خروج دو خودروساز بزرگ از زیان؛ دائم یا موقت؟
ستاد تنظیم بازار به احتمال فراوان تا چندی دیگر مجوز افزایش قیمت خودروهای داخلی را صادر خواهد کرد، مجوزی که هرچند ابتدا قرار بود طبق آن خودروسازان دیگر زیان نکنند، با این حال گویا سیاست این ستاد تغییر کرده است. طبق شنیده‌ها، گویا بناست چند درصدی به قیمت خودروهای داخلی اضافه شود، بنابراین نه خبری از آزادسازی است و نه احتمالا حتی پایان زیان‌دهی خودروسازان.
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از گروه شرکتهای دنیای‌اقتصاد؛ هرچند گفته می‌شود با افزایش قیمت، خودروسازان بزرگ ایران خودرو و سایپا (و پارس‌خودرو) کمتر زیان می‌کنند، با این حال به نظر می‌رسد مجوز قریب‌الوقوع ستاد تنظیم بازار نمی‌تواند خودروسازی را به صورت دائم از ورطه زیان‌دهی نجات داده و به صنعتی سودده تبدیل کند.
چند هفته پیش بود که خبر رسید قیمت خودروهای داخلی با مجوز ستاد تنظیم بازار به طور متوسط تا مرز 19درصد افزایش یافته است. گفته می‌شد قیمت‌های جدید طوری تعیین شده‌اند که با هزینه تولید خودروسازان تناسب دارند و آنها دیگر زیان نخواهند کرد. هرچند افزایش قیمت در کمتر از 48 ساعت با دستور رئیس‌جمهور منتفی شد، با این حال، در ادامه اخباری مبنی بر صدور مجوز افزایش قیمت در آینده نزدیک منتشر شد. ابتدا این وزیر صنعت، معدن و تجارت بود که اعلام کرد از این پس ستاد تنظیم بازار مسوول تعیین قیمت خودروهای داخلی است. همچنین مسوولان سازمان بورس نیز خبر از جلب نظر موافق رئیس‌جمهور برای به جریان افتادن دوباره افزایش قیمت خودرو دادند. با توجه به این اظهارات، به نظر می‌رسد قیمت خودروهای داخلی در نهایت چند درصدی افزایش خواهد یافت.
اگر طبق آنچه ابتدا عنوان شده بود، قیمت خودروهای داخلی متناسب با هزینه تولید و با اندکی سود تعیین شود، طبعا خودروسازان دیگر از ناحیه تولید و فروش محصولاتشان زیان نخواهند دید. این در حالی است که زیان انباشته آنها فعلا همچنان خودنمایی خواهد کرد و به این زودی‌ها جبران آن امکان‌پذیر نیست. به عبارت بهتر، با قیمت‌های جدید، تولید آینده خودرو مشمول ضرر نخواهد بود، اما زیان انباشته، فعلا از بین نخواهد رفت حداقل در کوتاه‌مدت. این در حالی است که افزایش چنددرصدی قیمت نمی‌تواند خودروسازان را حتی به صورت مقطعی از زیان تولید خارج کند.طبق آنچه در صورت‌های مالی خودروسازان بزرگ وابسته به دولت آمده، زیان انباشته آنها تا پایان شهریور امسال به بالای 60هزار میلیارد تومان رسیده است. منهای این، خودروسازان ده‌ها‌هزار میلیارد تومان بدهکارند که یک فقره آن، بدهی 30هزار میلیارد تومانی به قطعه‌سازان است. این آمار و ارقام نشان می‌دهد افزایش قیمت قریب‌الوقوع خودروها به نوعی خونی تازه در رگ‌های تولید است که مانع مرگ خودروسازی خواهد شد، اما اینکه خودروسازان را به بنگاه‌هایی پویا و سرحال تبدیل کند، فعلا قابل تحقق نیست. یکی از ابهامات در مساله افزایش قیمت خودرو این است که مشخص نیست طرح موردنظر شناور خواهد بود یا قیمت‌ها طبق سلیقه دولت تغییر می‌کنند. هنوز ستاد تنظیم بازار اطلاعیه خاصی درباره مسوولیت جدید خود در حوزه خودرو صادر نکرده و مشخص نیست تغییر قیمت در چه بازه‌های زمانی و با چه شرایطی رخ خواهد داد. این در حالی است که برای توقف دائم تولید خودروهای زیان‌ده، نیاز است ستاد تنظیم بازار قیمت‌ها را بر اساس هزینه‌های تولید روز تعیین و به اصطلاح آپدیت کند. طبعا اگر قرار باشد قیمت خودرو بی‌توجه به هزینه‌های روز تولید و طبق سلیقه ستاد تنظیم بازار در فواصل زمانی طولانی تغییر کند، بازگشت خودروسازان به زیان‌دهی اصلا بعید نیست.
نکته دیگر اینجاست که زیان نکردن تنها یک بخش ماجرا در خودروسازی ایران است و بخش مهم دیگر تبدیل خودروسازان به بنگاه‌هایی سودده است. وقتی خودروسازان سودده شوند، نفع این اتفاق اولا به سهامداران بورس می‌رسد و ثانیا به مشتریان. سهامداران در این سال‌ها به دلیل قیمت‌گذاری دستوری معمولا سود چندانی از ناحیه خودرو نکرده و گاهی حتی متضرر هم شده‌اند، زیرا خودروسازی زیان‌ده بوده است. حالا اما اگر سیاست اصلاح قیمت دولت در حوزه خودرو به سمت به روزرسانی پایدار قیمت (متناسب با هزینه تولید) برود و در نهایت به لغو قیمت‌گذاری دستوری بینجامد، سهامداران می‌توانند به تداوم سود امیدوار باشند.
*س_افت و خیز زیان خودروسازان_س*اما مرور صورت‌های مالی سه خودروساز بزرگ کشور طی چند سال گذشته نشان می‌دهد در بیشتر مقاطع مبلغ فروش کمتر از بهای تمام شده تولید بوده است. طبق گزارشی که خودروسازان به بورس داده‌اند، طی بازه زمانی 1395 تا پایان نیمه نخست 1400، به جز دو سال (95 و 96) در دیگر مقاطع معمولا قیمت فروش خودروسازان کمتر از هزینه تولیدشان بوده است. مبالغی که خودروسازان به‌عنوان «هزینه تولید» به بورس ارائه داده‌اند، در واقع بهای‌خام به شمار می‌رود، حال آنکه به گفته آنها، با احتساب هزینه مالی، اداری، فروش و...، قیمت تمام شده بسیار بالاتر از نرخ خام در این سال‌ها بوده و هست. این نکته را البته نباید فراموش کرد که اعداد و ارقام اعلامی به‌عنوان «مبلغ بهای تمام شده»، بهای خام تولید است و سایر مبالغ از جمله هزینه‌های مالی و... در آنها لحاظ نشده است. به عبارت بهتر، هرچند در بعضی سال‌ها بهای فروش بیش از بهای تولید بوده، بنابراین در نگاه اول، خودروسازان سود کرده‌اند؛ با این حال آنها می‌گویند با اضافه شدن «سایر هزینه‌ها»، گاهی قیمت تمام‌شده از بهای تولید بالاتر رفته و زیان نصیبشان شده است.
در این بین، ایران خودرو در سال 95 نزدیک به 23هزار و 550 میلیارد تومان صرف تولید محصولاتش کرده و در مقابل، حدود 25هزار و 790 میلیارد تومان کسب درآمد از ناحیه فروش داشته است. بنابراین طی سال تحت بررسی، اختلاف بهای فروش و تولید خام ایران‌خودرویی‌ها عدد 2هزار و 240 میلیارد تومان را نشان می‌دهد.
طبق صورت‌های مالی ایران خودرو، این شرکت در سال 96 هم بهای فروشی بیش از بهای خام تولید داشته است. آبی‌های جاده مخصوص توانسته‌اند در این سال بهای فروش خود را به حدود 31هزار و 450 میلیارد تومان برسانند، حال آنکه مبلغ بهای تمام شده خام تولیدشان حول و حوش 29هزار و 590 میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که ایران خودرو در سال 97 نزدیک به 23هزار و 620 میلیارد تومان صرف تولید کرده، اما بهای فروش آن 20هزار و 405 میلیارد تومان بوده است. بنابراین اختلاف بهای تولید و فروش در سال تحت بررسی، 3هزار و 215 میلیارد تومان بوده است. اینکه چرا در سال 97 چنین اتفاقی برای ایران خودرو افتاده و بهای خام تولید از مبلغ فروش پیشی گرفته، بیش از هر مساله دیگری با تحریم و به تبع آن، رشد شدید هزینه‌های تولید در ارتباط بوده است. ایران خودرو طی سال 98 نیز با افزایش بهای تولید نسبت به مبلغ فروش مواجه بود، چه آنکه حدود 38هزار و 210 میلیارد تومان صرف تولید محصولات خود کرده، اما در مقابل، درآمدی حدود 33هزار و 320 میلیارد تومان از ناحیه فروش نصیب این شرکت شده است. ایران خودرو در سال 99 نیز بیش از 78هزار و 300 میلیارد تومان صرف تولید کرده، با این حال از محل فروش محصولات، کمی بیش از 67هزار میلیارد تومان درآمد داشته است. در نهایت طی نیمه نخست امسال نیز مبلغ بهای تمام شده محصولات ایران خودرو به 46هزار میلیارد تومان رسیده، اما مبلغ فروش کمتر از 44هزار میلیارد تومان بوده است.
از ایران‌خودرو بگذریم و به سایپا برویم و ببینیم هزینه‌های تولید و بهای فروش محصولات این شرکت طی بازه زمانی تحت‌بررسی چقدر بوده است. سایپایی‌ها طی سال 95 نزدیک به چهار‌هزار و 920 میلیارد تومان صرف بهای تمام شده تولید کرده‌اند، اما بهای فروش آن پنج‌هزار و 872 میلیارد تومان اعلام شده است. در سال 96 هم سایپایی‌ها نزدیک به هفت‌هزار و 104 میلیارد تومان صرف تولید محصولاتشان کرده‌اند و در مقابل، حدودا 9هزار و 43 میلیارد تومان مبلغ فروش‌شان بوده است. در سال 97 اما نسبت هزینه و فروش محصولات سایپا عکس شده؛ به طوری که 10هزار و 430 میلیارد تومان مبلغ بهای تمام شده این شرکت بوده، اما مبلغ فروش، عدد هشت‌هزار و 475 میلیارد تومان را نشان می‌دهد. طی سال 98 بهای تولید محصولات سایپا به 13هزار و 377 میلیارد تومان می‌رسد، اما مبلغ فروش کمی بیش از 13هزار و 600 میلیارد تومان ثبت می‌شود. سایپایی‌ها در سال 99 کمی بیش از 16هزار و 600 میلیارد تومان از ناحیه فروش درآمد کسب می‌کنند، حال آنکه هزینه تولیدشان به نزدیکی‌های 18هزار و 300 میلیارد تومان می‌رسد. در نهایت اما مبلغ فروش سایپا در پایان شهریور امسال به 16هزار و 500 میلیارد تومان می‌رسد، آن هم در حالی که بیش از 17هزار میلیارد تومان صرف تولید این محصولات شده است.
به پارس‌خودرو برویم و ببینیم سومین خودروساز بزرگ ایران چه کارنامه‌ای در بحث بهای تولید و فروش در بازه زمانی تحت بررسی از خود به‌جا گذاشته است. در سال 95 مبلغ فروش پارس‌خودرو چهار‌هزار و 333 میلیارد تومان بوده، اما بهای خام تولید این شرکت حدودا سه‌هزار و 896 میلیارد تومان ثبت شده است. در سال 96 نیز مبلغ فروش پارس‌خودرو عدد 6هزار و 679 میلیارد تومان را به ثبت رسانده، اما مبلغ بهای تمام‌شده تولید آن، 6هزار و 146 میلیارد تومان اعلام شده است. طی سال 97 اما داستان ایران‌خودرو و سایپا برای پارس‌خودرو هم تکرار شده، چه آنکه مبلغ بهای تمام شده تولید این شرکت با عدد چهار‌هزار و 254میلیارد تومان از مبلغ فروش آن یعنی سه‌هزار و 852 میلیارد تومان جلو زده است. در سال 98 هم پارس‌خودرو هزار و 152 میلیارد تومان صرف تولید محصولاتش کرده و از محل فروش، هزار و 96 میلیارد تومان به دست آورده است. پارس خودرویی‌ها در سال 99 نزدیک به چهار‌هزار و 800 میلیارد تومان صرف تولید محصولاتشان کردند، اما مبلغ فروش آنها به چهار‌هزار و 250 میلیارد تومان هم نرسید. در نهایت در پایان شهریور امسال نیز مبلغ فروش پارس خودرو به کمی بیش از چهار‌هزار میلیارد تومان رسید، حال آنکه حدود چهار‌هزار و 165 میلیارد تومان به عنوان مبلغ بهای تمام شده تولید این شرکت به ثبت رسیده است.
همچنین بخوانید