راههای رسیدن به بالاترین درجه روزه‌داری

مشرق -  راه‌ها و عللی هستند که می توانند به ما کمک کرده تا روزه خود را به حداکثر ثواب و بهره برسانیم. 1. توکل: یکی از عوامل ارتقای روزه، توکل است. در فرازی از دعای روز دهم ماه مبارک می خوانیم: خدایا، در این روز مرا از جمله توکل کنندگان بر خود قرار بده. و در دعای جوشن کبیر آمده است:... یا من لا یتوکل الا علیه... و یا من الیه یتوکل المتوکلون و یا سید المتوکلین. امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه می فرماید: کسی که بر خداوند توکل کند، خداوند او را کفایت می کند.(1) توکل، تنها یک موضوع و مساله اخلاقی نیست که فقط در کتب اخلاقی از آن بحث شود، بلکه در حوزه علم لغت، علم کلام، علم اخلاق، علم مذاهب و ادیان و علم سیاست مورد بحث و کنکاش قرار می گیرد. توکل از ماده وکل؛ یعنی به دیگری چشم دوختن، وی را وکیل خود دانستن و کار خود را به او واگذار کردن و او را به جای خویش انگاشتن است.(2) 2. توسل:

یکی از ابعاد معارف روزه، توسل جستن و برخورداری از وسیله و ابتغوا الیه الوسیله است. در دعای روز بیست و هشتم رمضان می خوانیم... و قرب فیه وسیلتی الیک من بین الوسایل. لذا می توان گفت: یکی از عوامل ارتقای درجه روزه دار که از فرهنگ و معارف ماه صیام نشات می گیرد، توسل است. توسل به اولیاء الله، توسل به وسائط فیض و مجاری امور الهی، نوعی برخوردار شدن از رحمت واسعه الهی به گونه ای غیر مستقیم است. مردی نابینا به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم گفت: دعا کن تا خدا به چشم نابینای من شفا و عافیت دهد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: اگر صبر کنی، برای تو بهتر است، مرد نابینا گفت: نخیر، تحمل آن را ندارم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: وضو بگیر و این دعا را بخوان: اللهم انی اسئلک و اتوجه الیک بنبیک محمد نبی الرحم، یا محمد انی توجهت بک الی ربی فی حاجتی لیقضی لی حاجتی اللهم شفعه لی فی. پس از خواندن دعای فوق، مرد نابینا ناگهان احساس کرد، دیدگانش روشن شده و بینایی خود را باز یافته است.(4) 3. صله رحم:

یکی دیگر از ابعاد معارف روزه، توجه به انجام صله رحم است. در ضمن خطبه معروف پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در آستانه حلول ماه رمضان آمده است:... وصلوا ارحامکم.(5) صله رحم یکی از مسائلی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به آن اهتمام می ورزید و بر آن تاکید فراوان داشت. صله رحم موجب تحکیم پیوند میان خویشاوندان و ارحام می شود. اولین منشور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در میان مسلمانان مدینه، این بود: یا ایها الناس افشوا السلام وصل الارحام خ نی لتمیخ ثما وصلوا فی اللیل و الناس نیام تدخلوا الجن بسلام.(6) همچنین حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در آستانه ماه مبارک رمضان فرمود:... وصلوا ارحامکم و من وصل فیه رحمه و صله الله برحمته یوم یلقاه و من قطع رحمه قطع الله عنه رحمته یوم یلقاه.(7) هنگامی که از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سؤال کردند: ای الصدق افضل؟ آن حضرت در جواب فرمود: افضل الصدق علی ذی الرحم الکاشح.(8) ارحام به نزدیکان و خویشاوندانی که در قید حیات هستند، خلاصه نمی شود، بلکه اموات نیز از ارحامند و باید به یاد آنان نیز بود و در ذیل آیه: و اذا المؤود سئلت (التکویر 8) آمده است: المراد بذالک الرحم.(9) مردی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پرسید: یا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم پس از ادای مالیات معروف اسلامی، ایا در اموال ما چیزی هست؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آری،(10) نیکی کردن به رحم، صله ارحام کنید هر چند با آب دادن، صله ارحام کنید هر چند با سلام کردن به آنان. 4. امر به معروف و نهی از منکر:

یکی از برنامه ها و ویژگی های ماه مبارک رمضان و وظیفه روزه دار در این ماه خیرخواهی برای دیگران است. این ماه، ماه پندپذیری و پند دهی است. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در آستانه این ماه، مردم را پند می داد و به رعایت تقوا و حرمت ماه رمضان سفارش می نمود. دقت در خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که در آستانه حلول ماه رمضان، ایراد نمود نشان می دهد که آن حضرت به بسیاری از مسائل اساسی امر کرد، و از ما خواست تا بدانها پای بند باشیم و از بسیاری صفات و اعمال، نهی و نکوهش به عمل آورد، و از ما خواست تا از آنها دوری گزینیم. خطبه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درس چگونه زندگی کردن برای تمام مسلمانان است. یکی از اعمال شایسته ای که از فرهنگ و معارف ماه رمضان نشات می گیرد، پرداختن به مساله امر به معروف و نهی از منکر است؛ یعنی یکی از وظایف مهم روزه دار در ماه مبارک رمضان این است که بیش از اوقات دیگر به امر به معروف و نهی از منکر اهتمام بورزد. آری، یکی از وظایف همگانی، مساله امر به معروف و نهی از منکر است، هر چند عمل به این وظیفه مهم و حیاتی به نوبه خود شرایط خاص خود را می طلبد. ولی در عین حال نباید غفلت کرد که وظیفه فوق، به عنوان نظارت عمومی در شمار فروع دین است و با توجه به مراتب آن، باید به آن پرداخته شود. در واقع عمل به این وظیفه، فلسفه اصلی حرکت تاریخ ساز کربلا و نهضت حضرت سید الشهداء را تشکیل می دهد.

---------- 1. نهج البلاغه، خطبه 90. 2. مجمع البحرین، ماده وکل. 3. ر. ک: شفیعی، ایده ها و عقیده ها، مبحث توسل. 4. ر. ک: سمهودی، اخبار مدینه، ج 1، صص 100-110. 5. ر. ک: مراجعه شود به قسمت اوایل منبع. 6. وسایل الشیع: ج 12، ص 59، ح 15642. 7. من لا یحضره الفقیه: ج 2 ص 59، امالی مفید، مجلس 66، ص 301. 8. ثواب الاءعمال، ج 1، ص 171، ج 18. 9. کنزالعمال: حدیث شماره 6914؛ کافی، ج 2، ص 151، ح 9، تحف العقول، ص 57. 10. کنزالعمال: حدیث شماره 6914، کافی، ج 2، ص 151، ح 9، تحف العقول: ص 57