روایتی از کارگری تا چابک سواری جوانان ترکمن صحرا /«سینماحقیقت» با هر سیاستی خانه مستندسازان است

نیلوفر ندیمی دانش: هادی شریعتی که با مستند «آت اوغلان» در بخش مسابقه مستندهای کوتاه شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» حضور دارد، درباره چگونگی تولید این اثر گفت: چند سال پیش تولید مستندی را شروع کردم که درباره یکی از بهترین چابک‌سواران کشور؛ ستار مهرانی معروف به ستار ال‌کلاسیکو بود. یک مستند بلند که نزدیک به 5 سال تولید آن به طول انجامیده. در واقع کرونا و تعطیلی که به دنبال داشت، مانع ادامه کار ما شد. با این همه 70 درصد فیلم ضبط شده و تنها 30 درصد آن باقی مانده است.

وی افزود: در دل تولید مستند «ستار ال‌کلاسیکو» بودیم که به من پیشنهاد تولید مستندی کوتاه شد. آن زمان سوژه نوجوانی پیدا کردم که کار تیمار اسب انجام می‌داد اما در پی آن بود تا خود را به عنوان یک چابک‌سوار مطرح کند. به این ترتیب حس کردم داستان زندگی این پسر نوجوان که جمیل نام دارد، سوژه جذابی است و تحقیقات درباره آن را شروع کردم.

این مستندساز در ادامه بیان کرد: در واقع بچه‌های ترکمن‌صحرا اکثرا در تلاش هستند تا چابک‌سوار شوند. چراکه در این صورت درآمد آنها به نسبت کارگری که انجام می‌دهند، چند برابر می‌شود و می‌توانند اقتصاد خانواده خود را تغییر دهند. چراکه باتوجه به عدم حساسیت مذهبی نسبت به مسابقات اسب‌سواری و شرط‌بندی روی اسب‌ها در گنبدکاووس، آخر هر هفته مسابقه برگزار شده و به دنبال آن شرط‌بندی نیز صورت می‌گیرد و درآمد خوبی را برای چابک‌سواران به همراه دارد.

شریعتی در ادامه صحبت‌هایش درباره داستان مستند «آت اوغلان» توضیح داد: آت اوغلان یا چابک‌سوار قصه جمیل است از جایی که شروع به کارگری می‌کند و تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا شرایط دشواری را پشت سر بگذارد و تبدیل به یک چابک‌سوار حرفه‌ای شود. او بالاخره مجوز شرکت در اولین مسابقه خود را دریافت کرده و اولین کورس خود را می‌دهد.

وی ادامه داد: در این مستند تلاش شده تا بخش‌های دیده نشده و کمتر دیده شده جامعه که کمتر درباره آنها فیلمی ساخته شده را در این اثر تصویر کنیم. بنابراین علاوه بر روایت داستان، باتوجه به اینکه کار پژوهشی در این اثر انجام شده است، روی موارد دیگری چون اقیلم خاص منطقه، گویش، ادبیات، گردشگری و... نیز توجه شده است. به عنوان مثال پرداخت به گردشگری در بخشی از داستان اتفاق می‌افتد که مادر جمیل قالیچه خاصی را نذر قبرستان خالدنبی که یک مکان تاریخی مهم آن منطقه است کرده تا جمیل به موفقیت برسد. در انتها و پس از موفقیت، جمیل قالیچه را به قبرستان خالدنبی می‌برد.

کارگردان مستند «سارا» در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره شرایط سینمای مستند گفت: در این سال‌ها با بودجه کم یا زیاد آثار خوب و قابل تاملی در سینمای مستند ساخته شده که از بعد جهانی نیز وجهه خوبی کسب کرده‌اند اما بزرگترین معضل ما به پخش آثار مربوط بوده که درآمد چندانی را نصیب ما نمی‌کند. به عنوان مثال تولید مستند «سارا» 5 سال زمان برد و در جشنواره‌های مهمی نیز دیده شد اما در پخش اتفاقی که انتظار می‌رفت رخ نداد.

این سینماگر با تاکید بر اینکه سینمای مستند ایران سازمان نظام‌مندی برای پخش فیلم‌های مستند ندارد، عنوان کرد: در جهان امروز برای پخش آثار مستند برنامه‌ریزی خاصی صورت می‌گیرد. به طوری که در دوران کرونا شاهد فروش و استقبال بیشتر از اکران آنلاین آثار مستند سینمای جهان به نسبت سینمای داستانی بودیم. در صورتی که ما هیچگاه نتوانستیم تماشای فیلم مستند را به سبد فرهنگی خانوارهای خود اضافه کنیم. این درحالی است که پخش مجموعه مستندهای تلویزیونی از مخاطبان بالای این آثار و طبیعتا سینمای مستند خبر می‌دهد.

شریعتی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره رویکرد برخی نسبت به تحریم جشنواره «سینماحقیقت» بیان کرد: اتفاقاتی از این دست به دلیل شنیده نشدن صدای مردم است. شخصا به هر دو گروه که تحریم کرده‌اند یا اعلام کرده‌اند که در جشنواره حاضر هستند، حق می‌دهم. اما این را نیز نباید فراموش کنیم که مگر ما در سال چند مستند سیاسی داریم؟ آیا شرایط کنونی باید موجب شود تا مستندهایی که درباره معلولیت و موضوعاتی از این دست ساخته شده دیده نشود؟

وی افزود: هر زمان در جامعه ما اتفاقی رخ داد و سالن‌های تئاتر، سینما تعطیل نشد، ما می‌توانیم بگوییم که جامعه رو به رشدی داریم ولی تازمانی که چنین اتفاقاتی را شاهدیم راهی به جلو نداریم.

کارگردان مستند «آت اوغلان» در پایان درباره جشنواره «سینماحقیقت» گفت: به عنوان فیلمسازی که از اولین دوره جشنواره «سینماحقیقت» در آن حضور داشتم و در دوره‌هایی نیز بی‌مهری دیده‌ام باید بگویم نگاهم به این رویداد مثبت است. چون آنجا برای مستندسازان بوده و خانه آنها به شمار می‌آید. حال با هر سیاستی که می‌تواند در آنجا حاکم باشد و من هم منکر آن نیستم. اما آدم خانه خود را تحریم نمی‌کند، بلکه حضور پیدا کرده و درباره مشکلات حرف می‌زند.

شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم از 20 تا 25 آذرماه در پردیس سینمایی ملت برگزار می‌شود.

5757