دهه هفتادی ها یک قرن و نیم دیگر صاحب خانه می شوند
اقتصادنیوز: ماراتن «خانه‌اولی» ها در تهران براساس برآورد جدید از سطوح متوسط «درآمد سالانه» و «قیمت مسکن» با سه فرض بسیار خوش‌بینانه، 70 سال طول می‌کشد.
افزایش طول دوره انتظار برای خانه دار شدن در دوره جهش در کنار افت شدید قدرت خرید، منجر به استعفای نسل Z از بازار مسکن شده است. نتایج یک بررسی میدانی صورت‌گرفته از سوی «دنیای‌اقتصاد» نشان می دهد ماراتن مسکن برای دهه هفتادی ها، در بهترین حالت، با توجه به سطح درآمد آنها، کف حداقلی بودجه موردنیاز برای خرید آپارتمان در تهران و مبالغی که می توانند در ماه پس انداز کنند، 166 سال طول می کشد. در واقع، شاغلان نسل Z، که در گروه سنی 25 تا 26 سال، به عنوان تازه واردهای بازار می توان از آنها یاد کرد، «در بهترین حالت»، با پس انداز ماهانه یک میلیون تومانی، 166 سال باید برای صاحب خانه شدن «معطل» بمانند. این برآورد با فرض ثابت بودن درآمد و قیمت مسکن (وضعیت فعلی)، صورت گرفته است. نتایج بررسی های به عمل آمده از سوی «دنیای‌اقتصاد» در جریان تحقیق میدانی از یک جامعه آماری 100 نفری از کارکنان یک سازمان که در گروه شاغلان نسل Z قرار دارند نشان می دهد که این افراد دیگر حتی در فکر خانه دار شدن هم نیستند. آنها می گویند: فکر خانه دار شدن نمی کنیم؛ مگر آنکه معجزه شود.
5/ 1 قرن معطلی خانه اولی های جدید
جهش قیمت مسکن و افت قدرت خرید در شرایطی طول دوره انتظار برای خانه دار شدن برای همه گروه های خانه اولی را در دوره جهش به دو برابر دوره قبل از جهش قیمت مسکن افزایش داده است که معطلی خانه اولی های جدید برای خانه دار شدن در یک بررسی میدانی بیش از 5/ 1 قرن، معادل 166 سال (با فرض ثبات شرایط فعلی در سال‌های بعد) برآورد می شود.
با لحاظ متوسط کل درآمد یک‌سال خانوارها و میانگین قیمت مسکن در شهر تهران، دوره انتظار برای خرید مسکن با اتکا به کل درآمد خانوار، قبل از دوره جهش یعنی قبل از سال 96 برابر با 7 سال بود. یعنی یک خانه اولی در نیمه اول دهه 90 یا قبل از سال 96، به طور متوسط با پس انداز کل درآمد 7 سال خود می توانست اقدام به خرید یک واحد مسکونی معمولی کند. این میزان بعد از دوره جهش قیمت مسکن، هم اکنون دو برابر شده است؛ یعنی به طور متوسط خانه اولی ها براساس سطح متوسط درآمد و میانگین قیمت واحدهای مسکونی (برمبنای آمارهای رسمی سال 1401) باید 14 سال کل درآمد خود را پس انداز کنند تا بتوانند خانه دار شوند. اما این شاخص که از آن به عنوان شاخص انتظار یا طول دوره انتظار برای خرید مسکن یاد می شود معیار دقیقی برای طول دوره دسترسی خانوارها به مسکن نیست. چرا که خانوار به دلیل نیاز به تامین سایر هزینه های خود اساسا امکان پس انداز همه درآمد یک‌سال خود را ندارد. بنابراین شاخص دیگری به نام شاخص دسترسی به مسکن وجود دارد که در دوره قبل از جهش به مدت زمان انتظار خانه اولی ها برای دسترسی به مسکن یا خرید خانه با اتکا به یک‌سوم درآمد خود گفته می شد. هم اکنون و بعد از دوره جهش قیمت مسکن، شاخص دسترسی به مسکن را می توان به مدت زمان مورد انتظار برای خرید خانه از سوی خانه اولی ها با پس انداز 20 درصد از درآمد آنها در سال، تعبیر کرد. بر این اساس و با درنظر گرفتن متوسط درآمد سالانه خانوارها و میانگین قیمت مسکن شهر تهران که در آخرین داده های رسمی منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران اعلام شد، طول دوره دسترسی خانه اولی ها به مسکن، هم اکنون به 70 سال رسیده است. این میزان با احتساب پس انداز کل درآمد نیز 35 سال برآورد می شود. این مدت زمان انتظار 70 ساله برای دسترسی به مسکن برای یک خانه 50 مترمربعی با متوسط قیمت مسکن در تهران براساس آمار رسمی 1401، برآورد شده است. براساس داده های مرکز آمار متوسط درآمد سالانه خانوارهای شهری در سال 1401(آخرین آمار رسمی)، حول و حوش 141 میلیون تومان بوده است؛ همچنین میانگین قیمت مسکن شهر تهران در سال 1401 نیز حول و حوش 40 میلیون تومان بوده است. بنابراین یک خانه اولی برای دسترسی به یک واحد مسکونی ملکی با مساحت 50 مترمربع با سطح فعلی قیمت ها باید زمانی حول و حوش 70 سال منتظر بماند.
در چنین شرایطی وضعیت دسترسی شاغلان نسل Z یعنی شغل اولی های متولد دهه 70 و افرادی که در بازه زمانی 25 تا 26 سال قرار دارند جالب تر است. با توجه به اینکه بخش زیادی از این نسل، در شهر تهران به تازگی وارد بازار مسکن شده و مستاجر هستند، طبیعتا هزینه های زندگی آنها با سایر خانه اولی ها متفاوت است.
«دنیای‌اقتصاد» برای پاسخ به دو سوال در این باره اقدام به بررسی میدانی در یک سازمان با تعداد 300 نفر نیروی انسانی که حدود 100 نفر یعنی یک‌سوم آنها در بازه سنی مربوط به شاغلان نسل Z قرار دارند، کرده است.
سوال اول این است که شاغلان نسل Z که در واقع جدیدترین نسل خانه اولی ها هستند، برای خرید خانه چقدر معطل می مانند یا طول دوره دسترسی آنها به مسکن ملکی چند سال است؟ و همچنین (سوال دوم)، این گروه تازه وارد به بازارکار درباره خانه دار شدن چه فکری می کنند؟
نتایج این تحقیق میدانی نشان می دهد، متوسط درآمد ماهانه شاغلان نسل Z در سازمان مورد بررسی، بین 11میلیون و300 هزار تومان تا 12 میلیون تومان است. این افراد که درآمد ماهانه آنها از حداقل درآمد نیروهای کار که در سال جاری حول و حوش 8 میلیون تومان است اندکی بالاتر است، به طور متوسط 7 تا 5/ 7 میلیون تومان از این درآمد را صرف اجاره بهای ماهانه مسکنی که در آن ساکن هستند، می کنند. حول و حوش 5/ 4 میلیون تومان دیگر را نیز صرف سایر هزینه های زندگی خود از خوراک، پوشاک، درمان و... می کنند. این برآورد درآمد و هزینه در این سازمان، به نوعی، وضعیت درآمد و هزینه های زندگی شاغلان نسل Z در سازمان هایی را نمایندگی می کند که درآمد آنها اگرچه بالاتر از کف حقوق نیروهای کار است اما فاصله چندانی هم با کف حقوق ندارد. در حالی که عمده این افراد به «دنیای‌اقتصاد» اظهار کردند با توجه به سطوح فعلی اجاره بهای مسکن و سایر هزینه ها، اساسا امکان پس انداز ماهانه ندارند اما اقلیتی از آنها اظهار کردند که در بهترین حالت، ماهانه می توانند یک میلیون تومان از حقوق خود را پس انداز کنند. «دنیای‌اقتصاد» با توجه به سطح فعلی قیمت مسکن و متوسط درآمد سالانه این خانه اولی ها و همچنین امکان پس انداز یک میلیون تومان در ماه برای آنها برآورد کرده است (با لحاظ شرایط فعلی) نسل جدید خانه اولی ها برای خانه دار شدن باید 166 سال معطل بماند.
پاسخ نسل Z به امکان خرید خانه
در این تحقیق میدانی همچنین این سوال مطرح شد که با توجه به وضعیت فعلی بازار مسکن و سطح درآمد، آیا اساسا این نسل تازه وارد به بازار کار امیدی هم به خانه دار شدن دارد؟
چهار گروه پاسخ از اظهارات این جامعه آماری حدود 100 نفری، استخراج شد. گروهی از پرسش شونده ها اظهار کردند که ما اصلا به مسکن و خانه دار شدن فکر نمی کنیم و چون فکر نمی کنیم اصلا به ازدواج و فرزند آوری هم فکر نمی کنیم (نمی توانیم فکر کنیم).
گروهی دیگر اعلام کردند که حتی دوستان ما که شرایط مشابهی به لحاظ حقوق و درآمد دارند و حتی به لحاظ سنی بزرگ‌تر از ما هستند (حول و حوش 30 سال و بالاتر هستند)، نیز سبک زندگی کاملا متفاوت از افراد 30 سال به بالایی که در دهه 80 ایران زندگی می کردند، دارند. در واقع سبک زندگی آنها سبک زندگی بزرگسالی نیست و تعداد زیادی از آنها وارد دوره تجرد قطعی شده اند و به خانه دار شدن هم فکر نمی کنند. چون اساسا امکان خانه دار شدن با سطوح فعلی درآمد و قیمت مسکن ندارند. گروه دیگری به «دنیای‌اقتصاد» اعلام کردند که فقط فکر می کنیم اگر معجزه ای شود می توانیم به خانه دار شدن فکر کنیم.
یک گروه دیگر اعلام کردند ما حتی توان خرید یک دوچرخه برای رفت و آمد به محل کار و منزل نداریم؛ چون می بینیم که اساسا شرایط برای خانه دار شدن و مابقی مسائل تا این حد دشوار شده است فکر می کنیم یا باید شرایط اقتصادی کشور متحول شود که بتوانیم خانه دار شویم یا اینکه باید گزینه مهاجرت از کشور را بررسی کرده و مهاجرت کنیم.
همچنین بخوانید