رشد مصرف شیرخشک باوجود کاهش ولادت‌ها / چرا شیرخشک کمیاب میشود؟
با وجود کاهش چشمگیر نرخ زاد و ولد در کشور، مصرف شیر خشک افزایش یافته و این در حالی است که بازار با کمبود این کالای حیاتی برای نوزادان مواجه است؛ موضوعی که ریشه آن را باید در سوءاستفاده از یارانه‌ها، مصرف غیرمجاز و مشکلات تأمین و توزیع جست‌وجو کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در سال‌های اخیر، بازار شیر خشک اطفال در کشور، بارها با نوسانات عرضه و تقاضا و کمبود مواجه شده است؛ مسئله‌ای که همواره موجب نگرانی جدی خانواده‌ها و والدین است و این در حالی است که شیر خشک به عنوان یک محصول حیاتی برای رشد و تغذیه نوزادان، از جمله کالاهایی است که خانواده‌ها نباید دغدغه زیادی برای تهیه آن داشته باشند اما این دغدغه در سال‌های اخیر نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه تحت تأثیر تصمیمات اقتصادی، افزایش نرخ ارز، مشکلات تأمین مواد اولیه و اختلال در زنجیره توزیع، به چالشی جدی‌تر برای خانواده‌ها و تولیدکنندگان تبدیل شده است.
در سال 1401 با حذف ارز ترجیحی 4200 تومانی و جایگزینی آن با نرخ ارز 28,500 تومانی برای واردات مواد اولیه شیر خشک، بار مالی سنگینی بر دوش تولیدکنندگان این حوزه قرار گرفت و باعث کاهش شدید نقدینگی شرکت‌ها شد. این تغییر ناگهانی نرخ ارز در شرایطی اعمال شد که تولیدکنندگان معتقد بودند قیمت‌گذاری‌های انجام‌گرفته در آن سال برای شیرخشک اطفال غیرواقع‌بینانه و پایین‌تر از بهای تمام‌شده بود. در نتیجه این موضوع باعث تضعیف توان مالی و ناتوانی برخی تولیدکنندگان در پرداخت مابه‌التفاوت ارزی شد.
در همین راستا، ماه گذشته «تحویل‌زاده»، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک کودک، در گفت‌وگویی با خبرگزاری تسنیم هشدار داد که کارخانه‌ها با مشکل نقدینگی مواجه‌اند و ادامه این وضعیت می‌تواند به اختلال جدی در زنجیره تأمین شیر خشک اطفال منجر شود؛ زنجیره‌ای که برای سلامت نوزادان حیاتی است.
افزایش مصرف شیر خشک همزمان با کاهش نرخ زاد و ولد!
یکی از نکات قابل توجه در این میان، افزایش مصرف شیر خشک در حالی است که نرخ زاد و ولد در کشور کاهش یافته است.
در همین راستا علی صفا، رئیس اداره کل فرآورده‌های طبیعی، سنتی، مکمل و شیرخشک سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم درباره این موضوع اظهار کرد: در حال حاضر میزان تولدها به زیر یک میلیون نفر رسیده، اما تولید شیر خشک از 75 میلیون قوطی عبور کرده است. با وجود این تولید بالا، هنوز هم کمبودهایی در بازار احساس میشود.
استفاده از شیرخشک در گاوداری‌ها و تولید سوسیس کالباس!
صفا دلیل این تناقض را خروج شیر خشک از زنجیره رسمی و استفاده‌های غیرمجاز از آن دانست و افزود:. در گذشته با تولد بیشتر و تولید کمتر، هیچ کمبودی نداشتیم، اما حالا با تولد کمتر و تولید بیشتر، گاهی کمبود داریم؛ علت آن، خروج شیرخشک از زنجیره رسمی توزیع است.
او در ادامه توضیح داد: در این میان داروخانه‌ها فقط نقش توزیع دارند؛ آن‌ها هنگام فروش تنها کد ملی دریافت می‌کنند و شیرخشک را در اختیار افراد قرار می‌دهند و بنابراین قصوری متوجه داروخانه نیست اما در بازار ما شاهد هستیم که شیرخشک در برخی موارد به جای نوزادان، در مصارف دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال شیر خشک را می‌برند و با آن محیط کشت باکتری درست می‌کنند، یا به مرغداری‌ها و گاوداری‌ها می‌دهند. در تولید سوسیس و کالباس استفاده می‌کنند. حتی در برخی آبمیوه‌فروشی‌ها یا کارخانه‌های مختلف هم از آن استفاده میشود بنابراین مشکل زمانی است که شیر خشک مخصوص نوزاد، با قیمت پایین، برای مصارف دیگر استفاده میشود.
صفا معتقد است که باید در نظام تخصیص ارز بازنگری صورت گیرد و از ظرفیت‌های قانونی استفاده و قیمت شیر خشک آزاد شود تا از صرفه اقتصادی قاچاق و استفاده غیرمجاز آن کاسته شود.
علت کمبود شیرخشک متابولیک / رایزنی واردات پایدار تا 2ماه آیندهنقش مهم آموزش و آگاهی در مدیریت مصرف شیر خشک
در ادامه این گفت‌وگو، صفا به نکته مهمی درباره لزوم آموزش خانواده‌ها برای مصرف درست شیر خشک اشاره و بیان کرد: در کشور مواردی داریم که مادر نمی‌تواند به نوزاد خود شیر بدهد؛ در چنین شرایطی، استفاده از شیر خشک اجتناب‌ناپذیر است. در عین حال خیلی از خانواده‌ها حتی در شیر دادن به نوزادشان مشکل دارند که این موضوع توسط معاونت بهداشت مورد توجه قرار گرفته و به مادران آموزش داده میشود که شیر خود را به نوزادشان بدهند. با این حال در مواردی که به هر دلیلی نوزاد شیرمادر را مصرف نمی‌کند و نیاز به شیرخشک دارد، با برخی مسائل و مشکلات مواجهیم.
او به سابقه مدیریت شیرخشک در کشور اشاره و خاطرنشان کرد: قبلاً فقط شیر خشک نوع 1 داشتیم، بدون نوشته‌ای روی قوطی و فقط با دو برند. در آن زمان نه کمبودی بود، نه مشکلی. اما از سال 1384، با تشکیل اداره مکمل و غذاهای ویژه، شیرهای نوع 1، 2 و 3 احیا شدند. بر اساس این تقسیم‌بندی، شیر 1 برای نوزاد تا 6 ماهگی، شیر 2 تا یک‌سالگی و شیر 3 برای بعد از یک‌سالگی مورد مصرف قرار گرفت. این موضوع باعث حساسیت خانواده‌ها روی برند و تنوع شیرخشک شد و گاهاً برخی کمبودهایی که اظهار می‌کنند نیز ناشی از توجه خانواده‌ها به برند خاصی از شیرخشک‌هاست در حالی که موارد جایگزین آن در کشور وجود دارند.
صفا با اشاره به سیاست‌های ارزی جدید و تغییرات ایجادشده از سال 1402 گفت: تا قبل از این مسائل ارزی و تغییر نرخ ارز، وضعیت تأمین بهتر بود اما با تغییر نرخ ارز، و با اینکه دولت تلاش کرد بخشی از هزینه‌ها را پوشش دهد، برخی مسائل از کنترل خارج شد.
تولید ماهانه 7 میلیون قوطی شیرخشک در کشور
مدیرکل فرآورده‌های طبیعی، سنتی، مکمل و شیرخشک سازمان غذا و دارو افزود: با این وجود، اکنون ماهانه حدود 6.5 تا 7 میلیون قوطی شیر خشک در کشور تولید و توزیع میشود. پنج کارخانه در این حوزه فعال‌اند که دو کارخانه اصلی حدود 90 درصد بازار را پوشش می‌دهند و بیشتر سهم تأمین نیز عمدتاً بر دوش همین دو برند است.
کمبود شیرخشک عادی نداریم
صفا ادامه داد: الان در بخش شیر خشک‌های عادی (رگولار) کمبودی وجود ندارد.
کمبود نگران کننده شیرخشک‌های متابولیک / گلایه‌های مادران چیست؟اهمیت فرهنگ‌سازی در مصرف برندهای جایگزین
مدیرکل فرآورده‌های طبیعی، سنتی، مکمل و شیرخشک سازمان غذا و دارو همچنین به یکی دیگر از دلایل بروز کمبودهای کاذب اشاره و عنوان کرد: بخش قابل توجهی از کمبودهایی که در بازار مشاهده میشود، ناشی از ناآگاهی خانواده‌ها است. بسیاری از آن‌ها فکر می‌کنند اگر مثلاً شیر خشک نوع 2 در دسترس نباشد، دیگر جایگزینی برای آن نیست، در حالی که شیر 1 را هم می‌توان تا پایان دو سالگی استفاده کرد.
ماجرای کمبود شیرخشک‌های متابولیک در کشور
علاوه بر مشکلاتی که گاه و بیگاه در حوزه تأمین شیرخشک‌های عادی ایجاد میشود اکنون در بخش شیر خشک‌های متابولیک، که برای کودکان با شرایط خاص پزشکی تجویز میشود، نیز چالش‌هایی وجود دارد. صفا در این باره نیز به تسنیم گفت: عمده مشکل این حوزه مربوط به شرکت تأمین‌کننده خارجی است که بنا به دلایلی به تعهدات خود عمل نکرده است. در این باره نیز سازمان غذا و دارو، علاوه بر پیگیری حقوقی موضوع، تأمین همان نوع شیر خشک از منابع جایگزین را نیز در دستور کار دارد.
او از تیم‌های درمانی و پزشکان خواست که خانواده‌ها را به استفاده از برندهای جایگزین متقاعد کرده و اطمینان خاطر دهند.