زور مدارس دولتی به کنکور نمی‌رسد

طبق آمار اعلام شده از رتبه‌های برتر کنکور امسال، مدارس سمپادی (تیزهوشان) 78 درصد، مدارس غیرانتفاعی 10 درصد و مدارس نمونه دولتی 8 درصد سهم داشتند. دیگر وجه جالب آمارهای اعلامی، این است که 30 درصد رتبه‌های برتر تهرانی هستند و از بین 40 رتبه برتر 34 نفر ساکن مراکز استان هستند و فقط 6 نفر از رتبه‌های برتر ساکن شهرهای نیشابور، اسلامشهر، قرچک، خدابنده، کاشان و مراغه بودند. این در حالی است که طبق اصل 30 قانون اساسی «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان‌دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد». اما این قانون رفته‌رفته با ظهور و گسترش مدارس لوکس و دوره‌های آموزشی ویژه در مسیر دیگری قرار گرفت. دولت اگرچه به هر شکلی توانسته تاحدودی آموزش را با کمترین هزینه ارائه کند، ولی در بحث برقراری فرصت برابر بین دانش‌آموزان در رقابت‌های علمی از جمله کنکور ناکام مانده است.

کوچ معلمان به مدارس سمپاد و غیرانتفاعی

از سال‌ها قبل کارشناسان نسبت به تبعات کنکور هشدار داده و خواستار راهکارهایی چون حذف آن به شکل فعلی شدند، ولی در نهایت تمامی این نگرانی‌ها و دغدغه‌ها جز لحاظ شدن ضریب معدل سال‌های تحصیلی دانش‌آموزان در نتایج کنکور آن هم به شکل محدود و مشخص، نتیجه‌ای نداشت. کنکور ماند و حالا رتبه‌های برترش چون سایر کالاهای لوکس رفته‌رفته به انحصار اقشار مرفه جامعه در می‌آید. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌ها در استقبال خانواده برای ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس تیزهوشان و غیرانتفاعی به دلیل تفاوت کادرهای آموزشی این مدارس با مدارس دولتی است. در واقع کوچ معلمان از مدارس دولتی به سمت مدارس خصوصی باعث شده تا خانواده شانس و اقبال فرزندان خود در کنکور را به حضور در این مدارس و البته دوره‌های تقویتی این مدارس زیر نظر اساتید و معلمان برجسته، وابسته بدانند.

بنابراین خانواده‌ها اگر تمکن مالی برای تحصیل فرزندان خود در مدارس و مراکز خصوصی نداشته باشند، دست‌کم برای سال‌های پایانی دوره متوسطه سعی می‌کنند به هر طریقی آنان را در این مدارس ثبت‌نام کنند. تشدید و تکرار سریال حقوق‌های معوقه طی یک دهه گذشته باعث شده تا معلمان کمتر رغبتی برای حضور در مدارس دولتی داشته باشند و برای تامین معیشت خود بیشتر جذب مراکز و مدارس خصوصی می‌شوند. احسان عظیمی‌راد، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس اردیبهشت ماه امسال گفته بود که «اگر تخصیص اعتبارات از سوی سازمان برنامه و بودجه 110 درصد در ماه اختصاص پیدا کند، امکان تسویه بدهی 16‌میلیون تومانی به ازای هر معلم وجود خواهد داشت. طبق اعلام وزارتخانه، حدود 30 همت کمبود اعتبار وجود دارد تا بتوان فوق‌العاده ویژه 50 درصدی معلمان را به طور کامل پرداخت کرد. با توجه به اینکه بخشی از این فوق‌العاده قبلا پرداخت شده، بین 23 تا 35 درصد آن باقی مانده است تا به 50 درصد برسد». شاید این یکی از دلایل مشخص و بارز در کاهش سهم مدارس دولتی در رتبه‌های برتر کنکور باشد؛ چراکه مدارس دولتی به سبب محدودیت‌های مالی عملا میدان رقابت را به مدارس و مراکز خصوصی واگذار کرده و رفته‌رفته این اختلاف شدت بیشتری هم گرفته است.

شهریه‌های سرسام‌آور مدارس خصوصی

هرچه مدارس دولتی در تامین تجهیزات و تاسیسات و پرداخت حقوق‌ها دچار محدودیت و کسری بودجه هستند، آن طرف مدارس غیردولتی مطابق تورم سالانه، شهریه‌ها را افزایش می‌دهند. پیش‌تر خبرگزاری تسنیم در گزارشی از روند ثبت‌نام دانش‌آموزان، خبر از ودیعه 95‌میلیون تومانی داده و اعلام کرده بود که این رقم با لحاظ هزینه اردوها و کلاس‌های آموزشی تا بیش از 150‌میلیون تومان افزایش پیدا خواهد کرد و بعضا این رقم برای متوسطه اول به 200‌میلیون تومان هم می‌رسد. نکته جالب ماجرا اینجاست که مدارس غیردولتی در سال‌های منتهی به کنکور علاوه بر هزینه‌های گزاف، آزمون‌های ورودی متعددی را برگزار می‌کنند تا از این طریق ضمن تامین مخارج خودشان، آمار کنکوری خودشان را مصون نگاه دارند. بنابراین پر بیراه نخواهد بود که با استناد به آمار کنکور امسال ادعا کنیم دانش‌آموزان در مدارس دولتی اگر نتوانند برای کنکور در مراکز خصوصی شرکت کرده یا دوره‌های کنکوری را پشت سر بگذارند، شانس کمتری از رقیبان مرفه خودشان خواهند داشت.

مدارس دولتی ضعیف نیستند

محسن موسوی‌زاده * : موضوع کنکور، موضوع مهمی است که از سال‌ها قبل کارشناسان درباره آن نظرات مختلفی داشتند و در بازه‌های زمانی مختلفی مساله حذف آن مطرح شد و ما نیز خواستار این اتفاق بودیم، ولی در نهایت کنکور پابرجا ماند و شاید یکی از دلایل اصلی این ابقا در آن بود که جایگزینی برای آن معرفی نشد تا در شورای عالی انقلاب فرهنگی یا مجلس و دیگر نهادها به نقد گذاشته شده و سرانجام مصوب و اجرایی شود. اینکه در کنکور امسال آمارهایی بابت سهمیه و نقش مدارس دولتی و غیردولتی و امثالهم منتشر شده است، یک موضوع قابل بحث و تامل است. مشخصا دانش‌آموز یا دانش‌آموزانی که در مدارس سمپاد یا نمونه دولتی دوران تحصیل خودشان را پشت سر می‌گذارند، نخست باید از فیلترهایی تحت عنوان آزمون‌های ورودی - که قانون اجازه برگزاری چنین آزمون‌هایی را به مدارس تیزهوشان و هیات امنایی داده است - عبور کنند و بر همین اساس نیز باید اذعان کرد که بخش عمده این دانش‌آموزان پیش از آنکه حتی وارد این نوع مدارس شوند، افراد مستعدی هستند، اگرچه که همه فرزندان این سرزمین طبق قانون اساسی باید مشمول خدمات تحصیل قرار بگیرند. بنابراین این قابل پیش‌بینی است که وقتی دانش‌آموزان مستعد تحت دوره‌های آموزشی ویژه قرار گرفته و ساعات بیشتری مشغول یادگیری هستند، مشخصا نتایج بهتری نیز کسب خواهند کرد. اما این به معنای ضعف مدارس دولتی نیست و نباید سهم کمتر مدارس دولتی در رتبه‌های برتر کنکور را بر گردن معلم انداخت. معلمان آموزش و پرورش، موظف هستند که ساعات تدریس موظفی خودشان را در مدارس دولتی سپری کنند و بقیه اوقات خودشان را می‌توانند در سایر مراکز علمی و آموزشی سپری کنند.

اما واقعیت این است که ما در بحث آموزش و پرورش و مدارس با واقعیاتی مواجه هستیم که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. ما در بحث معلمان امروز با کمبود 150 هزار نفری مواجه هستیم و بحث دیگر در پراکندگی نامتعادل معلمان در سراسر کشور است. امروز یکی از دغدغه‌های جدی ما فرستادن معلمان بر سر کلاس‌های درسی است که این مشکل را ما با سربازمعلمان یا افزایش ساعات کاری معلمان جبران می‌کنیم.

بخش زیادی از معلمان کشور بازنشسته شده‌اند و در این دوران دولت‌ها معمولا رویکردهای نوسانی داشتند و این در حالی است که مقام معظم رهبری تاکید جدی بر مساله آموزش داشته و دارند. دغدغه بعدی ما بحث تاسیساتی و تجهیزات و ساخت مدارس است. مساله بعدی تقویت ارتباط بین خانواده و مدارس است. آموزش و یادگیری فرزندان نباید صرفا به زمان حضور آنان در مدارس منحصر شود. متاسفانه گسترش فضای مجازی باعث شده که رغبت بچه‌ها به درس و مدرسه کاهش پیدا کند.

خوشبختانه در دولت چهاردهم تمرکز خوبی بر مساله مدارس و فضاسازی‌ها صورت گرفته است و مجلس نیز با ایراد مباحثی چون نشان‌دار کردن مالیات برای کمک به ساخت مدارس و همین طور ساماندهی نیروی انسانی در آموزش و پرورش و افزایش فعالیت نیروهای بازنشسته از 6 ساعت به 24 ساعت، تلاش‌های جدی داشته است و امیدواریم در بلندمدت نیز اقدامات جدی در بحث تربیت معلمان و آماده‌سازی آنان به شکل گسترده و جامع و ملی صورت بگیرد.

* عضو کمیسیون آموزش مجلس