سازندگان بی‌خبر از دستاوردهای فناورانه
صنعت ساختمان به‌لحاظ سرمایه و نیروی انسانی، بزرگ‌ترین صنعت در کشور است که رشد سریع جمعیت و افزایش تقاضا نیاز به کاهش زمان تحویل پروژه‌های عمرانی و کاهش زمان بازگشت سرمایه سرمایه‌گذاران جزو عواملی بوده که این صنعت را روزبه‌روز گسترده‌تر کرده است.
با بررسی وضعیت ساخت‌وساز کنونی و با مشاهده آمار و ارقام اولیه مشخص می‌شود که صنعتی شدن و استفاده از فناوری‌های نوین، سهم بسیار اندکی از ساخت‌وساز را در بافت‌های فرسوده به خود اختصاص داده است. یکی از دلایل عدم‌استفاده از این تکنولوژی‌ها، عدم‌اطمینان سرمایه‌گذاران و کارفرمایان در استفاده از دستاوردهای مدرن در پاسخگویی به مشخصه‌های فنی، زمانی و هزینه است. به‌گفته بسیاری از کارشناسان، هنوز ساخت‌وساز سنتی در کشور رواج بیشتری دارد و سازندگان از فناوری‌های مدرن و جدید که می‌توانند به ارتقای ایمنی و روند ساخت یاری بیشتری برسانند، کمتر استقبال می‌کنند. صمت در این گزارش به اهمیت کسب اطلاعات سازندگان از ورود دستاوردهای جدید در صنعت ساختمان پرداخته است.
سازندگان خبر از دستاوردهای جدید ندارند
سعید آسویار، نایب رئیس انجمن صنفی انبوه‌سازان مسکن استان تهران در گفت‌وگو با صمت بااشاره به سنتی بودن ساخت‌وسازها در ایران گفت: از آنجایی که اغلب ساخت‌وسازها به‌صورت سنتی است و هنوز روش‌های سنتی در فرآیند ساخت یک ساختمان مورداستفاده قرار می‌گیرند، معمولا سازندگان با متریال و مواد پیشرفته که مبتنی بر فناوری است، آشنایی کافی ندارند. نخستین گام برای ارتقای آگاهی سازندگان از دستاوردهای فناورانه، ترویج و معرفی بیشتر این دستاوردها در رسانه‌ها است. همچنین انتظار می‌رود نهادهای ذی‌ربط نظیر وزارت مسکن و نظام مهندسی به برگزاری دوره‌های آموزشی برای افزایش آگاهی سازندگان از دستاوردهای به‌روز فناوری در صنعت ساختمان بپردازند. این آموزش‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها می‌توانند در قالب کلیپ‌های ویدئویی در حالت شبیه‌سازی‌شده باشند و تا زمانی که چنین روندی طی نشود، محصولات فناورانه تولید داخل تا حد زیادی بدون تقاضا می‌مانند، بنابراین فقدان آگاهی سازندگان از وجود دستاوردهای دانش‌بنیان‌ها، اصلی‌ترین دلیل این عدم‌استقبال است.
وی افزود: اغلب سازندگان ترجیح می‌دهند به تجربه اعتماد بیشتری کنند و معمولا از ابزارها و تاسیساتی که امتحان خود را پس داده‌اند، استفاده می‌کنند. آنها نمی‌خواهند از محصولات جدیدی که به‌طورانبوه مورد استقبال قرار نگرفته است، استفاده کنند، چراکه مستلزم صرف انرژی و در برخی موارد هزینه نیز هست. به‌همین‌دلیل سازندگانی که حوصله آموزش به پرسنل خود را ندارند، ترجیح می‌دهند از ابزارهایی استفاده کنند که تجربه‌شده باشند.
آسویار نقش دانشگاه را در آموزش و آگاهی بیشتر سازندگان موثر دانست و گفت: مورد بعدی این است که دانشگاه‌ها یا فارغ‌التحصیلان در رشته عمران تنها 2 واحد به‌عنوان شناخت مصالح دارند. در شرایط فعلی باید فضای آکادمیک محتوای بیشتری را به دانشجویان ارائه بدهد، چراکه با افزایش دستاوردهای فناورانه و تنوع محصولات دیگر، 2 واحد درسی کفاف دانشی را که باید در این زمینه کسب کنند، نمی‌دهند. به‌همین‌دلیل بخشی از این آگاهی‌بخشی بر دوش دانشگاه‌ها و فضاهای آکادمیک است. برای مثال باید درسی به نام فناوری‌های جدید در ساختمان یا مشابه آن در دانشگاه‌ها تدریس شود.
بخشی از دستاوردهای دانش‌بنیان‌ها در علم نانو به حوزه ساختمان اختصاص دارد، رئیس انجمن صنفی انبوه‌سازان مسکن استان تهران بااشاره به کاربرد دستاوردهای نانویی که از سوی دانش‌بنیان‌ها تولید می‌شود، گفت: نظیر چنین روندی در محصولات نانویی هم دیده می‌شود که به‌دلیل ناآگاهی از وجود برخی دستاوردهای دانش‌بنیان، سازندگان سراغ آن نمی‌روند، چراکه معمولا در چند کانال مجازی تبلیغ می‌شود. در حالی‌که چنین دستاوردی باید از طریق مراکز معتبرتر نظیر مرکز تحقیقات بنیاد مسکن ترویج شوند تا سازندگان از مجرای معتبرتری از وجود فناوری‌ها آگاه شوند. در صورت چنین روندی، مصرف دستاوردهای فناورانه در ساخت مسکن افزایش می‌یابد.
وی این گزاره که سازندگان، محصولات خارجی را به تولیدات داخل ترجیح می‌دهند، نادرست دانست و گفت: به‌اعتقاد من، خارجی یا داخلی بودن محصولات ساختمان چندان موردتوجه سازندگان نیست، چراکه مولفه‌های مهم‌تری را مدنظر دارند؛ گفتنی است، اغلب سازندگان، محصولاتی را که علاوه بر کیفیت، دارای ضمانتنامه و بیمه استاندارد باشند، بیشتر انتخاب می‌کنند؛ بنابراین تولیدات داخل در شرایط کیفیت مطلوب با بیمه و گارانتی، معمولا انتخاب سازندگان است.
آسویار گفت: مولفه بسیار مهم در این زمینه خدمات پس از فروش است. اگر محصولات ایرانی خدمات پس از فروش خوبی داشته باشند، بی‌شک توجه سازندگان را جذب می‌کنند؛ نظیر تجربه‌ای که در لوازم‌خانگی کسب شد. بی‌شک وقتی کالایی باکیفیت که ضمانتنامه و خدمات پس از فروش قابل‌توجهی داشته باشد، جای خود را در بازار باز می‌کند.
وی افزود: در کل میان سازندگان و فناوران، یک شکاف ارتباطی وجود دارد. ناگفته نماند که چند سالی می‌شود انجمنی به نام انجمن فناور در وزارت مسکن تشکیل شده است که بسیاری از پروژه‌های ترویجی دستاوردهای نوین را می‌توان با کمک این انجمن به‌سرانجام رساند و فرآیند آگاهی‌بخشی را تسریع کرد.
خون خارجی‌ها رنگین‌تر است؟
علیرضا حکمت‌پناه، فعال دانش‌بنیان در زمینه تولید محصولات فناورانه که موجب ارتقای ایمنی و صرفه‌جویی انرژی می‌شود، در گفت‌وگو با صمت گفت: در بسیاری موارد، فناوران و طراحان ممکن است محصول خوبی را تولید کنند، اما فروشنده یا بازاریاب خوبی نیستند. دستاوردهای زیادی می‌توانیم بسازیم، اما در برخی زمان‌ها به بازار نمی‌رسانیم. حال اگر روند فروشندگی، از تولید مجزا باشد، محصولات دانش‌بنیان بیشتر و بهتر ترویج می‌شوند. در بسیاری موارد، به‌قدری از تولید تا بازار طولانی شده که به‌لحاظ فناورانه، منقضی شده است.
وی افزود: هوشمندی یکی از ارکان ارتقای ایمنی ساختمان‌ها است که به‌لطف توسعه فناوری در یک قرن اخیر امکانات زیادی را به بشر داده است. در همین راستا، کنترل از راه دور به کمک هوشمندی منجر به رشد امکانات مربوط به ایمنی ساختمان‌ها شود.
وی بااشاره به چالش‌های کاربرد فناوری در ساخت‌وسازها گفت: معمولا سازندگان تمایل چندانی به استفاده از محصولات داخلی ندارند و ترجیح می‌دهند از نمونه‌های مشابه خارجی استفاده کنند. متاسفانه عدم‌اطمینان به محصولات ایرانی باعث شده است که بسیاری از تولیدکنندگان داخل، محصولات خود را با نام و نشان خارجی به‌فروش برسانند. حکمت‌پناه گفت: این در حالی است که برخی تولیدات داخل به‌لحاظ فنی نه‌تنها قابل‌رقابت با محصولات خارجی هستند، بلکه در برخی موارد هم، شاهد پیشرفته‌تر بودن تولیدات داخل در بحث ایمن ساختمان هستیم. موضوع مهم این است که این سیستم‌ها به شبکه برقی وابسته است و معمولا محصولات خارجی طبق زیرساخت‌های برقی خودشان تولید می‌شوند که معمولا با زیرساخت‌های کشور ما هماهنگ نیستند و تنها تبلیغات شرکت‌های واردکننده، موجب فروش بالای محصولات این شرکت‌ها است. همین امر باعث شده بسیاری از محصولات ایرانی به نام واردات شناخته شوند. وی افزود: این روند موجب افزایش نرخ محصولات می‌شود و به‌عبارتی، نشان درج‌شده روی محصول باید با نرخی که در بازار به‌فروش می‌رسد، همخوانی داشته باشد. با این روند برخی دانش‌بنیان‌ها در بازار به‌عنوان واسطه‌گر شناخته می‌شوند، در حالی که محصولات، ایرانی است. مزیت استفاده از کالای ایرانی در بحث ارتقای ایمنی ساختمان ثبات قیمتی است که در افزایش نرخ مسکن هم نقش جدی ندارد، اما معمولا کالاهای خارجی با افزایش نرخ ارز گران می‌شوند. برای ادامه فعالیت محصولاتی که نشان خارجی هم دارند، افزایش نرخ محسوسی را تجربه می‌کند.
به‌گفته این فعال دانش‌بنیان، یکی دیگر از چالش‌های توسعه ابزارهای مربوط به ایمنی ساختمان‌ها، تامین مواد اولیه نظیر ای‌سی‌ها و صفحات تاچ است که این تاثیر محسوسی روی نرخ می‌گذارد. توجه به ابزارهای ایمنی نه‌تنها موجب ارتقای ایمنی می‌شود، بلکه منجر به کاهش مصرف انرژی نیز می‌شود که این امر می‌تواند برای سازندگان به‌عنوان یک مولفه مهم در نظر گرفته شود.
فناوری‌های جدید ساختمان‌سازی
در طراحی پلان مسکونی می‌توان از روش‌های سنتی استفاده کرد که مزایا و معایب خاص خودشان را دارند، اما امروزه به کمک فناوری جدید ساختمان‌سازی توانسته‌اند سرعت ساخت‌وساز، کیفیت و دقت را بالاتر ببرند، بنابراین حتی پیچیده‌ترین مدل‌های معماری ساختمان هم با سرعت عالی قابل‌اجرا خواهند بود. گفتنی است، تکنولوژی‌های جدید ساخت‌وساز شامل مصالح و متریال‌های مختلف هم هستند تا کیفیت، طول عمر و کارآیی هر سازه را افزایش دهند. به‌عنوان‌مثال برای طراحی لنداسکیپ باید متریال‌های جدید استفاده کرد تا کاملا متناسب با شرایط جوی و اقلیمی مقاومت عالی از خود نشان دهد.
بتن خودترمیم‌شونده
همان‌طور که می‌دانید، برای طراحی ویلالوکس و کلیه ساختمان‌های اداری و تجاری، بتن یکی از مصالح بسیار پرکاربرد به‌شمار می‌رود که استحکام و مقاومت کششی و تنشی قابل‌قبولی دارد، اما بتن به‌مرور زمان دچار ترک‌خوردگی و شکستگی می‌شود که ترمیم آن پس از اجرای ساختمان غیرممکن است. تکنولوژی جدید ساختمانی، بتن خودترمیم‌شونده یا بیوبتن است. بتن‌های خودترمیم‌شونده، باکتری هایی دارند که پس از ترک‌خوردگی بتن فعال می‌شوند و از طریق فعال‌سازی واکنش رطوبت با کلسیم کربنات آن را به سنگ‌آهک تبدیل می‌کنند تا ترک‌های بتن را ترمیم کند.
آجر هوشمند
تکنولوژی جدید در ساختمان‌سازی، آجرهای هوشمند هستند که در طراحی ساختمان‌های اداری و تجاری و مسکونی استفاده از آن را در نظر می‌گیرند. آجرهای هوشمند در برابر تغییرات مختلف آب‌وهوایی فرم خود را به‌گونه‌ای قرار می‌دهند تا در جایگاه عایق گرما و سرما باشند. این آجرها که به فرم قطعات لگو هستند، نصب بسیار راحتی دارند و اتصال بسیار محکم‌تری نسبت به آجرهای سنتی پیدا می‌کنند. باتوجه به خاصیت عایق بودن، در مصرف هزینه‌های انرژی هم، صرفه‌جویی عظیمی انجام خواهد شد.
خاک‌های کوبیده
به‌تازگی در طراحی آپارتمان و ساختمان‌های با کاربری‌های مختلف، از خاک کوبیده استفاده می‌کنند. خاک کوبیده ترکیبی از شن، خاک رس، ماسه و تثبیت‌کننده‌های مختلفی است که کاملا فشرده‌سازی و درون قالب‌های مشخصی ریخته شده‌اند. خاک کوبیده که جزو جدیدترین تکنولوژی ساختمان‌سازی است، نه‌تنها با محیط‌زیست سازگاری کامل دارد، در برابر آتش نیز مقاوم است و می‌تواند حرارت را در خود ذخیره کند.
آجرهای ساخته‌شده از ته‌سیگارها
شاید شما هم تعجب کنید که ته‌سیگارها برای ساخت متریال‌های ساختمانی مثل آجر استفاده می‌شوند. ساختمان‌های عجیب و غریب دنیا از همه لحاظ عجیب هستند، حتی از لحاظ نوع تکنولوژی که به‌کار می‌برند. یکی از این تکنولوژی‌های جدید ساختمان‌سازی، آجرهایی هستند که از ته‌سیگارها ساخته شده‌اند و در برابر شرایط محیطی مختلف مقاوم هستند و وزن کمی هم دارند، بنابراین فشار کمی به فوندانسیون وارد می‌شود.
سخن پایانی
باتوجه به آنچه در گزارش آورده شد، بی‌خبری سازندگان از دستاوردهای مدرن دانش‌بنیان‌ها و سنتی بودن روند ساخت‌وساز در کشور 2 عامل اصلی شکاف ارتباطی میان این دو قشراست. به‌استناد آمارها، تعداد دستاوردهای دانش‌بنیانی در صنعت ساختمان در چند سال اخیر رشد محسوسی داشته، اما میزان کاربرد این دستاوردها در فرآیند ساخت حداقلی بوده است، یعنی بازار خبر از محصولات جدید ندارد.