دعای مکارم‌الاخلاق؛ دعایی دربردارنده مفاهیم انسان‌ساز
صحیفه سجادیه پس از قرآن و نهج البلاغه، مهمترین میراث مکتوب شیعه است.
دعای بیستم صحیفه سجادیه از دعاهای مأثور از امام سجاد (ع) درباره مکارم الاخلاق است. حضرت زین‌العابدین (ع) در آن برای کسب اخلاق نیک و انجام کارهای پسندیده و همچنین دوری از رذائل اخلاقی از خدا درخواست یاری می‌کند. درخواست‌ها در این دعا شامل اخلاقیات در دو محور اخلاق فردی و اجتماعی است. امام سجاد (ع) در این دعا به موانع رشد انسان و راه‌های نجات او از شر القائات شیطان اشاره کرده است. در آغاز بیشتر فرازهای این دعا صلوات تکرار شده و بعد از آن از خدا درخواست شده است. دلیل این تکرار را نزدیک شدن دعا به استجابت دانسته‌اند. دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز جهت کسب اخلاق و انجام کارهای پسندیده، دعای مکارم الاخلاق نامیده شده است. برای تفسیر بیشتر این دعا با حجت الاسلام احمد حسین زاده به گفتگو پرداخته ایم:
اصلی ترین مبحث دعای مکارم الاخلاق چیست؟
دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز جهت کسب اخلاق نیک و انجام کارهای پسندیده، به دعای مکارم الاخلاق معروف شده است. امام سجاد (ع) در این دعا، بسیاری از رذایل اخلاقی و گناهان را برمی‌شمرد. همچنین فهرستی از فضایل اخلاقی را بازگو می‌کند و آراستگی به آنها را از خدا درخواست می‌کند.
استفاده امام سجاد (ع) از آرایه‌های ادبی و گزینش اسلوب‌های نحوی و صرفی، همچنین گزینش مفاهیم و واژه‌های هماهنگ با محتوا را از امتیازات دعای مکارم الاخلاق دانسته‌اند.
منظور از مکارم الاخلاق در اینجا چیست؟
طلب علم بر هر مرد و زن مسلمان واجب است. مراد از علم در اینجا عبارت است از: احکام، اخلاق و عقاید. امام صادق فرمودند: علم اخلاق را خداوند به طور کامل به پیامبر داده است. مکارم الاخلاق عبارتند از یقین، قناعت، صبر، شکر، خوش خویی، بخشندگی، غیرت، شجاعت، پایمردی در جنگ، راستگویی، امانت داری، صله رحم، مهمان نوازی، اطعام بینوا، جبران کردن نیکی‌ها و مراعات حق همسایه. کل مکارم الاخلاق همین 17 مورد است که به پیامبر اسلام (ص) داده شده است.
در دعای مکارم الاخلاق درباره ایمان و جایگاه آن هم صحبت شده. کمی در این باره صحبت کنید.
بله؛ از محورهای اصلی این دعا، درخواست کامل‌ترین مرحله ایمان و بالاترین مرتبه یقین است.
رسول خدا درباره ایمان فرموده اند: ایمان از حرام‌ها پاک است و شخص باایمان سراغ حرام نمی‌رود. علامت ایمان سه چیز است: اول انفاق کردن در زمان تنگدستی. دوم سلام کردن به عالِم و دانشمند. سوم انصاف به خرج دادن درباره‌ی خود. جناب سلمان سه ویژگی داشتند: اول عاشق خدابودند و دوم عاشق امیرالمومنین بودند و سوم عاشق فقرا بودند که پیامبر فرمودند سلمان سه درجه از ایمان را دارد.
امیرمومنان هم فرموده اند: بروید و گناه شناس باشید. در واقع حضرت علی (ع) با آن منزلت در دعاهای متعدد از خدای متعال درخواست یقین درباره گناه و حرام را دارند. اگر ما گناهان را نشناسیم به بدبختی دچار می‌شویم و اگر نسبت به گناهان کبیره یقین پیدا شود، در ترک آن می‌کوشیم.
بیشتر بخوانید:
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری قرآن و عترت