دعوا بر سرِ مالکیت پنگول!

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از موضوعاتِ مهم بحثِ مالکیت معنوی و فکری است که بارها اتفاق افتاده برخی از سازندگان یک بِرند تلویزیونی خواسته‌اند آن بِرند را از تلویزیون به مدیومِ دیگری ببرند یا بحثِ کلاه قرمزی و برخی از شخصیت‌های عروسکی دیگر به میان آمد و یکی دو روزی است دعوای «پنگول» به اوجِ خودش رسیده است. دعوایی که با جوابیه رسمی شبکه پنج و توئیت انتقادی هومن حاجی‌عبداللهی، به نظر می‌رسد ادامه دارد.

حاجی‌عبداللهی که این روزها بیشتر در عرصه بازیگری فعال است زمانی مجری تلویزیون بود و در برخی از برنامه‌های کودک خصوصاً «رنگین‌کمان» صداپیشگی هم می‌کرد؛ یکی از این شخصیت‌های معروف «عروسک پنگول» است که البته در سری جدید آن حضور ندارد.

این بازیگر درباره عدم حضور در برنامه جدید «پنگول» در یک برنامه گفت‌وگو محور اینترنتی چنین گفت: "نمی‌دانم چرا این اتفاق افتاده و من دیگر صدای پنگول را در نمی‌آورم. این موضوع بسیار تلخ است. حتی الان هم گاهی اوقات موقع صحبت کردن با دخترم از همان لفظ‌ها استفاده می‌کنم. پنگول هنوز هم در خانه ماست. به هر حال مالکیت فکری و معنوی این شخصیت برای من و امیررضا کاوه، تهیه‌کننده «رنگین‌کمان» بود."

روابط عمومی شبکه پنج سیما نسبت به این اظهارنظر واکنش نشان داد و بیانیه‌ای صادر کرد. در متنِ این بیانیه آمده است: "به آگاهی مردم شریف ایران، اهالی رسانه، مخاطبان و همراهان گرامی شبکه پنج سیما می‌رساند مالکیت حقوقی، فکری و معنوی تمامی شخصیت‌های تلویزیونی، کارتونی، علامت‌ها، نام، نشان، لوگو و... برنامه‌های شبکه پنج سیما به سازمان صداوسیما تعلق دارد و طرف قرارداد اعم از تهیه‌کننده، مجری طرح و... حق ثبت و استفاده از آن را به‌عنوان علامت یا نام تجاری و دامنه ندارد.

با وجود تعهدات فوق، متاسفانه صداپیشه با همراهی فردی دیگر طی رفتاری سرقت‌گونه نسبت به ثبت و تصاحب شخصیت عروسک «پنگول» اقدام کردند که با واکنش دقیق معاونت حقوقی و مجلس رسانه ملی از تضییع حقوق عامه جلوگیری به عمل آمد.

لازم به یادآوری است؛ شبکه پنج سیما در مقطع فوق با هدف آبروداری و حفظ شأن این افراد از شکایت صرف نظر کرد، اما تاکید می‌شود در صورت تکرار ادعاهای بی‌اساس و پافشاری بر خطای پیشین، قطعاً پیگیری‌های جدی‌تری در دستور کار قرار خواهد گرفت."

بعد از این واکنش، هومن حاجی‌عبداللهی در صفحه توئیتری خود نسبت به این بیانیه انتقادی شدید داشت. او نوشت: "هر بچه‌ای هرجا جاش نباشه پیش بابا ننش جا داره... وقتی یه بابا به بچه‌اش بگه دزد و سارق از بقیه توقعی نیست... دلم خوش بود بچه تلویزیونم... ولی حیف"

به نظر می‌رسد با وجود مصداق‌های دیگر، تلویزیون رسماً از طریق معاونت حقوقی خود چارچوب و قاعده و قانونِ مالکیت فکری و معنوی را اعلام کند. چرا که سالِ قبل بود که موضوع ساخت برندِ "برنده باش" و البته چند برنامه دیگر و حتی چند سریال تلویزیونی در نمایش‌خانگی و پلتفرم مطرح شد.

پیش از این بحث "شب‌نشینی" مهران مدیری بعد از خداحافظی با "دورهمی" تلویزیون مطرح شد و حتی پروانه تولید هم از سازمان سینمایی گرفت، برنامه‌ای که در تیزر پخش‌شده قسمت اولش، خیلی از بخشهای "دورهمی" تلویزیون را می‌دیدیم. خود مهران مدیری در شب‌یلدای "دورهمی" شبکه نسیم گفت: ما رفتیم شبکه نمایش خانگی و دیدیم بچه‌ها جنبه ندارند، برگشتیم.

اما واقعیت این است که برندهای تلویزیونی نمی‌توانند در شبکه‌ها و گونه‌های دیگر نمایشی پخش و منتشر شوند؛ البته این اتفاق در دیگر گونه‌های نمایشی با ضوابط و چارچوب‌های قانونی‌اش وجود دارد، مثلاً کارگردانی نمی‌تواند برند سینمایی را به تلویزیون بیاورد و همان‌طور این رفتار را در شبکه نمایش خانگی داشته باشد، همه‌چیز در سایه قانون و مالکیت فکری اتفاق می‌افتد؛

اتفاقی که در دوران‌های مختلف تلویزیون شاهد آن بوده‌ایم؛ مثلاً زمانی سوژه و شکل و شمایل سریالی به‌نام "پژمان" با نام "خوب، بد، جلف" سینمایی سردرآورد؛ سریالی که نویسنده‌اش پیمان قاسم‌خانی، کارگردان این فیلم سینمایی شد؛ البته بعدها برای ادامه‌اش هم نام‌هایی به‌میان آمد که کارگردان "خوب، بد، جلف‌"‌های بعدی در شبکه نمایش خانگی باشند که این اتفاق هم به‌خاطر همان چارچوب‌ها و ضوابط قانونی اتفاق نیفتاد.

صحبت‌هایی از ادامه "شب‌های برره" در شبکه نمایش خانگی مطرح شد اما آن هم برند، تلویزیون است و حتی شنیده‌ایم که به‌لحاظ قانونی نمی‌توانند برندی را از شبکه‌ای به شبکه‌ای دیگر منتقل کنند؛ مصداق بارز آن تهیه‌کننده‌ای است که با پیگیری‌های فراوان نتوانست برنامه اش را از شبکه‌ای که با مدیرش وارد نزاع شده بود به شبکه دیگری منتقل کند و ضوابط اجازه نداد.

چندی بعد، خبرهایی از ساخت "برنده باش" در فضای نمایش‌خانگی به میان آمد.

آن موقع خبرنگار تسنیم از محمد صوفی دبیر شورای نظارت بر صداوسیما پیگیری کرد و او چنین واکنش نشان داد: هر برندی که هر رسانه‌ای ایجاد می‌کند و با توجه به آن سرمایه‌گذاری، تبلیغ و ظرفیت‌سازی می‌کند؛ موجب رشد و تعالی آن برند می‌شود باید به نام آن رسانه ثبت و ضبط بشود. هر برنامه‌ای که در رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی شروع به کار می‌کند در انحصار صداوسیما است، اما این نظر شخصی بنده است.

هاشم رضایت یکی از تهیه‌کنندگان قدیمی تلویزیون و البته تهیه‌کننده برنامه "برنده باش" هم درباره این اتفاقات چنین پاسخ داد: معمولاً قراردادهایی که بسته می‌شود در انحصار سازمان صداوسیما است.

به سراغِ مراجع ذیربط رفتیم اما ترجیح دادند درباره این مسائل فعلاً صحبتی نداشته باشند. چیزی که در این جریان به وضوح مشخص است، بِرندهای تلویزیونی اعم از سریال، برنامه، شخصیت و کاراکتر عروسکی و غیرعروسکی در مالکیت و انحصار صداوسیما و هر رسانه‌ای است که در آنجا تولید شده است.