حکمرانی نظام اداری یک بستر مهم در توسعه و پیشرفت کشور است

به گزارش روابط‌عمومی مرکز، یک‌صد و هفتاد و یکمین نشست علمی - تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان "حکمرانی نظام اداری ایران؛ چالشها و توصیههای سیاستی" برگزار شد. در این نشست، علاءالدین رفیع‌زاده؛ معاون پیشین سازمان اداری و استخدامی کشور و صاحب‌نظر مسائل نظام اداری و حکمرانی به عنوان مدیر علمی نشست و همچنین ایمان اسلامیان؛ صاحب‌نظر مطالعات توسعه و حکمرانی و حسین ایمانی، عضو هیئت علمی و معاون علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران به عنوان سخنرانان در این نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.

در ابتدای نشست، علاءالدین رفیع‌زاده؛ معاون پیشین سازمان اداری و استخدامی کشور و صاحب‌نظر مسائل نظام اداری و حکمرانی ضمن اشاره به اهمیت موضوع نشست، حکمرانی نظام اداری در یک کشور را به یک باند فرودگاه برای پرواز هواپیما تشبیه کرد و گفت: ما برای فراز و فرود هواپیما روی باند فرودگاه یک سری مختصاتی قائل هستیم که اگر در آن مواردی همچون دیده‌بانی مناسب، آسفالت مناسب، خط‌کشی مناسب و... در آن رعایت شود هواپیما به بهترین نحو می‌تواند در آن نشست‌وبرخاست کند؛ اما اگر یکی از این موارد دچار اشکال شود حتی اگر بهترین هواپیما را هم وارد این فرودگاه کنیم در نتیجه حرکت آن هواپیما دچار نقض خواهد شد.

وی در ادامه ضمن اشاره به نظام اداری به عنوان یکی از بسترهای اصلی پیشرفت و توسعه کشور خاطرنشان کرد: ما یک سری محرک‌هایی داریم که همان حکمرانی نظام اداری هستند؛ اما بر اساس گزارش منتشر شده توسط بانک جهانی تنها 33 درصد از موارد اصلاح و بازسازی نظام اداری در دنیا با موفقیت انجام می‌شود که نشان میدهد این نظام با موانع و چالش‌هایی ازجمله ظرفیت‌سازی و تأمین منابع مالی، عدم اجماع در انجام اصلاحات در نظام اداری، عدم وجود طراحی پروژه‌های دقیق اجرایی، تعهد دولت و حاکمیت و.... روبه‌رو است.

در ادامه این نشست، ایمان اسلامیان؛ صاحب‌نظر مطالعات توسعه و حکمرانی، ضمن اشاره به توسعه‌یافتگی در برخی کشورها، گفت: خواست توسعه و توان توسعه با هم متفاوت هستند؛ چراکه برای رسیدن به توسعه به طور هم‌زمان به دو عنصر نیاز داریم که تمام کشورهای موفق اخیر مانند ژاپن، برزیل و... از آن بهره بردهاند. یکی عنصر خواستن توسعه و دیگری عنصر توانستن رسیدن به توسعه است. به عنصر خواستن در علم سیاست عزم و اراده سیاسی می‌گویند که محصول یک نظام سیاسی سالم، باکفایت، کارآمد و مبتنی بر رأی مردم است. عنصر توانستن به نظام اجرایی و اداری بر می‌گردد که این توانستن از قدرت فنی، قدرت سازمانی و توان تخصصی نهادهای اجرایی بر می‌آید.

دکتر اسلامیان در ادامه با گذری بر حکمرانی اداری ایران به پیشینه حکمرانی در نظام اداری ایران پرداخت و گفت: پیشینه نظام اداری در ایران بسیار طولانی است و به عهد ایران باستان برمی‌گردد؛ اما نظام فعلی اداری ایران محصول دوران مدرن و برگرفته از الگوی اداری و تجربه برخی کشورهای غربی است و در این مسیر مرهون زحمات پیشینیان است.

وی ادامه داد: اهمیت نظام اداری کارآمد موجب شده قوانین متعددی در راستای کارآمدسازی این نظام تدوین شود. یکی از اصلی‌ترین قوانین این حوزه، بند 10 از اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسامی ایران است که دولت را به صراحت موظف به ایجاد نظام اداری صحیح و حذف تشکیلات غیرضرور دانسته است. نقشه راه اصلاح نظام اداری کشور مصوب سال 1393 نیز در این راستا تصویب شده و اصول مختلفی را بدین منظور برشمرده که یکی از آنها جذب مشارکت‌های مردمی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های آنان در نظام اداری است.

ایمان اسلامیان در ادامه افزود: مواردی چون نگاه مکانیکی به تغییر، قرار نگرفتن موضوع اصلاح نظام اداری و الگوی مدیریت در بخش دولتی به عنوان دغدغه اول مسئولان، مداخله‌های مخرب سیاسی در نظام اداری، بی توجهی به مقتضیات زمان و ظرفیت و توانایی‌های دولت، ضعف تعهد و مهارت برخی مدیران و مسئولان و گرایش به انجام اقدامات زودگذر از جمله عواملی است که به اجرای ناموفق برنامه‌های اصلاح نظام اداری در کشور منجر شده است. همچنین مواردی از جمله نبود شاخص‌های قابل سنجش، حاکم نبودن رویکردهای همه‌جانبه‌نگر، عدم تطابق رویکردهای مدیریت و رویکردهای اقتصادی، سیاست‌زدگی و بیشتر بودن حیف منابع بر میل منابع از چالش‌های دیگر موجود در نظام اداری کشور هستند.

وی در انتهای سخنان خود به بیان توصیه‌هایی در حوزه حکمرانی نظام اداری پرداخت و پیشنهادهایی چون اولویت‌گذاری برنامه حکمرانی تحول نظام اداری و گفتمان‌سازی برای آن، ادغام عمده شوراهای عالی و ایجاد شورای عالی پیشرفت و اتخاذ تصمیمات سخت تحول نظام اداری ذیل آن شورا، همراهی قاطعانه حاکمیت و تمامی اضلاع حکمرانی با برنامه تحول نظام اداری، ضرورت راه‌اندازی گفتگوی اجتماعی برای اجرای برنامه‌های تحول، پرهیز از واگذاری تحول نظام اداری به مدیران نظام اداری، جداسازی امور مدیریتی از وابستگی‌های سیاسی، حکمرانی خوب به‌ویژه ثبات شفافیت و حکمرانی دیجیتال و پذیرش انقلاب هوش مصنوعی را از توصیه‌های خود برای تحول حکمرانی نظام اداری کشور برشمرد.

در ادامه نشست، حسین ایمانی، عضو هیئت‌علمی و معاون علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران، در تعریف مفهوم حکمرانی گفت: برخی حکمرانی را به معنای حکومت کردن در نظر می‌گیرند در حالی که حکمرانی به معنای مشارکت جمعی در اداره کشور اعم از مردم و دولت است.

وی ادامه داد: با توجه به روح مشارکتی حکمرانی، باید همه ذی‌نفعان نظام اداری کشور در امر حکمرانی نظام اداری دخیل باشند و نظرات آنها در حکمرانی نظام اداری اعمال شود.

عضو هیئت‌علمی و معاون علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران، ارکان حکمرانی نظام اداری کشور را شامل سه مورد منابع انسانی، ساختار و تشکیلات و قوانین و مقررات یاد کرد و افزود: از میان سه رکن یاد شده مورد منابع انسانی از مهم‌ترین ارکان حکمرانی نظام اداری به شمار می‌رود.

دکتر حسین ایمانی در ادامه به بیان ویژگی‌های نظام اداری خوب و کارآمد پرداخت و مواردی چون بازدارندگی، شفافیت، پاسخگویی، اخلاق‌محوری، قانون محوری رویه‌های پیشگیرانه، رویه‌های کنترلی، حرفه‌ای‌گری، بازنگری و بهبود قوانین و مقررات، عدالت‌محوری، شایسته‌سالاری و مسئولیت‌پذیری را از جمله ویژگی‌های یک نظام اداری خوب و کارآمد معرفی کرد.

در جمع‌بندی نشست، دکتر علاءالدین رفیع‌زاده به بیان چند نکته پرداخت و گفت: برای موفقیت در نظام اداری باید به چند نکته توجه ویژه داشت. این سه نکته شامل ایجاد سلسله مراتب ارتقاء و رتبه‌های شغلی مشخص در نظامات اداری، ایجاد استانداردهای رفتاری و گفتاری برای انجام امورات اداری و بالا بردن عمر مدیریت در نظامات اداری می‌باشد.

دکتر رفیع‌زاده در انتهای سخنان خود به بیان سه توصیه برای دولت آتی پرداخت و گفت: بنده برای دولت آینده سه توصیه دارم، این سه توصیه عبارت‌اند از: اول اینکه دامنه فعالیت دولت در حکمرانی نظام اداری مشخص شود و مرز دولت با بخش خصوصی و نهادهای غیردولتی معین گردد، دوم این که وارد کردن نظرات و پیشنهاد بوروکرات‌های سطح خیابان و سطح اجرا در تدوین قوانین حکمرانی نظام اداری در نظر گرفته شود و سوم اینکه فرایندهای انجام امور اداری که مردم و کسب‌وکارها با آنها سروکار دارند باید اصلاح شود تا این فرایندها با سرعت و دقت بیشتری انجام گردد.

در انتهای نشست، کارشناسان و صاحب‌نظرانی که به‌صورت حضوری و مجازی در نشست شرکت داشتند به بیان نقطه‌نظرات و طرح سؤالات خود پرداختند و سه کتاب با عناوین مدیریت تغییر، بهبود و تحول سازمانی؛ بازاندیشی در حکمرانی؛ بررسی مسائل مدیریت دولتی و نظام اداری ایران، جهت مطالعه پژوهشگران و علاقه‌مندان این حوزه معرفی شدند.

شایان‌ذکر است این نشست روز سه‌شنبه 22 خردادماه 1403، به‌صورت حضوری و مجازی با مشارکت دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی، دانشگاه‌ها، اندیشکده‌ها و مراکز پژوهشی کشور در سالن دکتر عظیمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد.