دغدغه ما تبدیل «پیشرفت» به یک «کلان روایت» در جامعه است

دست اندرکاران نخستین جایزه روایت پیشرفت با حضور در مهر از دغدغه‌های خود مبنی بر تبدیل مولفه «پیشرفت» به یک «کلان روایت» در جامعه ایران سخن گفتند.

به گزارش خبرنگار مهر، نشست خبری نخستین جایزه روایت پیشرفت، با حضور دست اندکاران این جایزه؛ سیدمجتبی قافله باشی، محمد نمازی (دبیر اجرایی) مجید صاحبی نزاد و سید محمدجواد مدنی، در خبرگزاری مهر برگزار شد.

محمد نمازی در این نشست گفت: مسئله اصلی ما تحول و پیشرفت است. کشور ما در مسیر پیشرفت است و برای این مسئله به یکسری لوازم نیاز داریم. یکی از کلیدی‌ترین لوازم و مفاهیم برای پیشرفت «روش» است. ما با چه روشی می‌خواهم پیشرفت کنیم و الگوی ما چیست؟ نکته دیگر این است که باید آن سرمایه اصلی انسانی عامل پیشرفت پای کار باشد و اعتقاد به «پیشرفت» داشته باشد.

وی افزود: برای رسیدن به این منظور انجمن «روایت پیشرفت» تشکیل شد که دغدغه‌اش رسیدن به روش و چگونگی پیشرفت و همچنین ایجاد انگیزه برای سرمایه انسانی است. اعضای این انجمن اکنون در این نشست حضور دارند. هرکدام از اعضا در نهادهای مختلفی به فعالیت اشتغال دارند و پیش از تشکیل انجمن نیز در محل کار متبوع خود به روایت پیشرفت توجه داشته‌اند. دغدغه همه این است که پیشرفت، تجربه نگاری، ثبت و روایت شوند. روایتی که در دل خود پستی و بلندی‌ها را دارد و از آن می‌توان پیشرفت را یاد گرفت.

نمازی ادامه داد: مثال مهمی که می‌توان مطرح کرد، در حوزه فناوری نانو است. در این حوزه ما تجربه‌های موفقی را از سر گذرانده‌ایم. از سال 1390 شروع به ثبت تجربه‌های ستاد نانو کردیم و کار آنها مستند و روایت شد. اکنون در حوزه نانو بیش از 10 کتاب معتبر داریم. پس از روایت تجربه پیشرفت حوزه نانو، مجموعه‌های دیگری هم در حوزه ثبت روایت فعالیت‌های مهمی را انجام دادند. اما از دو سال قبل ما به این نتیجه رسیدیم که ضرورت دارد تا مجموعه‌ای غیروابسته تشکیل شود تا متولی «روایت پیشرفت» باشد.

دبیر اجرایی نخستین جایزه «روایت پیشرفت» در ادامه با اشاره به مولفه‌های «انجمن روایت پیشرفت» گفت: دغدغه ما این بود که این انجمن همه فعالیت‌ها را صد کند تا بتواند زیست بوم روایت پیشرفت را که این روزها تاحدودی شکل گرفته مدیریت کند. این انجمن قرار است برنامه‌های مختلفی را انجام دهد، اما مهم‌ترین فعالیتش روایت تجربه‌هاست.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که در روایت پیشرفت ثبت شکست‌ها هم اهمیت دارد، گفت: زمانی که پیروزی‌ها و شکست‌ها به درستی روایت شوند کشور می‌تواند رو به جلو حرکت کند. از دل شکست‌ها خطوط پیروزی به دست می‌آید و روایت شکست‌ها درس عبرت‌های فراوانی برای جامعه دارد.

دغدغه ما تبدیل پیشرفت به یک «کلان روایت» است

سید مجتبی قافله باشی نیز در این نشست گفت: مسئله کلان انجمن روایت پیشرفت «گفتمان پیشرفت» است. گفتمان اجزای مختلفی دارند و در شکل گیری آن مولفه‌های مهمی دخیلند: اندیشه، رسانه، روایت؛ و عرصه و عمل. نگاهی رصدی به این مولفه‌ها نشان می‌دهد که در بخش اندیشه مراکز مختلفی علمی و آکادمیک مدعی کار کردن هستند، اما نکته مهم در کارشان این است که صرفا یک بعدی و فقط از حوزه اندیشه به موضوع نگاه می‌کنند و خروجی مهم اجرایی ندارند.

زمانی که پیروزی‌ها و شکست‌ها به درستی روایت شوند کشور می‌تواند رو به جلو حرکت کند. از دل شکست‌ها خطوط پیروزی به دست می‌آید و روایت شکست‌ها درس عبرت‌های فراوانی برای جامعه دارد وی افزود: این دهه را مقام معظم رهبری دهه پیشرفت و عدالت نام نهادند. این اولولیت نظام این مسائل بوده سوال این است که رسانه‌های متعدد کشور چه مواجهه‌ای با گفتمان پیشرفت داشته‌اند؟ شاید بتوان گفت که کار آنها در این حوزه نزدیک به صفر بوده است. انجمن روایت پیشرفت در اصل یک حرکت خودجوش مردمی است و چه نهادها و رسانه‌های پای کار بیایند و چه نیایند، مسیر خود را طی خواهد کرد.

قافله باشی ادامه داد: یک نگاه به عرصه پیشرفت این است که عده‌ای بروند و مسائل را استخراج کنند و بعد رسانه‌ها به ترویج آن بپردازند. این میان مسئله مهم است که رسانه نباید منفعل بماند. به عنوان مثال ما نهادی زیر مجموعه دانشگاه شریف داریم به نام مدرسه توسعه پایدار که نشست‌های مختلفی را در زمینه توسعه پایدار برگزار کرده است. آیا رسانه‌ها اطلاعی از وجود این نهاد دارند؟ متاسفانه کسی توانایی نقد را ندارد؟ کدام رسانه علمدار نقد دانشگاه است؟ این نقد شجاعت می‌خواهد. در مسائل سیاسی و ورزش تا دلتان بخواهد گزارش و نقد کار می‌شود، اما در این مسائل که ضرورت نقد وجود دارد، هیچ خبر و جریانی نیست.

وی ضرورت نقد در عرصه پیشرفت را حیاتی توصیف کرد و گفت: در مسئله پیشرفت کسی روایت و نقد ندارد. ما باید تلاش کنیم تا این فضای نقد بوجود آید و یک راهکار برای رسیدن به این فضا تعامل نهادها با همدیگر است. باید به مقوله پیشرفت ضریب داد و بازیگران این عرصه، نهادها و عملکردها را باید دید. فی المثل اگر قانون جدید چک تجربه موفقی است باید آن را مطرح کرد، تا جامعه ضرورت آن را درک کند. گفتمان پیشرفت با همین بسترها شکل می‌گیرد. رسانه باید روی این مسائل سوار شود.

مجید صاحبی نژاد نیز در این نشست گفت: شاید رسانه‌ها باید مطالبه گری را بهتر انجام می‌دادند. نقش مهم رسانه گفتمان سازی است. اگر محتوای خوب تولید نشود رسانه محتواهای موجود را گفتمان خواهند کرد. ما در روایت پیشرفت با دو طیف مواجه هستیم؛ نخست دانشمندان حوزه علوم انسانی هستند با مراکزی مانند الگوی اسلامی پیشرفت. اینها صرفا در حوزه اندیشه ورود پیدا کرده‌اند و در عرصه اجرا تجربه‌ای ندارند و مدل‌هایشان صرفا انتزاعی است. سوی دیگر طیف فعالان عرصه پیشرفت هستند که زمان تولید محتوا صرفا گزارش عملکرد را منتشر می‌کنند. به باور ما از روایت این دو طیف الگو به دست نمی‌آید و ضرورت دارد که عملیات‌ها و اجراها به خوبی روایت شوند.

وی افزود: در دانشگاه‌های کشور به میدان توجهی ندارند. اگر ما بهترین پژوهش‌های غربی را که نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که در عرصه میدان شکل گرفته‌اند.

الگوهای موجود پیشرفت انتزاعی است

محمد نمازی در بخش دیگری از این نشست گفت: مجموعه‌های فکری و فرهرنگی مدعی در زمینه پیشرفت زیادند. اما متاسفانه جملگی درگیر الگوهای انتزاعی‌اند. ضرورت دارد که به مسئله عمیق‌تر اندیشیده شود و ریشه‌های فکری استخراج شوند. نباید در لایه اندیشه گیر کرد. به دلیل همین انتزاعی بودن الگوها، حتی خروجی کنفرانس‌ها هم آن چیزی نیست که باید باشد.

وی افزود: به عنوان مثال به سند پیشنویس الگوی 50 ساله پیشرفت انتقادات زیادی وارد شد. این سند چون دغدغه نبود خیلی راحت فراموش شد. حتی در انتخابات‌ها هم کسی حرفی از پیشرفت نمی‌زند، درصورتی که این باید دغدغه اصلی همه باشد.

در صنعت موشکی ما روایت پیشرفت را نداریم، چون گزارش‌های آن صرفا به موفقیت‌ها محدود شده است نمازی ادامه داد: اکنون نمونه‌هایی از پیشرفت را داریم که رسانه‌ها می‌توانند به آن بپردازند و حتی می‌توانند پس‌رفت‌ها را نیز روایت کنند، اما متاسفانه تمامی خبرگزاری‌های محدود به گفت‌وگوهای سیاسی‌اند.

صاحبی نژاد نیز در ادامه این مبحث گفت: یکی از مباحثی که در رسانه‌ها مطرح شد، بحث صنعت موشکی کشور و مقایسه آن با صنعت خودرو بود. عده‌ای مطرح کردند که چرا ما در موشک سازی موفق هستیم اما در صنعت خودرو قوی عمل نمی‌کنیم. این دوگانه اگر با نگاه پیشرفت مطرح می‌شد، می‌توانست مفید باشد. در صنعت موشکی ما روایت پیشرفت را نداریم، چون گزارش‌های آن صرفا به موفقیت‌ها محدود شده است. از گزارش موفقیت‌ها نمی‌توان الگویی برای خودروسازی درآورد. چگونگی‌های موفقیت در صنعت موشکی اگر درنیاید، محل اختلاف می‌شود و متاسفانه ورود در عرصه موشک سازی ممکن نیست.

قافله باشی نیز گفت: طرح نشدن مسائل ساختاری کشور، مشکلات زیادی را موجب خواهد شد. شما به انتخابات مجلس نگاه کنید. نمایندگان ما محلی انتخاب می‌شوند اما قرار است ملی فکر کنند. اینجاست که نقش مهم رسانه مطرح می‌شود. بحث پیشرفت کاملا ارزشی و غیرجناحی است. رسانه باید مصونیت از نقد الگوهای رایج را بشکند.

ساختار جایزه «روایت پیشرفت»

در انتهای این نشست نیز محمد نمازی نیز درباره ساختار جایزه روایت پیشرفت و محورهایش گفت: نخستین جایزه روایت پیشرفت با محوریت کتاب برگزار می‌شود. کتاب در مقوله پیشرفت نقشی پایه‌ای دارد. در این جایزه و جشنواره کتاب‌هایی که با دغدغه پیشرفت نوشته شده و مسئله‌شان روایت پیشرفت است و نه ارائه یک گزارش سطحی، مدنظر قرار گرفته‌اند.

در مسئله پیشرفت کسی روایت و نقد ندارد. ما باید تلاش کنیم تا این فضای نقد بوجود آید و یک راهکار برای رسیدن به این فضا تعامل نهادها با همدیگر است. باید به مقوله پیشرفت ضریب داد و بازیگران این عرصه، نهادها و عملکردها را باید دید وی افزود: این نخستین دوره جایزه روایت پیشرفت است، به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم در گام نخست رصد کتاب‌ها را خودمان انجام دهیم، هرچند که فراخوان جایزه را هم منتشر کردیم. در رصد اولیه خوشبختانه به تعداد قابل توجهی کتاب رسیدیم. در مرحله اول ما حدود 300 اثر را بررسی کردیم و در مرحله دوم به 120 اثر رسیدیم که بررسی دقیق‌تر شدند. پس از آن نیز 42 عنوان کتاب به مرحله داوری نهایی رسیدند.

محمد نمازی همچنین با اشاره به این نکته که اختتامیه این جایزه تیرماه برگزار خواهد شد، گفت: مبنای ما این بود که اختتامیه این جایزه در سالگرد تاسیس جهادسازندگی برگزار شود، اما وضعیتی انتخاباتی کشور این اجازه را به ما نمی‌داد.

وی ادامه داد: کتاب‌ها در چهار حوزه تخصصی قرار می‌گیرند و یک حوزه دیگر. حکمرانی، علم و فناوری، فرهنگی - اجتماعی و دفاعی - امنیتی، عناوین این چهار حوزه است، اما آن حوزه دیگر که با این چهار حوزه تفاوت بنیادی دارد ادبیات داستانی و رمان است. این حوزه‌های داوران تخصصی خود دارند و البته ما از اصحاب رسانه هم دعوت کردیم تا آثار را داوری کنند.

نمازی درباره انواع دیگر ارتباط این جایزه با اصحاب رسانه نیز توضیح داد: برگزاری جلساتی مشابه این جلسه از دیگر نوع ارتباط ما با رسانه‌هاست. همچنین قرار است پس از پایان جایزه جلسات نقد و بررسی کتاب‌های برگزیده را نیز در رسانه‌ها داشته باشیم. بنابراین رسانه می‌تواند به ما در هرچه بهتر دیده شدن این کتاب‌ها کمک کنند. داوران این کتاب‌ها هم از اساتید دانشگاه، بازیگران عرصه پیشرفت و همچنین مدیران فرهنگی، مدیران نشر و اصحاب رسانه هستند.