دفن 800 میلیارد دلار نفت / اوضاع نامطلوب تزریق گاز به مخازن
وزیر نفت در حالی از اهمیت افزایش ضریب بازیافت مخازن نفتی می گوید که به گفته کارشناسان، وزارت نفت نسبت به افزایش سهم تزریق گاز به میادین نفتی عملکرد مطلوبی نداشته است.
وزیر نفت در حالی از اهمیت افزایش ضریب بازیافت مخازن نفتی می گوید که به گفته کارشناسان، وزارت نفت نسبت به افزایش سهم تزریق گاز به میادین نفتی عملکرد مطلوبی نداشته است.
به گزارش خبرنگار مهر، افزایش ضریب بازیافت مخازن نفتی همواره از سوی زنگنه به عنوان یک دغدغه مطرح بوده است بطوری که وی معتقد است با افزایش یک درصدی ضریب بازیافت میلیاردها دلار به درآمد کشور افزوده می‌شود. وی چندی با اشاره به اینکه اکنون ضریب بازیافت در میادین نفتی ایران زیر 30 درصد است، گفت: با افزایش یک درصدی ضریب بازیافت، 400 میلیارد دلار به ثروت ملی ایران افزوده می‌شود.
با این وجود و تاکید همه جانبه وزارت نفت برای تحقق این موضوع، اما بحث تزریق گاز همواره از سوی این وزارتخانه به عنوان اصلی ترین راهکار افزایش ضریب بازیافت مغفول واقع شده است. وزیر نفت در تاریخ 2 مهر 95 و در دومین کنگره باشگاه نفت و نیرو اولویت‌های مصرف گاز را برشمرد که به ترتیب عبارت بودند از: سوخت نیروگاه‌ها، توسعه LNG، صادرات گاز به همسایگان، شبکه انتقال و گازرسانی روستاها و شهرهای باقیمانده.
تزریق گاز به مخازن نفتی در سایه غفلت
زنگنه حتی در برنامه اعلامی خود به مجلس در سال 1396 هم این موضوع را فراموش کرد و در برنامه وی برنامه‌ای پیرامون تزریق گاز به میادین نفتی جهت افزایش ضریب بازیافت اشاره‌ای نشده است. این در حالی است که به گفته بیشتر کارشناسان با توجه به نوع مخازن نفتی کشور، تزریق گاز راحت ترین راهکار برای افزایش تولید است.
بر اساس ارزیابی‌های انجام شده توسط برخی نهادهای مطالعاتی، میزان گاز تخصیص داده شده برای تزریق به مخزن تا سال 95 تنها 40 درصد ظرفیت اصلی بوده است که این روند در سال‌های بعد نیز ادامه داشته است.
پای حرف کارشناسان
به گزارش خبرنگار مهر، مرکز پژوهش‌های مجلس چندی پیش در گزارشی به این موضوع اشاره کرد و نوشت: بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته, در صورت تأمین گاز طبیعی مورد نیاز جهت تزریق، 16.3 میلیارد بشکه به مجموع ذخایر قابل برداشت اضافه می‌شود که معادل با افزایش ضریب بازیافت به میزان 9.15 درصد در این مخازن است که با نفت 50 دلاری بیش از 800 میلیارد دلار به درآمدهای نفتی ایران خواهد افزود.
بر اساس این گزارش، در صورت عدم تأمین گاز مورد نیاز برای تزریق و ادامه روند کنونی برآورد می‌شود 2.3 الی 2.7 میلیارد بشکه نفت خام در مخزن به دام افتاده و این میزان نفت دیگر قابل استحصال نخواهد بود که با احتساب هر بشکه به ارزش 50 دلار، 115 الی 135 میلیارد دلار ثروت از دسترس خارج می‌شود
بررسی برنامه ششم توسعه نشان می‌دهد که تخصیص مناسب گاز برای تزریق از محل افزایش تولید گاز در طول برنامه، صورت نگرفته و حتی در صورت تحقق برنامه، نیاز واقعی مخازن تأمین نشده است؛ از طرف دیگر ظرفیت در نظر گرفته شده برای صادرات گاز به میزان 200 میلیون مترمکعب افزایش یافته است که تحقق این حجم صادرات در طول 5 سال واقع‌بینانه نیست.
تزریق گاز و تولید صیانتی
به گزارش خبرنگارمهر، همچنین پیش بینی شده بود برای تولید صیانتی، میزان تزریق گاز در سال 99 به رقم 200 میلیون مترمکعب در روز برسد که بررسی وضعیت مصرف گاز نشان می‌دهد که رقم تزریق گاز به میادین نفتی کمتر از 55 میلیون مترمکعب است. بر این اساس برای تحقق تولید صیانتی از مخازن نفتی و جلوگیری از هرز رفت نفت باید گاز مورد نیاز طبق نیاز برآورد شده، در صدر اولویت‌های وزارت نفت جهت تأمین قرار گیرد اما تزریق گاز هیچ جایگاه روشنی در برنامه‌های وزارت نفت ندارد. در برنامه ششم توسعه نیز عنوان شده است برای تزریق گاز به میادین نفتی باید در سال 1399 روزانه 150 میلیون مترمکعب گاز تزریق انجام می‌شود.
در کنار موارد فوق باید به این نکته نیز توجه کرد که با ادامه تولید از مخازن، به‌تدریج سهم تولید ثانویه از مجموع تولید اولیه و ثانویه افزایش می‌یابد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان سهم تولید ثانویه از مجموع تولید اولیه و ثانویه در مخازن تحت تزریق در سال 1393، برابر با 49.6 درصد بوده است که این میزان با گذشت زمان به سرعت افزایش یافته و تا سال 1412 به 72.5 درصد می‌رسد.
سایر کشورها چه می‌کنند؟
به گزارش خبرنگار مهر، با وجود اینکه تزریق گاز در مخازن نفتی ایران کارآیی بیشتر و سهل تری دارد اما سایر کشورها نیز از آن بهره می‌برند. به عنوان نمونه کشور امارات متحده عربی پس از افزایش حجم تولید نفت خود و رساندن آن به 2.9 میلیون بشکه در روز، جهت بالا بردن طول عمر مخازن خود تصمیم به استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت نفت گرفت. وظیفه پیاده‌سازی این روش‌ها بر روی منابع موجود برعهده شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) است. استفاده از این روش‌ها، ضمن افزایش ضریب بازیافت، موجب دو برابر شدن ذخایر اثبات شده در دهه گذشته در ابوظبی شده است. اماراتی‌ها میزان تزریق گاز به میادین نفتی خود را از رقم 20 میلیون مترمکعب در سال 2000 میلادی به رقم 70 میلیون مترمکعب رسانده اند که به معنی رشد بیش از 300 درصدی است.
در الجزایر، بیشترین سهم در روش‌های ازدیاد برداشت در میادین نفت و گاز این کشور مربوط به تزریق گاز است. میزان تزریق گاز در الجزایر به‌طور قابل توجهی بیشتر از کشورهای منطقه بوده و باعث شده است که بعد از آمریکا در رتبه دوم جهان قرار گیرد. در سال 2014 میلادی، 43 درصد از گاز تولیدی در این کشور برای ازدیاد برداشت میادین نفت و گاز استفاده شد. این مقدار با میزان گاز مصرفی داخل کشور الجزایر برابری می‌کند.
همچنین متداول‌ترین روش افزایش ضریب بازیافت نفت در جمهوری آذربایجان، تزریق گاز به میادین نفتی است. مقادیر قابل توجهی از گازهای همراه میادین ACG و Guneshli برای تزریق استفاده می‌شود. میزان تزریق گاز آذربایجان از سال 2000 تا سال 2015 میلادی از رقم 3 میلیون مترمکعب به رقم 28 میلیون مترمکعب افزایش یافته است؛ یعنی بیش از 9 برابر افزایش تزریق.
این چند مثال ساده به روشنی نشان می‌دهد که با وجود جذابیت تزریق گاز به میادین نفتی جهت افزایش ضریب بازیافت و تولید، اما متأسفانه این راهکار در کشورمان چندان مورد توجه نیست و از اولویت خارج شده است. آنچه که وزارت نفت برای افزایش ضریب بازیافت اصرار دارد، عمدتا به جذب سرمایه گذاری خارجی و قراردادهای بین المللی خلاصه شده است در حالی که با توجه به ظرفیت تولید یک میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در ایران، می‌توان بخش مهمی از نیازهای میادین نفتی را برای افزایش ضریب بازیافت تأمین کرد.