درخت تثبیت، میوه داد / کمترین میزان رشد نقدینگی در سه سال اخیر

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - مرضیه کوثری؛ در ابتدای مطرح شدن سیاست تثبیت ارز توسط رئیس کل بانک مرکزی، این موضوع با ثابت نگه داشتن نرخ ارز یا به اصطلاح فنر نرخ ارز اشتباه گرفته می‌شد. فنر نرخ ارز همان سرکوب چند ماهه است که درنهایت یک روز از کنترل خارج می‌شود و قیمت ارز بصورت تصاعدی بشدت افزایش پیدا می‌کند. اما سیاست تثبیت، سخن از پیش‌بینی‌پذیری نرخ ارز می‌زند. هنگامی که متغیر‌های اقتصادی که موثر بر قیمت ارز هستند، قابل کنترل شوند و روند مناسب خود را طی کنند، نوسانات قیمت ارز به مرور زمان کاهش می‌یابد و در یک کانال قیمتی ثابت باقی می‌ماند.

نتیجه سیاست تثبیت نرخ ارز را می‌توان به طور ملموس از نمودار زیر متوجه شد. در سال 1401، نرخ دلار از عدد 26200 تومان سه کانال قیمتی متفاوت را پشت سر گذاشت و به نرخ 53800 تومان رسید. در سال 1402 اما، نرخ ارز از نوسانات بازار شکست نخورد و در کانال 50 هزار تومان باقی ماند.

برای یافتن علت به ثمر نشستن سیاست تثبیت، باید دانست که اصلاح چندین متغیر مختلف این اتفاق را رقم زده است. می‌توان گفت متغیر‌هایی مانند پایه پولی، نقدینگی و انتظارات تورمی در حال حاضر بیشترین تاثیر را بر نرخ ارز می‌گذارند؛ بنابراین برای اجرای کارآمد سیاست تثبیت، نیاز بود ابتدا ریشه این درخت اصلاح شود.

پیش‌بینی رشد کمتر از 30 درصدی پایه پولی در سال 1403

از آنجا که پایه پولی جزوی از نقدینگی به‌شمار می‌رود، یکی از عوامل تاثیرگذار بر تورم و قیمت دلار در بلندمدت است. در یک سال اخیر، یعنی از دی ماه 1401 تا دی ماه سال گذشته، نرخ رشد پایه پولی با نوساناتی همراه بوده، اما از شهریور ماه روند کاهشی داشته است؛ در نهایت کمترین میزان آن در 18 ماه گذشته در دی ماه 1402، با رقم 31.7 درصد به ثبت رسید. باتوجه به روندی که تاکنون در پیش داشته، پیش‌بینی می‌شود این نرخ در سال آینده به کمتر از 30 درصد برسد.

کاهش نرخ رشد نقدینگی، رکورد زد‌

می‌توان گفت مهمترین عامل اثرگذار بر نرخ تورم و افزایش نرخ ارز، حجم نقدینگی محسوب می‌شود. نرخ رشد نقدینگی از اردیبهشت ماه سال 1399 تا بهمن ماه سال 1401 کمتر از 32 درصد را به خود ندیده بود. از بیش از یک سال گذشته تلاش‌هایی برای کاهش نرخ رشد نقدینگی انجام می‌شد و با نوساناتی همراه بود. اما این نرخ از فروردین ماه سال 1402، به استثنای ماه آذر، به صورت نزولی با کاهش همراه بود تا اینکه در دی ماه همان سال، به کمترین میزان خود در سه سال اخیر، یعنی حدود 25 درصد رسیده است.

قابل ذکر است که نرخ نقدینگی براساس آمار غیررسمی، در بهمن ماه 1402 به حدود 27 درصد رسید که به گفته کارشناسان علت بالا رفتن این عدد اثرات پایان سال است.

روند کاهشی تورم انتظاری

انتظارات مردم از بازار ارز و قیمت ها، برروی قیمت واقعی دلار و برخی کالا‌ها اثرگذار است و بعضا یکی از عوامل افزایش نرخ ارز، انتظارات تورمی به‌حساب می‌آید؛ بنابراین برای کنترل و پیش‌بینی‌پذیر کردن نرخ دلار لازم است به انتظار مردم از بازار ارز نیز توجه شود. مرکز پژوهش‌های مجلس طی تحقیقاتی، برآورد کلی از انتظارات تورمی مردم بدست آورده و منتشر کرده است؛ بر این اساس مورد فوق از 80 درصد در پاییز 1401 به حدود 50 درصد در پاییز 1402 کاهش یافته؛ یعنی در طی یک سال، کاهش 30 واحد درصدی انتظارات تورمی اتفاق افتاده است.

موارد گفته شده بخشی از عملکرد بانک مرکزی درخصوص به نتیجه رسیدن سیاست تثبیت ارز بود. از اقدامات و سیاست‌های دیگری که بانک مرکزی در این راستا انجام داده است می‌توان فروش ارز برای تامین نیاز‌های ضروری به صورت واریز به حساب ارزی، ارائه ارز مسافرتی، کاهش مدت زمان بازگشت ارز صادراتی و... را نام برد.