خطر از دست داد شغل زنان را وادار به سکوت می‌کند / کارفرمایان به دلیل صف انتظار زنان، حقوق کمتری می‌دهند
اقتصادنیوز: همزمان با رشد بیکاری زنان تحصیل‌کرده و تهدید مشاغل ناشی از تحولات دیجیتال، پرسشی ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است: زنان در محیط‌های کاری تا چه اندازه از امنیت روانی و مالی واقعی برخوردارند؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فرارو، تحولات دیجیتال 25 تا 50 درصد مشاغل را تهدید می‌کند، در حالی که طبق آمارها، جمعیت زیادی از شاغلینی که شغل خود را از دست می‌دهند، زنان هستند. این مسأله در کنار آمار بالای زنان تحصیل‌کرده بیکار، به گره‌ای جدید در جامعه تبدیل شده است.
پرسش این است که دولت چه راهکارهایی برای بهبود شرایط در دستور کار دارد و چه موانعی در این مسیر وجود دارد؟ آیا این موضوع که قانونگذاران و مجریان قانون هر دو مرد هستند، بر تصمیم‌گیری‌ها در مورد زنان تأثیر می‌گذارد؟
پروین داداندیش، مشاور وزیر و رییس مرکز امور زنان و خانواده وزارت کشور، در گفت‌وگو با فرارو به بررسی این مساله پرداخت:
بیکاری زنان در ایران بسیار بالاست / چون مرد نفقه‌دهنده است، اولویت اشتغال با مردان گذاشته شده
پروین داداندیش به فرارو گفت: «بیکاری زنان در ایران بسیار بالاست و اگر این موضوع را در نسبت با فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و دختران تحصیل‌کرده بسنجیم، مسئله جدی‌تر و قابل‌توجه‌تر می‌شود. دولت‌ها وظیفه دارند زمینه اشتغال زنان را فراهم کنند. یکی از عوامل مؤثر در این زمینه، افزایش سرمایه‌گذاری است؛ چرا که هرچه سرمایه‌گذاری بیشتر شود، فرصت‌های شغلی نیز افزایش خواهد یافت. با این حال، تحریم‌ها محدودیت‌های جدی در این مسیر ایجاد کرده‌اند.»
وی افزود: «از سوی دیگر، یکی از عوامل مهم در ایران، باور مسئولان به این نکته است که چون در قوانین، «مرد نفقه‌دهنده» محسوب می‌شود، پس اولویت باید کارآفرینی و اشتغال‌زایی برای مردان باشد. این باور در بسیاری از سیاست‌گذاری‌ها جاری و ساری است. حتی در قانون «جوانی جمعیت» نیز اگر دقت کنیم، می‌بینیم نمایندگان مجلس تلاش داشتند همین نگاه را به‌عنوان چتر اصلی این قانون تثبیت کنند.»
تنها درصد کمی از خانواده‌ها می‌توانند صرفاً با درآمد مرد، هزینه‌های زندگی را تأمین کنند / دختران بیکار، فرصت کمتری برای ازدواج پیدا می‌کنند
داداندیش گفت: «واقعیت‌های جامعه ایران در شرایط امروز، به‌ویژه پس از تحریم‌ها و با توجه به بحران‌های اقتصادی و تورم روزافزون، دیگر پاسخگوی چنین باوری نیست. آمارها نشان می‌دهد تنها درصد کمی از خانواده‌ها می‌توانند صرفاً با درآمد مرد، هزینه‌های زندگی را تأمین کنند. بنابراین، حضور زنان در بازار کار نه تنها یک انتخاب بلکه ضرورتی برای تشکیل و تداوم خانواده است.»
وی افزود: «وقتی این مسئله را با دختران و پسران تحصیل‌کرده در میان می‌گذارید، به این نتیجه می‌رسید که حتی بسیاری از پسران در زمان ازدواج به دنبال دخترانی هستند که شغل و درآمد داشته باشند. در واقع، دختران تحصیل‌کرده‌ای که فاقد شغل‌اند، فرصت کمتری برای ازدواج پیدا می‌کنند. حال می‌توان پرسید آیا این وضعیت ناشی از تصمیم و انتخاب دختران و پسران است یا نتیجه مستقیم تصمیم‌گیری‌ها، قوانین و برنامه‌هایی است که در مجلس تصویب شده و یا اقداماتی است که دولت‌ها باید انجام می‌دادند اما به دلیل همان باورهای سنتی و تبعیض‌آمیز انجام نداده‌اند؟»
خواست جامعه با خواست قانون‌گذار متفاوت است / دختران تحصیل‌کرده باید به درآمد پایدار دست یابند تا آرامش و امید به آینده داشته باشند
رییس مرکز امور زنان و خانواده وزارت کشور گفت: «اکنون مسئله «جوانی جمعیت» نیز به دغدغه‌ای مهم تبدیل شده است. کاهش باروری زنان و افت تعداد تولدها در سال‌های اخیر دوباره به گردن زنان انداخته می‌شود؛ به این معنا که گفته می‌شود اگر دختران شاغل نباشند و تحصیلات نداشته باشند توقع آنان کمتر شده و در نتیجه زودتر ازدواج می‌کنند و در ادامه آن صاحب فرزند می‌شوند.»
وی افزود: «ضرورت اینجاست که دختران تحصیل‌کرده بتوانند به شغل و درآمد پایدار دست یابند تا هم آرامش و هم امید به آینده داشته باشند در این صورت می‌توانند به تشکیل خانواده نیز بیاندیشند. در مجموع، وقتی به این مسائل نگاه می‌کنیم، به روشنی مشخص می‌شود که «خواست جامعه» تا چه اندازه با «خواست قانون‌گذار» متفاوت است.»
با تحول دیجیتال، 25 تا 50 درصد شغل‌ها از بین خواهد رفت
داداندیش گفت: «با توجه به تحول دیجیتال در سطح جهان، پیش‌بینی می‌شود که بین 25 تا 50 درصد شغل‌ها از بین برود. نکته جالب این است که اکثر این شغل‌ها، آن‌هایی هستند که دختران ما در آن فعالیت می‌کنند. بنابراین اگر اقدام مؤثری انجام ندهیم، وضعیت اشتغال دختران ممکن است بدتر شود.»
وی افزود: «سؤال این است که حال چه باید کرد تا این وضعیت اصلاح شود؟ پاسخ این است که باید زمینه آموزش برای دختران را گسترش دهیم و سرفصل‌هایی ایجاد کنیم که آن‌ها را با تحولات دیجیتال آشنا کند، تا دختران بتوانند در بازار کار جایگاه مناسبی پیدا کنند. هر فارغ‌التحصیل اگر بتواند آموزش‌های لازم برای تحولات دیجیتال مانند هوش مصنوعی، تحلیل داده، امنیت شبکه و موضوعات مرتبط با حدود 20 سرفصل آموزشی را دریافت کند، و اگر فضاهای آموزشی مناسب برای این موضوعات فراهم شود، می‌تواند بهتر وارد بازار کار شود.»
وی یادآور شد: «این مسئله حتی برای دختران دبیرستانی نیز قابل اجراست و می‌تواند زمینه‌ساز فرصت‌های شغلی بیشتر در آینده باشد. در حوزه‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها که در حال رشد هستند، وضعیت اشتغال زنان نسبتاً مناسب است، اما هنوز فرصت‌های زیادی وجود دارد که به آن‌ها پرداخته نشده است.»
آسیب‌ها در محیط کار برای دختران را نادیده می‌گیریم / اگر زنی یا دختری مورد سوءرفتار قرار گیرد، معمولاً اوست که توبیخ می‌شود
وی ادامه داد: «در مورد امنیت دختران در محیط کاری باید گفت، ما در جامعه‌مان معمولاً تصور می‌کنیم این آسیب‌ها وجود ندارد یا اگر وجود داشته باشد، آن را نادیده می‌گیریم و تلاش می‌کنیم آن را پاک کنیم. در حالی که بسیار مهم است که ادارات و اماکن دولتی، مکان‌هایی داشته باشند تا از دختران صیانت کنند. به این معنا که اگر خدایی نکرده کسی خارج از اصول اخلاقی و عرفی با دختران رفتار کند یا منجر به سوءاستفاده شود، این مراکز بتوانند تضمین‌هایی ارائه دهند.»
وی افزود: «وقتی در جامعه‌ای فرصت اشتغال برای دختران ایجاد می‌کنیم، باید این تضمین‌ها نیز برقرار باشد. معمولاً با نادیده گرفتن این مسأله، طوری عمل می‌کنیم که انگار وجود ندارد و اگر زنی یا دختری مورد سوءرفتار قرار گیرد و بخواهد از خود دفاع کند، معمولاً اوست که توبیخ می‌شود و در مظان اتهام قرار می‌گیرد. این وضعیت باید تغییر کند و شکسته شود. همان‌طور که برای بسیاری از مسائل قانونی فکر و قانون‌گذاری می‌کنیم، برای این موضوع نیز باید فکر و گفت‌وگو شود. می‌توان از روش‌هایی که در دنیا وجود دارد استفاده کرد و آن‌ها را با شرایط بومی ما تطبیق داد. همچنین، ادارات باید فضایی فراهم کنند که زنان بتوانند وارد آن شده و اگر احساس کردند در محیط کار مورد سوءرفتار یا سوءاستفاده قرار گرفته‌اند، بتوانند شکایت یا اعلام کنند.»
خطر از دست داد شغل زنان را وادار به سکوت می‌کند
رییس مرکز امور زنان و خانواده وزارت کشور گفت: «چند عامل مهم در این موضوع وجود دارد. اول اینکه اگر کارفرما یا مدیری رفتار نامناسب داشته باشد، قانوناً دستش بازتر است و می‌تواند شرایطی ایجاد کند که زن یا دختر مجبور به تحمل شود و حتی خطر از دست دادن شغل نیز وجود دارد. وقتی اشتغال زنان پایین باشد، این وضعیت بدتر می‌شود؛ چرا که با تلاش زیاد به شغل دست یافته‌اند و حال مجبورند همه فشارها را تحمل کنند.»
وی افزود: «اگر این مسائل پذیرفته شود و مکانیزم‌های حفاظتی مناسب ایجاد گردد، فرصت‌های زیادی برای زنان فراهم می‌شود. برخی افراد تصمیم‌گیر یا تصمیم‌ساز ممکن است بخواهند این مسأله را پاک کنند، در حالی که این موضوع در همه جوامعی که زن و مرد در کنار هم کار می‌کنند، اقتضا است. ما باید مکانیزم‌هایی داشته باشیم که به‌صورت سالم و کارآمد از دختران صیانت کنند؛ طوری که بتوانند به کار ادامه دهند بدون آنکه آسیب ببینند و هیچ‌کس جرئت نکند رفتار نامناسب داشته باشد. برای افرادی که مرتکب سوءرفتار می‌شوند نیز باید بالاترین مجازات‌ها در نظر گرفته شود تا دیگران درس عبرت بگیرند و از تکرار چنین رفتارهایی بازداشته شوند.»
وقتی هم قانون‌گذار و هم مجری مرد است
داداندیش گفت: «در مورد امنیت مالی و برابری حقوق در ادارات برای زنان و مردان، پس از انقلاب ما جزو کشورهایی بودیم که ادعای حقوق برابر داشتیم. اما اکنون، به دلیل اینکه زنان زیادی در صف انتظار برای کار هستند، کارفرمایان معمولاً حقوق کمتری پرداخت می‌کنند. در شرکت‌های IT نیز قراردادهای طولانی مدت بسته نمی‌شود. در این مسائل باید ورود کنیم و به مرور آن‌ها را اصلاح کنیم.»
وی افزود: «اگر بتوانیم مشکل را شناسایی کنیم، راه حل ساده خواهد بود. ما باید از درون جامعه مشکلات را پیدا کنیم و برای این کار با شاغلین زن ارتباط برقرار کنیم تا آن‌ها با اعتماد به ما بدانند که امکان اصلاح وجود دارد. اینکه هم قانون‌گذار و هم مجری قانون مرد است، مسائل را به تعویق می‌اندازد. چند راهبرد برای اصلاح وجود دارد. یکی از آن‌ها این است که باید کمک کنیم زنان در پست‌های بالاتر تصمیم‌گیری قرار گیرند. تجربه زیسته آنان می‌تواند به تدوین قوانین و آیین‌نامه‌های بهتر کمک کند. هدف ما این است که زنان با قرار گرفتن در این مراتب بتوانند تصمیم‌های بهتری برای زنان جامعه بگیرند.»
انتخاب گسترده زنان در شوراها نشان‌دهنده اعتماد مردم است
مشاور وزیر کشور گفت: «در گزارشی که وزیر کشور برای یک سال ارائه دادند، تعدادی زن وارد پست‌های مدیریتی شدند؛ اما ما راضی نیستیم و معتقدیم باید تعداد بیشتری افزایش یابد. اکنون زنان در بخشداری و فرمانداری‌ها حضور دارند. برای مثال، در استان فارس رشد مدیران زن به شکل بی‌سابقه‌ای مشاهده شده است. اگر بانوانی که در سمت مدیر قرار می‌گیرند حواسشان باشد که هم مدیر هستند و هم یک مدیر زن، باید نیم‌نگاهی به وضعیت بانوان شاغل و آینده داشته باشند. اگر مدیران در این جایگاه خوب عمل کنند، وضعیت قوانین و آیین‌نامه‌ها نسبت به زنان، درآمد و حقوقشان بهتر خواهد شد.»
وی افزود: «وزیر کشور نیز از ابتدا در مجلس اعلام کردند که باید فرصت‌های برابری برای بانوان ایجاد شود؛ این فرصت‌ها نه تنها برای زنان فعلی بلکه برای دختران آینده که وارد جامعه و محیط کار می‌شوند، اهمیت دارد و بر تربیت نسل آینده تأثیرگذار است. اگر مدیران زن موفق عمل کنند، اولاً فضای بهتری برای زنان و دختران شاغل یا علاقه‌مند به کار ایجاد می‌شود و ثانیاً اگر به مردم خدمت خوبی ارائه دهند، انتصابات بیشتری به آن‌ها سپرده می‌شود؛ چرا که اعتماد مردم افزایش می‌یابد.»
وی یادآور شد: «مطالعه روند انتخابات شورای شهر و روستا نیز جالب است: در دوره ششم، مردم بیشترین انتخاب را از بین زنان داشتند. این نشان‌دهنده اعتماد مردم به بانوان است. سطح تصمیم‌گیری در پست‌های کلیدی نیز اهمیت دارد؛ وقتی مردم عملکرد خوب بانوان را ببینند، تشویق می‌شوند و مدیران بیشتری از بانوان می‌خواهند. این یک ارتباط متقابل است: خانم‌ها باید در جایگاه‌های مدیریتی تأثیرگذار عمل کنند تا اعتماد مردم و مسئولین افزایش یابد و این چرخه ادامه پیدا کند.»
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید