رسوخ فناوری در زمین‌های کشاورزی
یدالله دالوند رئیس دبیرخانه کمیته نانو وزارت جهاد کشاورزی
نزدیک به 18 سال می‌شود که فناوری‌های نانو، فعالیت خود را در کشور آغاز کرده‌اند. بیشتر فعالان این عرصه در حوزه نفت، انرژی و سلامت فعالیت گسترده دارند و کشاورزی همواره جزو آن دسته از عرصه‌هایی بوده است که کمتر به آن توجه شده و فعالان نانوفناوری تاکنون فعالیت محدودی داشته‌اند، اما نکته قابل‌توجه این است که در سند دوم 10 ساله نانو به بحث کشاورزی تاکید بیشتری شده است. وقتی صحبت از کشاورزی و توسعه آن به‌میان می‌آید، باید به عملکرد وزارت جهاد کشاورزی پرداخت. بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم، کمیته راهبردی فناوری نانو در وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شد که این مرکز با پیشران علمی بسیار قوی از آذر سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرد. باتوجه به اینکه از یک دهه پیش، مجموعه‌هایی از شرکت‌های دانش‌بنیان و بخش خصوصی و حتی یک‌سری موسسات و مراکز تحقیقاتی بخش کشاورزی فعالیت‌هایی در زمینه رسوخ دانش و فناوری نانو در حوزه کشاورزی داشته‌اند، وظیفه خود را بر این اساس نهادیم که به تولید علم و عملیاتی کردن آن برسیم.
سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی که یکی از معاونت‌های وزارت جهاد کشاورزی است، در حوزه فناوری نانو، بسته‌بندی، تولید کود و آفت‌کش‌ها فعالیت‌های زیادی دارد؛ مهم‌ترین آن واکسن کووپارس که واکسنی بسیار تاییدشده برای پیشگیری از کرونا بوده است. به‌دلیل اینکه در طول سال‌ها آمار فعالیت دانش‌بنیان‌ها در امر کشاورزی ثبت نشده بود و نمی‌توان عدد دقیقی را بیان کرد، اما در حدود 7 هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور داریم که تنها حدود 4 درصد در حوزه کشاورزی و از این میزان هم، درصد کمی در حوزه فناوری نانو فعالیت می‌کنند و تولید محصول دارند. به‌همین دلیل تمام تلاش‌مان این است که در تعامل با بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان روز به روز بتوانیم فعالیت‌های خود را گسترده کنیم. در واقع، هدف این است که آن تولید علمی را که در سال‌های گذشته اتفاق افتاده، تبدیل به دانش و فناوری کاربردی در عرصه کشاورزی کنیم.
گفتنی است، حوزه فناوری نانو با امنیت غذایی رابطه تنگاتنگی دارد. این مولفه برای کشور ما به‌شدت مهم تلقی می‌شود، چرا که مباحث مربوط به آب و خاک برای هر کشوری از درجه اهمیت زیادی برخوردار است. در حوزه آب، برنامه‌ریزی‌های بسیار مهمی در وزارت جهاد کشاورزی انجام گرفته است. اگر بخواهیم از فناوری نانو در این عرصه نام ببریم، خوب است تا بگوییم امروز به فناوری «نانو حباب» دسترسی پیدا کرده‌ایم. این فناوری تا درصد بسیار بالایی راندمان و بهره‌وری مصرف آب را افزایش می‌دهد. وقتی بهره‌وری افزایش پیدا کند، در تولید محصول هم شاهد افزایش خواهیم بود.
مطالعات همه‌جانبه‌ای در این زمینه آغاز شده و وزارت جهاد‌کشاورزی نیز با بخش خصوصی قراردادهایی منعقد کرده است. در بحث کشت‌های وسیع، اصلاح بذر مهم‌ترین این قراردادهاست که می‌تواند به فناوری نانو از طریق نانو پلاسما ورود کند. همچنین، در حوزه افزایش تولید باغات در زمینه نهال‌های اصلاح‌شده هم فعالیت‌های زیادی در دست اجراست. به علاوه اینکه می‌توان درمورد آفت‌ها هم از نانوسم‌ها استفاده کرد. به این ترتیب با دانش موجود می‌توان تولید را با استفاده از نانوکودهای اصلاح‌شده افزایش کمی و کیفی داد.
در دنیا به این نتیجه رسیدند که افزایش جمعیت، باعث کاهش سطح زیرکشت شده و تولید و امنیت غذایی امروز با چالش‌هایی مواجه و بعد از جنگ اوکراین با روسیه، امنیت غذایی برای عموم مردم دنیا مهم‌تر شده است. با توجه به اهمیت صنایع غذایی، از یک‌سو باید محصولاتی تولید کنیم که سالم و عاری از سموم و کود باشند و از طرفی، محصولات موردنیاز کشور را هم برای حفظ امنیت غذایی تامین کنیم.
بااین تفاسیر استفاده از فناوری نانو می‌تواند کمبود بازار را جبران کند و نقش مهمی در امنیت غذایی و توسعه کشاورزی داشته باشد. در واقع، خواهان آن هستیم که از فناوری نانو در افزایش کمی و کیفی محصولات بهره بگیریم.