ذی‌نفعان اولین قطار برقی

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، احداث خط قطار برقی تهران - مشهد که در بند‌الف ماده‌48 برنامه هفتم توسعه آمده، روی میز دولت قرارگرفته‌است. مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری‌اسلامی ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»، با اعلام این خبر افزود: حدود دوماه دیگر زمان لازم است تا پروسه مقدماتی آغاز احداث قطار برقی تهران - مشهد به سرانجام برسد. برقی‌شدن خط ریلی تهران - مشهد در سال‌85 به تصویب هیات‌دولت رسید و حدود 20 سال‌است که در کش و قوس اجرا‌شدن است. دولت سیزدهم به دلیل اینکه تمایل بیشتری به اجرای پروژه قطار سریع السیر تهران - مشهد داشت، گزینه برقی سازی را به کلی از میان گزینه های قابل‌اجرا در این محور حذف کرده‌بود، اما دیدگاه مدیران دولت چهاردهم در این رابطه کاملا متفاوت است و برقی سازی را گزینه اقتصادی می‌دانند.

با صرف 2 میلیارد دلار می‌توان راه‌آهن موجود را برقی کرد که امکان پشتیبانی از سرعت سیر 200 کیلومتر را دارد و زمان سفر را به زیر 6 ساعت کاهش می‌دهد؛ این در حالی است که برآورد اولیه از هزینه اجرای پروژه قطار سریع السیر تهران - مشهد، 20‌میلیارد دلار است. هرچند قطار سریع السیر می‌تواند تهرانی ها را چهار ساعته به مشهد برساند و در قطار برقی این زمان دو ساعت بیشتر است؛ اما با توجه به 10‌برابر‌بودن هزینه اجرای پروژه قطار سریع السیر، طبعا برقی‌کردن این خط گزینه ای اقتصادی و ایده‌آل تبدیل ریل سنتی موجود به خط مدرن خواهد بود.

قرار است از دو ماه آینده و پس از طی فرآیندهای تشریفاتی و مقدماتی، طراحی این پروژه آغاز شود. از جمله مزایای مهم این پروژه می‌توان به افزایش سرعت حرکت قطارها تا 200‌کیلومتر در این محور اشاره کرد که زمان سفر را به نصف کاهش می‌دهد. درحال‌حاضر میانگین سرعت قطارهای مسافری تهران - مشهد حدود 80‌کیلومتر بر ساعت است که مسافت 926کیلومتری را طی مدت 12 ساعت طی می‌کند، ولی با برقی‌شدن، سرعت این قطارها با افزایش بیش از دو برابری، زمان سیر را به زیر 6ساعت کاهش می‌دهد. همچنین این فناوری جدید می‌تواند کاهش گازهای آلاینده و ارتقای کیفیت زیست‌محیطی را به‌همراه داشته‌باشد و حجم آلاینده های منتشرشده در هوا را به میزان 300‌هزار تن در سال‌کاهش دهد.

از طرفی در حال‌حاضر مسافران زیادی با خودروهای شخصی راهی این سفر می‌شوند؛ درحالی‌که تاسیس این خط ریلی مدرن، جایگزین مناسبی برای خودروهای شخصی است. اقبال به قطار برقی از سوی مسافران تهران - مشهد، کاهش چشمگیر مصرف سوخت تا 200‌میلیون لیتر در سال‌را به‌همراه دارد و البته هرچه مسافران به انتخاب حمل‌ونقل ریلی متمایل شوند، طبعا سفرهای امن تری را تجربه خواهند کرد و آمار تصادفات جاده‌ای نیز کاهش پیدا می‌کند. عباس علی ذاکری، مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری‌اسلامی ایران با بیان اینکه تفاهم‌نامه برقی سازی خط ریلی تهران - مشهد میان ایران و شرکت چینی مربوط به پنج سال‌قبل بود و مدت آن گذشته بود، گفت: این قرارداد اخیرا برای برای یک سال‌دیگر تمدید شده‌است.

ذاکری به «دنیای‌اقتصاد» گفت: اکنون مراحل اداری این قرارداد در سازمان‌برنامه و بودجه در حال طی‌شدن است و پس از طی این فرآیند، برای شروع اقدامات اجرایی ابلاغ خواهدشد. به گفته وی، مذاکرات با سازمان برنامه‌و‌بودجه و به روزرسانی قرارداد مذکور احتمالا تا دو ماه آینده به سرانجام خواهد رسید‌و پس از آن این پروژه وارد فاز‌طراحی و اجرا می‌شود. وی درباره محل تامین مالی این پروژه نیز به فاینانسی اشاره کرد که در اواسط دهه‌90 تصویب شده‌است و در صورت تایید پروژه، کارسازی خواهدشد.

 چالش برقی در پروژه‌های ریلی

با وجود تمام مزیت‌هایی که قطار برقی تهران - مشهد به‌همراه دارد، ولی چالش اساسی این پروژه، تامین برق است. کشور ما چند‌سالی است با بحران تامین برق مواجه است؛ به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود تنها در سال‌آینده با دست کم 20‌هزار‌مگاوات کمبود برق در کشور مواجه باشیم. امسال هم بحران برق به حدی جدی شد که خاموشی ها هم در شبکه برق خانگی و هم در بخش صنعت، از تابستان به پاییز و زمستان نیز تسری پیدا کرد، بنابراین سیاستگذار ریلی باید قبل از توسعه قطار برقی در کشور، پاسخی برای این چالش پیش‌بینی کند. در پروژه قطار برقی تهران - مشهد نیز حدود 2300‌کیلومتر شبکه برق بالاسری اجرا خواهدشد و پیش شرط اجرای آن، تامین برق خواهد بود. آورده اجرای این پروژه البته آنقدر هست که ارزش طرح موضوع برای حل چالش برق را داشته‌باشد.

برقی سازی خط مذکور ضمن کاهش یک سومی نیاز به لکوموتیو و دو برابر‌شدن سرعت سیر، می‌تواند در پی اقبال بیشتر به سفر با قطار، زمینه ساز افزایش درآمد شرکت‌های ریلی مسافری شود و به همان نسبت شاهد ارتقای سطح خدمات این شرکت‌ها باشیم؛ در واقع با فرض حل مساله تامین برق، پروژه‌های برقی سازی خطوط ریلی بهترین و اقتصادی‌ترین گزینه حمل‌ونقل ریلی است و محور تهران - مشهد نیز اولین خط برقی مسافری در شبکه ریلی کشور خواهد بود که به بهره برداری خواهد رسید. به این‌ترتیب در صورت اجرای این پروژه، نه‌تنها مسافران و شرکت‌های ریلی مسافری، بلکه دولت نیز از مواهب آن از قبیل صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش انتشار آلاینده ها و کاهش هزینه‌های ناشی از آلوگی هوا و تصادفات که بر نظام سلامت تحمیل می‌شود، منتفع خواهدشد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، اجرای طرح برقی‌کردن خط‌آهن تهران - مشهد با استفاده از تسهیلات مالی خارجی (فاینانس) در جلسه شورای اقتصاد با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری در سال‌1393 به تصویب رسید.

طبق این مصوبه یک قرارداد فاینانس 1.6‌میلیارد یورویی با کشور چین باید منعقد شود و از زمان نهایی‌شدن مقدمات اجرای پروژه، حدود 48 ماه زمان لازم است تا مراحل طراحی، مهندسی، اجرا و نصب تجهیزات این خط طی شود. با این وصف اگر وعده دو ماه آینده برای شروع پروژه، صادق باشد و مانعی پیش‌روی اخذ تسهیلات خارجی وجود نداشته‌باشد، پیمایش اولین قطار برقی در محور تهران - مشهد در سال‌1408 محقق خواهدشد. پیش‌بینی می‌شود با راه‌اندازی این خط برقی، تعداد مسافران قطار مدرن تهران - مشهد در سال‌1410 به بیش از 35‌میلیون نفر برسد.