روسیه از قدرت مانور ایران در قفقاز کاسته است

«بازکردن راه های مواصلاتی و ارتباطاتی» عبارتی است که در خصوص اتصال آذربایجان به نخجوان به کار برده شد. آذربایجان می گوید منظور از باز کردن راه های مواصلاتی این است که به من کریدور بدهید و اگر ندهید من هم اجازه نمی دهم رفت و آمد در کریدور لاچین تحت اختیار ارمنستان باشد.» وی افزود: «در مقابل، طرف ارمنی تاکید دارد که از نگاه ایروان منظور از «بازکردن راه های مواصلاتی و ارتباطاتی» در توافق 2020، الزاما کریدور نیست. در این میان، روسیه موضعی مبهم اتخاذ کرده و ما هنوز نمی دانیم مسکو چه سیاست و چه اهدافی را دقیقا دنبال می‌کند. بخشی از مشکل ایران در مساله قفقاز هم به همین موضوع بازمی‌گردد. مسکو در وضعیتی قرار دارد که می خواهد همه بازیگران مناقشه قفقاز شامل آذربایجان، ترکیه، ارمنستان و ایران را راضی نگه دارد. این مسأله از قدرت مانور ایران کاسته است.»

قهرمانپور تاکید کرد: «نباید فراموش کرد که ارمنستان همچنان یکی از اصلی ترین متحدان روسیه در میان جمهوری های استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی است. تنها جمهوری استقلال یافته ای که امنیت آن، شامل امنیت فرودگاه ایروان و امنیت مرز ها از سوی روسیه تامین می‌شود، جمهوری ارمنستان است. این به آن معنی است که امنیت مرز ایران و ارمنستان نیز در اختیار روسیه است و کسانی که اطلاعات دقیقی از وضعیت ندارند و از اقدام نظامی سخن می گویند نمی دانند که ورود به ارمنستان به معنای قرار گرفتن ایران در مقابل روسیه است.» این پژوهشگر ادامه داد: «به باور من مسأله اصلی در قفقاز ناتوانی روسیه در تصمیم‌گیری قطعی است. روسیه به کریدور زنگزور احتیاج دارد و برای دور زدن تحریم ها به این مسیر زمینی محتاج است. از سوی دیگر، اگر آشکارا اعلام کند که به کریدور زنگزور نیاز دارد، حمایت ارمنی های قره باغ و افراد با نفوذی نظیر کوچاریان که جناح سیاسی مهمی در ارمنستان را شکل می‌دهند، از دست می‌دهد.

روسیه که می خواهد همزمان هم ارمنی ها راضی باشند، هم ترکیه ناراحت نشود و هم ایران احساس خطر نکند، درگیر نوعی بلاتکلیفی است.» وی تاکید کرد که این بلاتکلیفی روسیه تاثیر زیادی بر سیاست های ایران داشت. تهران سیاست خود در منطقه قفقاز جنوبی را با رویکردهای کلان روسیه تنظیم کرده بود و تصور می کرد اگر تحولی قرار باشد در منطقه روی دهد با نگاه و بازیگری روسیه رخ خواهد داد. سیاست روسیه هم تا سال 2020 این بود که بحران فریز شود. قهرمانپور در ادامه گفت: «ملاحظه ایران این است که این کریدور رابطه زمینی ایران و ارمنستان را قطع نکند و مرز را قطع نکند. اگر این اتفاق رخ ندهد، ایران با باز شدن جاده های مواصلاتی مشکلی ندارد و حتی از جهاتی استقبال می‌کند اما در هر صورت مرز تاریخی نباید تغییر کند.» این کارشناس در نهایت تاکید کرد که بحران قفقاز واقعا مساله‌ای نیست که راه حل نظامی داشته باشد. بحران قفقاز از زمان اتحاد جماهیر شوروی وجود داشت و به واسطه وجود شوروی فریز شده بود. بعد از جنگ سرد ادامه پیدا کرد و حتی اگر موقتا صلحی شکل بگیرد، بحران ادامه خواهد داشت؛ چرا که ارمنی های قره باغ در آنجا حضور دارند و آنها باید بپذیرند که تحت حاکمیت آذربایجان باشند یا نباشند. وقتی از راه حل نظامی سخن می گوییم باید توجه داشته باشیم که آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی حیاط خلوت روسیه محسوب می‌شوند و اقدام نظامی نوعی تقابل نظامی با روسیه است. از نظر سیاسی هم روسیه این منطقه را حوزه نفوذ خود می داند؛ حتی زمانی که در سال 2008 روسیه به گرجستان حمله کرد، غرب هم واکنشی نشان نداد.

• ریشه‌یابی بحران قفقاز
• گزارش عراقچی از سفر میانجی گرانه به قفقاز
• دعوا در قفقاز خیلی عمیق تر از اینهاست
• احتمال ورود نظامی ایران به بحران قفقاز؟
• مکمل «بریکس» چیست؟