشتند و توانستیم اطلاعات و تحقیقات را کامل کنیم.

پس از این تحقیقات، چه موضوعی بیشتر توجه‌تان را جلب کرد؟

موضوعی که به چشم خود من آمد و دوست داشتم در کار منتقل شود این بود که آیت‌ا... خامنه‌ای ابتدا به ساکن، یک شخصیت فرهنگی غالب دارند که شاید زیر سایه آن بُعد سیاسی شخصیت ایشان، کمتر به این بُعد فرهنگی توجه شده، به همین دلیل خیلی دوست داشتم که بتوانیم در این قسمت از «غیررسمی» به این وجه از شخصیت ایشان و آن نگاه‌های فرهنگی که دارند، نزدیک شویم. مسئولان فرهنگی کشور بسیاری از اوقات در دوره‌های مختلف، با نگاه‌های افراطی یا تفریطی، از نگاه اصیل رهبر انقلاب دور شدند، اما وقتی به خودشان نزدیک می‌شویم و می‌بینیم نگاه فرهنگی ایشان چیست، تازه متوجه فاصله این دو نگاه می‌شویم. خیلی دوست داشتم درباره این موضوع هم صحبت کنم.

یکی از نکات جالب مستند این بود که رهبر انقلاب با بعضی افراد که از لحاظ سیاسی یا ایدئولوژی با ایشان متفاوت بودند، دیدار داشته‌اند یا آثارشان را مطالعه کرده‌اند. نگاه شما به این موضوع چه بود؟

رهبر انقلاب در این سال‌ها، بعضی کتاب‌ها را ترویج کردند، تقریظ نوشتند و به مطالعه‌اش توصیه کردند، نکته مهم و جذاب این بود که حوزه مطالعاتی ایشان بسیار گسترده است یعنی خودشان را به یک حوزه خاص محدود نکردند. با یک تنوع گسترده، آثار اصلی حوزه‌های مختلف را مطالعه کردند و وقتی ایشان از نظر مطالعاتی بر فراز یک قله‌ای قرار می‌گیرند، زمانی که دست روی کتابی می‌گذارند و می‌خواهند آن را ترویج کنند، آن زمان است که دارای اهمیت می‌شود. یعنی این طور نیست که ایشان مثلا صرفا کتاب‌های حوزه ادبیات مقاومت را خوانده باشند و ترویج کنند، وقتی وارد حوزه‌های مختلف مثل رمان و جامعه‌شناسی می‌شویم، می‌بینیم مطالعات جدی داشتند و حالا وقتی می‌خواهند ترویج کنند، با این پشتوانه عمیق و جدی دست روی بعضی کتاب ها می‌گذارند، آن را دارای ارزش می‌دانند و جامعه را به سمتش سوق می‌دهند.

با توجه به تصاویری که از غرفه‌داران انتخاب شده بود، هم حوزه کتاب و هم ظاهر صاحبان غرفه متفاوت بود، برای انتخاب این برش‌ها، چه نکاتی را مد نظر داشتید؟

بیشتر برایم موضوعیت داشت آن تصویری را که خودم در آرشیو دیدارها می‌بینم، بتوانم دقیق منتقل کنم. خود من تا پیش از این که پای آرشیو فیلم‌های حضور رهبر انقلاب در نمایشگاه کتاب بنشینم، دید دیگری داشتم. یعنی با توجه به گزارش‌های خبری کوتاه و عکس‌های محدودی که منتشر می‌شود، تصور می‌کردم رهبر انقلاب از چند غرفه انتخاب شده و محدود بازدید می‌کنند، اما وقتی فیلم‌های حضور ایشان را دیدم متوجه شدم که سه راهرو کنار هم را با توجه به زمان انتخاب می‌کنند و چون غرفه‌ها بر اساس حروف الفبا چیده شده، در این سه راهرو غرفه‌های مختلف، کوچک و بزرگ است و آدم‌های متنوع، نگاه‌های فرهنگی و سیاسی مختلف در آن وجود دارد، به همین دلیل سعی کردم در برش‌هایی که برای استفاده در مستند انتخاب می‌کنم، آن تنوع را حفظ کنم و بتوانم همان نگاهی را که در واقعیت می‌بینم، برای مخاطب روایت کنم.

چند قسمت از «غیررسمی» باقی مانده و چه دیدارهایی را روایت خواهید کرد؟

الان نمی‌شود گفت چند قسمت باقی مانده، اما چند پرونده باز داریم که بعضی از آن‌ها در مرحله تحقیقات و بعضی در مرحله تدوین است. خود من علاقه‌مند هستم حالا که بحث کتاب را باز کردیم، در «غیررسمی 7» سراغ برش ادبیات مقاومت و پایداری برویم، چون آن‌جا هم ناگفته‌های بسیاری وجود دارد و در جلسات خصوصی رهبر انقلاب هم تصاویر و دیدارهایی اتفاق افتاده که فکر می‌کنم برای مخاطب هم جذاب و روایت نشده است.

*روزنامه خراسان