روز جهانی پاکسازی زمین، تلنگری برای حفاظت از تنها پناهگاه انسان

روز جهانی پاکسازی زمین (World Cleanup Day) یک رویداد جهانی محیط زیستی است که هرساله 15 سپتامبر در بیش از 150 کشور جهان و با حضور حدود 18 میلیون داوطلب به‌منظور پاکسازی کره زمین از زباله‌ها و با هدف معطوف کردن توجه به خطرات ناشی از انباشت زباله و ارتقای سطح حس مسئولیت‌پذیری انسان‌ها درباره مسئله پسماند برگزار می‌شود.

منابع طبیعت فرصتی برای انسان است و برای استمرار زیست و زندگی بشر ضروری است، اما امروزه این فرصت ارزشمند به دست خود انسان‌ها در معرض نابودی قرار گرفته است. کیسه‌های پلاستیکی نمادی از فرهنگ مصرف‌گرایی در دنیای امروز است. این محصولات پلیمری با توجه به روند بسیارکند تجزیه، نرخ پایین بازیافت و از همه مهمتر رهاسازی در دشت‌ها، رودخانه‌ها، جنگل‌ها، کویرها، اقیانوس‌ها و به عنوان تهدید جدی برای حیات گونه‌های جانوری وگیاهی، یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های جدی زیست محیطی تلقی می‌شود، به‌طوری‌که دفتر برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) آلودگی پلاستیکی را به عنوان یکی از 10 مشکل اصلی زیست‌محیطی در جهان معرفی کرده است.

آمار‌ها حاکی از این است که از سال 1950 تاکنون بیش از 8 میلیارد تن پلاستیک در دنیا تولید شده است. در سال‌های اولیه به میزان یک و نیم میلیون تن در سال و در حال حاضر نزدیک به 400 میلیون تن در سال و این یعنی یک رشد خیره کننده و بسیار فزاینده. کشور ما ایران به عنوان هفدهمین تولید کننده بزرگ پلاستیک در دنیا محسوب می‌شود. بخش قابل توجهی از پلاستیک‌های مصرفی به پسماند تبدیل می‌شود. با توجه به انواع پلاستیک‌ها، بخش کمی از پسماند‌های پلاستیکی به عنوان زائدات باارزش وارد چرخه بازیافت می‌شود، اما متاسفانه حدود 60 درصد از پلاستیک‌ها بازیافت نمی‌شوند و یا در طبیعت رها سازی و یا بخش عمده آن وارد محل‌های دفن پسماند می‌شوند.

در حال حاضر حدود 185 هزار تن پلاستیک سالانه در کشور تولید می‌شود که قابلیت برگشت به طبیعت را ندارند بنابراین باید در بخش جمع‌آوری پسماند‌های پلاستیکی و بازیافت آن‌ها توجه بیشتری داشته باشیم تا با تبدیل شدن به مواد اولیه صنایع، در محصولات دیگر استفاده شوند. در حال حاضر هیچگونه حدود مجاز برای آلاینده‌های میکروپلاستیک‌ها درمحیط‌های آب، خاک وهوا همچنین استاندارد ملی و یا بین‌المللی وجود ندارند بنابراین در حال حاضرنمی‌توان گفت چه مقدار از آلودگی‌های محیط زیستی ما را شامل می‌شوند، اما محققان براساس تحقیقات و پایش‌های انجام شده بین المللی معتقدند مقدار غلظت این آلاینده‌ها در منابع حیاتی در حال افزایش است.

چالش‌های زیست محیطی کیسه‌های پلاستیکی کیسه‌های پلاستیکی از یک سو به عنوان یک کشف ممتاز در قرن بیستم محسوب می‌شود که مصرف از آن‌ها در قرن بیست و یکم نیز ادامه یافته، اما به عنوان چالشی بزرگ برای محیط زیست سیاره تلقی می‌شود و این محصولات اگرچه خواص منحصر به فردی دارند که منجر به افزایش رغبت و استفاده از آن‌ها شده است، اما از سوی دیگر آسیب‌های جبران ناپذیری به محیط زیست ما وارد کرده اند و شاید نتوان از محصولات پلاستیکی صرف نظر و یا جایگزینی برای آن انتخاب کرد، اما باید استفاده از این محصولات بهینه و به صورت معقول باشد تا به محیط زیست حداقل آسیب وارد شود.

در این شرایط برای مدیریت اصولی پسماندها، توجه به نقش و جایگاه مردم بسیار مهم و قدم اول آموزش مردم است. در این راستا صدا و سیما باید بر اساس تکالیف مقرر در قانون مدیریت پسماند، در زمینه آموزش مردم و فرهنگ سازی همکاری کند و اعتقاد بر این است که در صورت افزایش میزان آگاهی‌های جامعه می‌توان مصرف کیسه‌های پلاستیکی را کاهش داد.

روز جهانی پاکسازی زمین تلنگری است تا بیش از پیش به موضوع پراهمیت حفظ و حراست از زمینی که تنها مأمن و پناهگاه انسان به شمار می‌رود، پرداخته شود و این فرصت را در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد تا برای حیات سیاره‌ای که روی آن زندگی می‌کنند، کاری کنند. از این رو بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان با شرکت در برنامه‌های پاکسازی طبیعت در این روز نمادین بر خطرات نابودی زمین توسط پسماند‌ها بویژه پسماند‌های سمی صنعتی و پسماند‌های پلاستیکی تاکید می‌کنند.