خطای سیستمی توجیه تخلف انسانی / داروخانه خاص یعنی ایجاد فساد
درد کمبود دارو بر تن بیماران کم بود که حال زخم گرانی دارو را نیز باید به جان بخرند. مشکلات بازار دارو همچنان ادامه دارد و هر بار قصه‌ای تازه با همان بازیگر اصلی آغاز می‌شود. این بار وقتی برای تهیه دارو به سراغ داروخانه‌ها می‌روید اگر کمبودی وجود نداشته باشد، با گرانی دارو روبه‌رو خواهید شد. کافی است برای تهیه دارو سری به داروخانه‌های اطراف بزنید تا متوجه تفاوت نرخ داروهای مشابه شوید.
درد کمبود دارو بر تن بیماران کم بود که حال زخم گرانی دارو را نیز باید به جان بخرند. مشکلات بازار دارو همچنان ادامه دارد و هر بار قصه‌ای تازه با همان بازیگر اصلی آغاز می‌شود. این بار وقتی برای تهیه دارو به سراغ داروخانه‌ها می‌روید اگر کمبودی وجود نداشته باشد، با گرانی دارو روبه‌رو خواهید شد. کافی است برای تهیه دارو سری به داروخانه‌های اطراف بزنید تا متوجه تفاوت نرخ داروهای مشابه شوید. براساس اطلاعات به‌دست آمده شربت سرماخوردگی، دیفن هیدرامین، قرص استامینوفن، ایبوپروفن و... با قیمت‌های مختلف در داروخانه‌ها دیده می‌شود. بر همین اساس برخی معتقدند رقابتی که در همه کسب‌وکارها وجود دارد این بار به داروخانه‌ها نیز سرایت کرده و برخی ارزان‌فروشی می‌کنند، اما برخی هم معتقدند که گاهی داروخانه‌ها بسته به موقعیت مکانی خود گرانفروشی می‌کنند. این در حالی است که معیار نرخ دارو، سامانه تی‌تک سازمان غذا و دارو است. صمت در این گزارش به بررسی صحت‌وسقم گرانفروشی داروخانه‌ها پرداخت.
تعرفه خدمات دارویی
براساس اطلاعات به‌دست آمده، داروخانه‌ها دارو را از شرکت‌های دارویی با نرخ تعیین‌شده خریداری می‌کنند و درنهایت با سود 15 درصد و داروهای مکمل با سود 25 درصد در مراکز عرضه دارو به مصرف‌کننده ارائه می‌شود. در کل بین 15 تا 30 درصد سودی است که شامل همه داروخانه‌ها می‌شود و فاکتور رسمی از شرکت پخش می‌آید. همچنین برای هر نسخه 14 هزار و 155 تومان تعرفه خدمات دارویی بر مبلغ نسخه اضافه می‌شود و برای خرید داروی بدون نسخه این تعرفه هزار و 800 تومان است. علاوه بر این تعرفه خدمات دارویی توسط انجمن صنفی داروسازان ایران در داروخانه‌های خصوصی برای اعمال از تاریخ 30 فروردین 1402 به شرح زیر اعلام شد:
1- تعرفه داروهای نسخه‌ای
نسخه تک‌قلمی: 56620 ریال (ساعات شب و ایام تعطیل: 79268 ریال)
نسخه دوقلمی: 113240تومان (ساعات شب و ایام تعطیل: 158536 تومان)
نسخه سه‌قلمی و بیشتر: 169860تومان (ساعات شب و ایام تعطیل: 237804 تومان)
2- تعرفه داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC) به ازای هر قلم داروی تحویلی به بیمار
داروهای کمتر از 20000 ریال: 10 درصد نرخ دارو
داروهای بیشتر از 20000 ریال: 10235 ریال
3- تعرفه داروهای ترکیبی
به‌ازای هر دقیقه زمان ساخت: 56620 ریال تا سقف 15 دقیقه
اوایل مرداد امسال تعرفه خدمات دارویی در سال 1402 ازسوی رئیس سازمان غذا و دارو به داروخانه‌های سراسر کشور ابلاغ شد. براساس ابلاغیه دکتر حیدر محمدی، معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو هزینه نسخه‌پیچی سرپایی در داروخانه‌های خصوصی به شرط درج مشخصات مسئول فنی داروخانه و اتصال به سامانه پایش ttacو کنترل اصالت دارو در داروخانه‌های خصوصی سراسر کشور 14 هزار و 155 تومان است. تعرفه این خدمات در داروخانه‌های دولتی 5605 تومان، در داروخانه‌های خیریه 13 هزار و 210 تومان و در داروخانه‌های مراکز عمومی غیردولتی 10 هزار و 465 تومان است. همچنین تعرفه ارائه داروهای OTC (بدون نسخه) به‌شرط حضور و درج مسئول فنی داروخانه در داروخانه‌های خصوصی 18 هزار و 75 ریال، در داروخانه‌های خیریه 17 هزار و 130 ریال، در داروخانه‌های عمومی غیردولتی 14 هزار و 385 ریال و در داروخانه‌های دولتی 7615 ریال است که این تعرفه از هر فرد در هر بار مراجعه فقط یک بار قابل‌اخذ است و به تعداد دارو ارتباطی ندارد. تعرفه خدمات داروهای ترکیبی به ازای هر قلم و حداکثر تا 3 قلم با رعایت شروط قبلی در داروخانه‌های خصوصی، خیریه، عمومی غیردولتی و دولتی معادل تعرفه نسخه‌پیچی در این داروخانه‌ها است. همچنین تعرفه خدمات بسته‌بندی دارو با دوز واحد در داروخانه بیمارستان برای بیماران بستری به ازای هر روز در داروخانه‌های بخش خصوصی 33 هزار و 100 ریال، در داروخانه‌های بخش خیریه 29 هزار و 320 ریال، در داروخانه‌های مراکز عمومی غیردولتی 18 هزار و 340 ریال و در مرکز دولتی 10هزار و 360 ریال است. حال باوجود اعلام تعرفه خدمات دارویی برخی از بیماران معتقدند به‌دلیل عدم بررسی نسخه و دسترسی نداشتن به قیمت‌های مصوب برخی از داروخانه‌ها به‌راحتی اقدام به گرانفروشی می‌کنند. اما فعالان این حوزه در این باره چه می‌گویند؟
گرانفروشی نیست؛ بلکه خطای سیستمی است
علیرضا سالم، عضو رسمی شورای‌عالی داروخانه‌های ایران درباره گرانفروشی یا متفاورت بودن نرخ برخی از داروها در داروخانه‌های گوناگون به صمت گفت: اصلا امکان‌پذیر نیست که یک دارو با یک برند مشخص در داروخانه‌های گوناگون نرخ متفاوتی داشته باشد، زیرا داروها با نرخ مصوب عرضه می‌شوند و نظارت گسترده‌ای نیز بر روند فعالیت داروخانه‌ها صورت می‌گیرد.
وی با اشاره به امکان رؤیت چنین اتفاقی در برخی از داروخانه‌ها اظهار کرد: چنین اتفاقی به‌ندرت دیده می‌شود، اما ممکن است به‌علت بروزرسانی نشدن نرم‌افزار برخی از داروخانه‌ها باشد. در واقع آنچه به‌عنوان گرانفروشی ازسوی مصرف‌کننده مطرح می‌شود، نرخ مصوب است و فروش دارو با نرخ ارزان‌تر ازسوی برخی داروخانه‌ها به‌دلیل عدم بروزرسانی سیستم داروخانه است. در کل تخلف در داروخانه‌ها به‌ندرت دیده می‌شود که آن هم به‌علت خطای سیستمی است.
اختلاف نرخ مکمل‌ها
سالم با اشاره به اختلاف نرخ مکمل‌ها بیان کرد: اگر سری به فروشگاه‌های اینترنتی بزنید مکمل‌ها با قیمتی ارزان‌تر از نرخ مصوب به فروش می‌رسند که بسیاری از داروخانه‌ها به این موضوع معترض هستند.
مشکلات آیین‌نامه جدید تاسیس داروخانه
عضو رسمی شورای‌عالی داروخانه‌های ایران از ارزان‌فروشی به‌عنوان معضلی در داروخانه‌ها یاد کرد و افزود: از زمان ابلاغ آیین‌نامه جدید تاسیس داروخانه با رشد فزاینده تعداد داروخانه روبه‌رو هستیم که 60 تا 70 درصد این داروخانه‌ها در مناطق شمال شهر تراکم یافته‌اند. این داروخانه‌ها در رقابت با یکدیگر با هدف جذب مشتری بیشتر به حربه ارزان‌فروشی متوسل شده‌اند. ارزان‌فروشی با هدف ایجاد رقابت ناسالم، جلب مشتری، ایجاد اخلال در چرخه عرضه دارو و ضرررسانی، تخلف است و متخلف باید مجازات شود. دارو کالایی استراتژیک و تحت سیستم قیمت‌گذاری خاص و نظارت حاکمیتی است؛ در نتیجه رعایت نرخ تعیین‌شده و ضوابط توزیع ازسوی عرضه‌کنندگان این کالای سلامت‌محور از واجبات قانونی است.
وی با انتقاد از تغییرات آیین‌نامه تاسیس داروخانه‌ها بیان کرد: متاسفانه تغییرات اساسی در متن آیین‌نامه تاسیس داروخانه‌ها و کاهش حریم داروخانه‌ها، باعث استقرار بیش از حد مراکز عرضه دارو در مجاورت یکدیگر و آسیب جدی به فضای کسب‌و‌کار قانون‌مند داروخانه‌ها از طریق بکارگیری شیوه‌هایی غیرقانونی و ناپسند در حوزه کسب‌و‌کار نظیر ارزان‌فروشی با هدف خارج کردن رقیب از گردونه رقابت شده است.
قانون اصلاح شود
سالم با اشاره به قانون نظام صنفی بیان کرد: دو قانون نظام صنفی و قانون خاص داریم؛ قوانین خاص، قوانینی هستند که در کنار قوانین عام، بنا به مصالحی تصویب می‌شوند و قوانین عام را تحت تاثیر قرار می‌دهند. براساس تبصره 2 قانون نظام صنفی بعضی از حرفه‌ها از جمله داروخانه‌ها در مواردی مثل صدور مجوز فعالیت، نظارت، بازرسی و رسیدگی به تخلفات افراد در حرفه‌های گروه پزشکی تابعی از قانون خاص هستند. در قانون خاص سال 1334 درباره امور دارویی کشور بند‌ها و تبصره‌هایی در رابطه با مکانیسم ارزان‌فروشی قید نشده، در حالی که در قانون نظام صنفی برای ارزان‌فروشی تبصره‌هایی قید شده است. براساس ماده 84 قانون نظام صنفی باید قوانین و تبصره‌های ارزان‌فروشی رعایت شود و یک صنف نمی‌تواند به‌راحتی اقدام به کسر قیمت‌ها کند و تنها در یک بازه زمانی چنین امکانی فراهم است، اما در قانون خاص هیچ محدودیتی در این باره ذکر نشده است. این ارزان‌فروشی باعث القای گرانفروشی واحدهای دیگر به مصرف‌کننده می‌شود که در نهایت بی‌اعتمادی به داروخانه‌ها را به همراه دارد.
داروخانه خاص یعنی ایجاد فساد
عضو رسمی شورای‌عالی داروخانه‌های ایران با انتقاد از کمبود دارو و نام‌گذاری برخی از داروخانه‌های خاص با عنوان داروخانه‌های منتخب گفت: اصلا نباید ترکیب‌هایی مانند کمبود دارو یا داروخانه‌های منتخب را بشنویم، زیرا توزیع دارو تنها در چند داروخانه خاص به‌معنای ایجاد رانت و به‌تبع آن ایجاد فساد است. برخی از عناصر سودجو با نسخه‌نویسی غیرقانونی و مدارک جعلی به‌راحتی موجودی یک داروخانه را در زمان کوتاه تخلیه می‌کنند؛ بر همین اساس می‌توان با واردات دارو از فساد جلوگیری کرد و بیمار نیز به خواسته خود خواهد رسید.
ارزان‌فروشی، رقابتی ناسالم میان داروخانه‌ها
جواد آقابابایی، فعال حوزه دارو درباره گرانفروشی یا چندقیمتی بودن برخی از داروها به صمت گفت: چندنرخی بودن یک برند دارو در داروخانه‌های مختلف ناشی از تاخیر و تقدم خرید است که البته باید پس از دریافت نرخ‌های جدید قیمت‌ها در داروخانه به‌روز شود، اما به‌دلیل رقابت ناسالمی که اکنون میان داروخانه‌ها شکل گرفته گاهی باوجود ضرردهی، دارو در برخی داروخانه‌ها با نرخ پایین‌تر از نرخ مصوب برای جذب مشتری عرضه می‌شود. البته ارزان‌فروشی اقدامی کوتاه‌مدت و زیان‌ده است. در کل در چارچوب‌های قانونی، ارائه تخفیف در نرخ دارو موردتایید نیست، زیرا نرخ دارو مشخص است.
وی با اشاره به دلیل دیگر برای ارزان‌فروشی داروها بیان کرد: در برخی موارد به‌دلیل عدم نقدینگی، برخی داروخانه‌ها طی قراردادی با یک شرکت خاص تعداد زیادی از یک جنس را با چک یک‌ساله خریداری می‌کند. برای مثل داروخانه 200 میلیون تومان جنس را با چکی یک‌ساله خریداری می‌کند و کل آن دارو را در بازار به یک شخص 60 میلیون تومان می‌فروشد و با نقدینگی حاصل از آن گرهی از مشکلات خود باز می‌کند که این کار غیرقانونی است و معنایی ندارد.
تاثیرات ارزان‌فروشی
آقابابایی در تشریح تاثیرات ارزان‌فروشی برخی از داروخانه‌ها اظهار کرد: ارزان‌فروشی علاوه بر ایجاد رقابت ناسالم و اخلال در فعالیت داروخانه‌های دیگر، باعث ایجاد درگیری در برخی از داروخانه‌ها در پی اصرار مراجعان بر گرانفروشی داروخانه می‌شود. البته باید تاکید کنیم که گرانفروشی در داروخانه‌ها تخلف محض است و به‌ندرت، آن هم در حاشیه شهرها رخ می‌دهد.
اطلاع از نرخ داروها
این فعال حوزه دارو با اشاره به اینکه نرخ مصوب داروها به‌راحتی قابل دسترس است، افزود: قیمت‌های جدید از روزی که در سایت تی‌تک اعلام می‌شود، قابل اعمال است. افراد می‌توانند برای دریافت نرخ یک دارو به سایت http: //irc.fda.gov.ir/nfi مراجعه کنند. همه اشکال دارویی و اجزای آن همراه با نرخ مصوب در این سایت قابل‌مشاهده است.
سخن پایانی
هرچند به‌عقیده برخی از فعالان حوزه دارو امکان فروش یک برند دارو با چند نرخ وجود ندارد، اما شواهد حاکی از قیمت‌های مختلف داروها در داروخانه‌های مختلف سطح شهر است. تخلفی که داروخانه‌ای ها آن را ناشی از خطای سیستمی می‌دانند و هرگونه گرانفروشی یا اختلاف نرخ دارو را قویا تکذیب می‌کنند. صحت و سقم این موضوع همچنان برای ما مبهم است؛ پس قضاوت با شما. صمت برای رفع این ابهام آماده دریافت و انتشار هرگونه نظر و مطلبی ازسوی مسئولان و کارشناسان است. در نهایت پیشنهاد می‌کنیم قبل از مراجعه به داروخانه از طریق سایت سازمان غذا و دارو از قیمت‌های مصوب دارو اطلاع پیدا کنید.