سازوکار حقوق انحصاری ناشی از اختراع ثبتشده تعیین شد
نمایندگان در جلسه علنی امروز مجلس و پیرو بررسی جزئیات طرح حمایت از مالکیت صنعتی، سازوکار حقوق انحصاری ناشی از اختراع ثبتشده را تعیین کردند.
خبرگزاری میزان - نمایندگان در نشست علنی امروز مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی طرح حمایت از مالکیت صنعتی با مواد 62 تا 90 این طرح موافقت کردند.
در ماده 62 آمده حقوق انحصاری ناشی از اختراع ثبتشده، در این موارد زایل میشود:
1- انقضای مدت اعتبار گواهینامه
2- اعراض
3- عدم پرداخت هزینه سالانه یا دورهای
4- ابطال گواهینامه یا ابطال بخشهایی از ادعاهای مربوط.
تبصره - زوال جزئی حق اختراع در این بند، محدود به همان ادعا یا ادعاها است.
در ماده 63 آمده است: پس از زوال حق اختراع، هر شخصی مجاز است در چهارچوب مقررات مربوط، از اختراع بهرهبرداری کند. با زوال حق اختراع، حقوق معنوی ناشی از اختراع جز در مورد بند (4) ماده (62) این قانون، به قوت خود باقی است.
در ماده 64 آمده است: مالک اختراع میتواند با تسلیم اعراضنامه به مرجع ثبت، از حقوق خود نسبت به اختراع ثبتشده اعراض نماید. اعراض میتواند کلی یا جزئی بوده و نسبت به کل گواهینامه اختراع یا یک یا چند ادعا باشد. اثر اعراض از زمان تسلیم درخواست اعراض به مرجع ثبت است.
تبصره 1- اعراض مالک اختراع از حقوق خود نسبت به اختراع ثبتشده، مشروط به این است که حقوق مذکور از سوی مراجع قضائی توقیف نشده یا متعلق حق غیر قرار نگرفته باشد.
تبصره 2- درمورد موضوع بند (4) ماده (39) این قانون، دارنده پروانه بهرهبرداری اجباری از اختراع مؤخر، نمیتواند بدون اجازه دارنده گواهینامه اختراع مقدم از حق اختراع اعراض نماید. در این حالت، مراتب اعراض باید به صورت کتبی و همراه با رضایت ذینفع به مرجع ثبت اعلام گردد.
تبصره 3- مرجع ثبت، درخواست مزبور را به ذینفعان ثبت اختراع اعلام و پس از دریافت هزینه مربوط، آن را منتشر مینماید.
تبصره 4- اعراض مالک اختراع از حقوق خود نسبت به اختراع ثبت شده، مانع طرح یا ادامه رسیدگی به دعوی ابطال گواهینامه اختراع نمیشود.
در ماده 65 آمده است: برای صیانت از حقوق دارنده اظهارنامه و یا دارنده گواهینامه ثبت اختراع، پرداخت هزینه تمدید آن به مرجع ثبت بعد از گذشت دو سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه آغاز شده و سپس بهطور سالانه یا دورهای و در بازه زمانی دوماه پیش از اتمام اعتبار آن ادامه مییابد. تأخیر در پرداخت این هزینه، مشروط به پرداخت جریمه حداکثر تا ششماه مجاز است؛ در غیر این صورت، اظهارنامه مسترد تلقی شده یا گواهینامه اختراع فاقد اعتبار میگردد و مرجع ثبت موظف است مراتب بیاعتباری گواهینامه اختراع را ظرف مدت چهل و پنج روز منتشر نماید.
تبصره 1- میزان اقساط سالانه یا دورهای اختراع و جریمه ناشی از عدم پرداخت آن در مهلت مقرر در آییننامه اجرائی این قانون تعیین میشود و اقساط آتی اختراعاتی که پیش از تصویب این قانون و آییننامه اجرائی آن ثبت شدهاند، مطابق با تعرفههای جدید محاسبه میگردد.
تبصره 2- دارنده اظهارنامه یا گواهینامه ثبت اختراع میتواند هزینه دوره پنج سال را یکجا پرداخت کند.
تبصره 3- در صورتی که انتشار پیش از موعد مطابق ماده (27) این قانون صورت پذیرد و بنا به سایر دلایل، ثبت اختراع قبل از دوسال از تاریخ تسلیم اظهارنامه انجام شود، حقالثبت اولیه باید به صورت یکجا و پیش از موعد پرداخت گردد.
تبصره 4- مرجع ثبت مکلف است یک ماه قبل از سررسید پرداخت اقساط سالانه مذکور در این ماده، برای پرداخت هزینه تمدید اعتبار، به نحو مقتضی، مراتب لزوم پرداخت هزینه را به اطلاع دارنده گواهینامه ثبت اختراع برساند.
در ماده 66 آمده است: اگر گواهینامه اختراع بهطور مشترک در مالکیت دو یا چند شخص باشد، هزینه تمدید گواهینامه اختراع برعهده همه مالکان بر اساس سهم هر یک از آنها است. اگر تنها برخی از مالکان گواهینامه اختراع هزینه تمدید را بپردازند، میتوانند نسبت به سهم مالکان دیگر به آنها رجوع کنند
در ماده 67 آمده دادگاه در موارد زیر نسبت به ابطال گواهینامه اختراع اقدام مینماید:
1- گواهینامه برای یکی از موارد مذکور در ماده (4) این قانون صادر شده باشد؛
2- محرز شود شرایط ماهوی اختراع در زمان تسلیم اظهارنامه وجود نداشته است؛
3- افشای مؤثر مطابق ماده (17) این قانون انجام نشده باشد؛
4- گواهینامه اختراع به شخصی اعطاء شده باشد که مستحق اعطای گواهینامه اختراع نبوده است؛
5- چهار سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه اختراع و یا سه سال از تاریخ ثبت اختراع - هرکدام که طولانیتر باشد - گذشته و دارنده گواهینامه بدون عذرموجه، اقدام مؤثری جهت ساخت یا استفاده از آن در ایران انجام نداده باشد.
6- دامنه حمایت، از طریق اصلاح غیرموجه گواهینامه اختراع، توسعه یافته باشد.
تبصره 1- درخصوص منابع و اجزای ژنتیکی و زیستی قابل ثبت در چهارچوب این قانون علاوه بر موارد مذکور، ارائه اطلاعات غیرواقعی در خصوص مبدأ جغرافیایی یا محل نگهداری و یا نحوه دسترسی به منبع ژنتیکی مورد استفاده و همچنین عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط به نحوه دسترسی به منابع ژنتیکی از موجبات ابطال گواهینامه اختراع است.
تبصره 2- هر شخصی میتواند ابطال گواهینامه اختراع و یا ابطال یک ادعا یا بخشی از ادعاهای مربوط را از مرجع صالح قضائی درخواست نماید. در صورت ابطال، اثر آن از تاریخ تسلیم اظهارنامه است، به جز ابطال به دلیل بند (5) این ماده که در این صورت اثر ابطال از تاریخ صدور حکم قطعی میباشد.
تبصره 3- در خصوص بند (6)، دادگاه تنها به ابطال آن بخش از گواهینامه که از اصلاح غیرموجه ناشی شده است حکم میدهد. در این مورد اثر ابطال از تاریخ اصلاح است.
در ماده 68 آمده است: درصورتی که رأی صادرشده درمورد ابطال گواهینامه اختراع قطعی شود، به مرجع ثبت ابلاغ میگردد تا آن را ثبت و منتشر نماید.
در ماده 69 آمده است: درصورت زوال حق اختراع به موجب هریک از موارد مندرج در ماده (62) این قانون، هزینه ثبت و سایر هزینههای پرداختشده مسترد نمیگردد.
در ماده 70 این طرح آمده است: انجام هرگونه فعالیتی که حقوق انحصاری مالک گواهینامه اختراع یا قائممقام او را تضییع کند یا مقدمات تضییع آن را فراهم آورد، نقض حق اختراع محسوب میشود، مشروط بر اینکه این اقدامات پس از تاریخ ثبت اختراع صورت پذیرد.
تبصره 1- فراهم آوردن مقدمات تضییع حقوق ناشی از ثبت اختراع، شروع به نقض آن محسوب میگردد.
تبصره 2- انجام هریک از موارد مندرج در ماده (38) این قانون، نقض حق اختراع محسوب نمیشود.
براساس ماده 71 طرح مذکور؛ در دعاوی مربوط به نقض حق اختراع، درصورتی که اختراع به صورت فرآورده باشد، بار اثبات نقض برعهده مدعی نقض است، اما اگر اختراع به صورت فرآیند دستیابی به یک فرآورده بوده و احتمال قوی وجود داشته باشد که فرآورده به دستآمده از طریق فرآیند مزبور ساخته شده و نیز عرفا نتوان فرآیندی را که واقعا استفاده شده مشخص نمود، مسؤولیت اثبات عدم تولید فرآورده از طریق آن فرآیند برعهده خوانده دعوای نقض میباشد. در این حالت، دادگاه صالح درصورت ارائه اسناد و مدارک لازم، باید منافع مشروع خوانده دعوای نقض حق را از جهت عدم افشای اسرار تولیدی و تجارتی وی در نظر بگیرد.
در ماده 72 طرح مذکور آمده است: درصورت اثبات نقض حق اختراع، مرتکب به تقاضای هر یک از ذینفعان باید تمام خساراتی که در نتیجه این نقض وارد شده است، از قبیل منافع ممکنالحصول نظیر کاهش میزان فروش را جبران نماید.
براساس ماده 73 طرح مذکور؛ در هر مرحله از مراحل رسیدگی در دعاوی حقوقی و کیفری راجعبه حقوق حاصل از ثبت اختراع، معترض میتواند از مرجع قضائی که دعوا در آنجا مطرح شده صدور قرار تأمین دلیل و دستور توقیف فرآوردههای ناقض حقوق ادعایی و نیز صدور دستور موقت نسبت به عدم ساخت، فروش یا ورود این فرآوردهها را درخواست کند. مرجع قضائی مذکور باید موافقت با تقاضای مذکور را منوط به سپردن تضمین کافی نماید. درصورتی که فرآوردههای مورد ادعا در گمرک باشد، مأموران گمرک یا ضابطان، قرار یا دستور فوق را اجراء میکنند.
در ماده 74 این طرح آمده است: اگر مدعی نقض، طی اظهارنامه رسمی به شخص ناقض اخطار دهد که فعالیت او مصداق نقض حق اختراع وی بوده و توقف فوری فعالیت نقضکننده را خواستار شود و با این وجود ناقض همچنان به فعالیت خود ادامه دهد، در صورت اثبات نقض، شخص ناقض به پرداخت سهبرابر خسارات وارده از تاریخ ابلاغ اظهارنامه رسمی تا صدور حکم محکوم میشود.
تبصره - حکم این ماده در مواردی که موضوع اختراع فرآیند میباشد و یا دارنده اختراع موضوع اختراع را تولید نکرده و به فروش نرسانده باشد، جاری نمیباشد.
در ماده 75 آمده؛ نمونه اشیاء (مدلهای) مصرفی عبارت است از راهحلهای جدید فنی در رابطه با شکل و ساختار محصول یا ترکیبی از آنها که موجب بهبود عملکرد آن میشود. نمونه شیء (مدل) مصرفی، زمانی قابل ثبت است که جدید و دارای بودن کاربرد صنعتی باشد.
تبصره 1- حمایت از نمونه اشیاء (مدلهای) مصرفی، منحصر به فرآوردهها بوده و شامل فرآیندها نمیشود.
تبصره 2- حمایت از نمونه اشیاء (مدلهای) مصرفی، شامل فرآوردههای مواد شیمیایی، مواد مرکب و چندسازه نمیباشد.
در ماده 76 آمده است: گواهینامه نمونه اشیاء (مدلهای) مصرفی، سندی است که مرجع ثبت مالکیت صنعتی برای نمونه اشیاء (مدلهای) مصرفی صادر نموده و نشاندهنده حقوق انحصاری مندرج در این قانون برای دارنده آن است.
در ماده 77 آمده؛ مدت اعتبار گواهینامه نمونه اشیاء (مدلهای) مصرفی، سهسال پس از تاریخ تسلیم اظهارنامه است. دارنده گواهینامه نمونه شیء (مدل) مصرفی میتواند با پرداخت هزینه مربوط، تمدید اعتبار گواهینامه را برای یک دوره سهساله دیگر درخواست نماید. این درخواست باید حداکثر ظرف مدت ششماه قبل از انقضای مدت اعتبار ثبت نمونه شیء (مدل) مصرفی در هر دوره مطرح شود. درصورت عدم درخواست در مدت مذکور، درخواست تمدید حداکثر ظرف مدت شش ماه پس از پایان اعتبار گواهینامه نمونه شیء (مدل) مصرفی با پرداخت جریمه تأخیر معادل دو برابر حقالثبت امکانپذیر است. در غیر این صورت، اعتبار گواهینامه نمونه شیء (مدل) مصرفی خاتمه مییابد.
تبصره - مرجع ثبت مکلف است یک ماه قبل از انقضای اعتبار گواهینامه در این ماده، به نحو مقتضی مراتب لزوم پرداخت هزینه تمدید اعتبار را به اطلاع دارنده گواهینامه نمونه شیء (مدل) مصرفی برساند.
در ماده 78 آمده؛ در صورتی که موضوع نمونه شیء (مدل) مصرفی، افزوده یا اصلاح فنی در یک اختراع باشد، بهرهبرداری از آن نمونه شیء (مدل) مصرفی منوط به اجازه دارنده حق اختراع است.
در ماده 79 آمده است: هزینه صدور گواهینامه نمونه شیء (مدل) مصرفی، سیدرصد (30%) هزینه صدور گواهینامه اختراع است، لکن هزینههای سالانه یا دورهای تمدید همانند اختراع است.
در ماده 80 آمده است: متقاضی ثبت اختراع در زمان بررسی تقاضای ثبت اختراع میتواند درخواست ثبت خود را به عنوان نمونه شیء (مدل) مصرفی تغییر دهد. همچنین درصورتی که تقاضای ثبت اختراع به صورت کلی یا جزئی رد شود، متقاضی میتواند ظرف مدت بیست روز پس از ابلاغ تصمیم مرجع ثبت، تقاضای خود را مبنیبر ثبت به عنوان نمونه شیء (مدل) مصرفی به مرجع ثبت تسلیم کند. در این صورت، زمان حمایت از اظهارنامه نمونه شیء (مدل) مصرفی، همان زمان تسلیم اظهارنامه اولیه میباشد.
تبصره 1- در صورت تغییر درخواست ثبت از اختراع به نمونه شیء (مدل) مصرفی، مابهالتفاوت هزینهها مسترد نمیشود.
تبصره 2- متقاضی ثبت نمونه شیء (مدل) مصرفی تا قبل از تصمیم مرجع ثبت نسبت به رد یا قبول اظهارنامه میتواند با پرداخت مابهالتفاوت هزینهها درخواست ثبت خود را به عنوان اختراع تغییر دهد، مشروط بر آنکه شرایط ماهوی لازم برای ثبت اختراع را داشته باشد.
تبصره 3- تقدیم همزمان اظهارنامه نمونه شیء (مدل) مصرفی و اظهارنامه اختراع امکانپذیر است.
در ماده 81 آمده پس از تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت، درصورت وجود شرایط شکلی و عدم وجود سابقه ثبت درمورد نمونه شیء (مدل) مصرفی موضوع تقاضا، مرجع مذکور ظرف مدت دو ماه نظر خود مبنی بر پذیرش اظهارنامه را به متقاضی ابلاغ میکند؛ در غیر این صورت، با رعایت ماده (23) این قانون، اظهارنامه را رد میکند.
در ماده 82 آمده است: مفاد مواد (3) تا (10)، تبصره (2) ماده (12)، مواد (13) تا (15)، (20) تا (25)، (29) تا (33)، (35)، (36)، (38)، بندهای (1) تا (3) ماده (39)، مواد (40) تا (50)، (53) تا (63)، ماده (64) و تبصرههای (1) و (3) آن، مواد (65) تا (70)، صدر ماده (71) و مواد (72) تا (74) این قانون و تبصرههای آنها، حسب مورد در خصوص نمونه شیء (مدل) مصرفی نیز مجری است.
تبصره 1- تمام مهلتهای مربوط به ثبت نمونه شیء (مدل) مصرفی، نصف مواعد ذکرشده درمورد فرآیند ثبت اختراعات است. مهلتهای دهروزه، مشمول این تبصره نمیشود.
تبصره 2- مدت حق تقدم موضوع کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی درخصوص نمونه شیء (مدل) مصرفی دوازده ماه میباشد.
همچنین در ماده 83 این طرح آمده است: از نظر این قانون، هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها یا هر دو و هرگونه شکل سهبعدی با خطوط، رنگها و یا بدون آنها، بهگونهای که چنین ترکیب یا شکل به یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی شکل ظاهری و بصری خاصی را بدهد، طرح صنعتی است.
براساس ماده 84 طرح مذکور؛ موارد زیر از مصادیق طرح صنعتی موضوع این قانون نبوده و از حیطه حمایت از طرح صنعتی خارج است:
1- طرحهای حاوی نمادها یا نشانههای رسمی دولتی
2- روشها و اصول مربوط به طراحی صنعتی
3- طرحهای مغایر با موازین شرعی، نظم عمومی و یا اخلاق حسنه
4- تغییر در ابعاد کالاهای موجود
5- طرحهایی که عین یا به طرز گمراهکنندهای حاوی یا شبیه علامت تجارتی ثبتشده دیگری باشند.
6- طرحی که صرفا عملکرد فنی داشته باشد و شکل جدیدی را برای یک فرآورده یا محصول ارائه ندهد.
7- قطعات وابسته در طرحهای مرکب (لوازم یدکی)
تبصره - آن بخش از طرح صنعتی که تنها راه دسترسی به یک نتیجه فنی محسوب میشود، مشمول حمایت این فصل از قانون نمیشود.
در ماده 85 طرح مذکور آمده است: طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و اصیل باشد.
تبصره 1- منظور از جدید بودن این است که ازطریق انتشار به طور محسوس و یا ازطریق استفاده به هرنحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطهای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد
تبصره 2- منظور از اصیل بودن به این معنا است که بهطور مستقل به وسیله طراح پدید آمده و روگرفت (فتوکپی) یا تقلید از طرحهای موجود نباشد.
براساس این گزارش وکلای مردم در خانه ملت ماده 86 طرح مذکور را با 163 رأی موافق، 2 رأی مخالف و 7 رأی ممتنع از مجموع 201 نماینده حاضر در جلسه موافقت کردند.
در ماده 86 این طرح آمده است: اظهارنامه ثبت طرح صنعتی باید بر اساس برگه (فرم) مخصوصی که مطابق آییننامه اجرائی این قانون تهیه میشود، به زبان فارسی تکمیل و پس از درج تاریخ، امضاء شود و شامل موارد زیر باشد:
1- اطلاعات هویتی متقاضی یا نماینده او
2- اطلاعات هویتی طراح
3- عنوان طرح صنعتی و مشخصات گرافیکی تشکیلدهنده آن
4- تعیین طبقه طرح صنعتی براساس طبقهبندی بینالمللی طرحهای صنعتی
5- تاریخ، محل و شماره اظهارنامه یا گواهینامه طرح صنعتی در خارج از کشور (درصورت درخواست حق تقدم)
6- اطلاعات مربوط به اظهارنامه اصلی (درصورت تکمیلی بودن طرح صنعتی)
7- تعیین نوع فرآورده یا محصولی که ثبت طرح صنعتی برای آن درخواست شده است
8- تعیین پیوستها
براساس ماده 87 طرح مذکور؛ مدارک زیر باید به اظهارنامه پیوست شود:
1- مدارک هویت متقاضی و طراح
2- نمونه شکل یا تصویر گرافیکی یا نمونه ترسیمشده از جوانب مختلف طرح مورد تقاضای حمایت
3- تسلیم نمونک (ماکت) یا نمونه واقعی طرح، درصورت درخواست مرجع ثبت
4- توصیف طرح و تعیین کالاهایی که طرح صنعتی بر روی آنها اجراء میشود.
5- درخواست کتبی مبنیبر عدم ذکر نام طراح، درصورتی که او بخواهد نامش در اظهارنامه درج نشود.
6- مدارک مربوط به حق تقدم که باید همزمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف مدت یک ماه از آن تاریخ تسلیم شود، درصورت درخواست حق تقدم
7- رسید مربوط به پرداخت هزینههای قانونی
در ماده 88 این طرح آمده است: دو یا چند طرح صنعتی مربوط به یک طبقه از طبقهبندی بینالمللی و یا یک مجموعه یا ترکیبی از اجزاء، ولو مربوط به طبقات مختلف باشند، چنانچه با هم استعمال گردند را میتوان با پرداخت هزینه جداگانه در یک اظهارنامه قید و به مرجع ثبت تسلیم نمود.
تبصره - در فرضی که اظهارنامه حاوی طرحهای صنعتی متعدد است، تصاویر یا اشکال یا نمونه اشیاء (مدلها) باید به صورت جداگانه ارائه شود.
در ماده 89 این طرح آمده است: مرجع ثبت، تاریخ تقاضا را همان تاریخ دریافت اظهارنامه محسوب میکند، در صورتی که اظهارنامه دارای نواقصی باشد جهت اصلاح و تکمیل آن یکماه مهلت داده خواهد شد، مشروط بر اینکه حداقل شرایط لازم برای پذیرش اظهارنامه شامل تقاضای صریح یا ضمنی ثبت، مشخصاتی که شناخت هویت متقاضی یا نماینده وی و تماس با ایشان را ممکن سازد و نمایشگرافیکی طرح صنعتی را دارا باشد. درصورتی که اظهارنامه دارای نواقصی باشد و جهت اصلاح مهلت داده شود، تاریخ دریافت اصلاحات تاریخ تقاضا محسوب میشود.
تبصره - اگر اظهارنامه فاقد شرایط فوق باشد، مرجعثبت اظهارنامه را رد کرده و در صورت در دست داشتن اطلاعات تماس متقاضی یا نماینده وی، مراتب را به وی اعلام میکند
همچنین نمایندگان با تصویب ماده 90 طرح مذکور با 156 رأی موافق، 3 رأی مخالف و 4 رأی ممتنع از مجموع 196 نماینده حاضر در جلسه موافقت کردند.
در ماده 90 طرح مذکور آمده است: پس از تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت، تاریخ تقاضا و حسب مورد، شماره طبقهبندی ملی یا بینالمللی طرحهای صنعتی روی آن قید میشود. در صورت وجود شرایط شکلی، کارشناسان ذیربط حداکثر ظرف مدت چهارماه، شرایط مندرج در مواد (83)، (84) و (85) این قانون را مورد بررسی قرار میدهند و نتیجه این بررسی به متقاضی ابلاغ میشود. متقاضی میتواند ظرف مدت یک ماه به گزارش کارشناسی پاسخ داده و دلایل خود را ارائه کند یا اینکه ظرف همان مدت، تغییراتی را در مضمون اظهارنامه انجام دهد، مشروط بر اینکه در نتیجه این تغییرات، اطلاعات مندرج در اظهارنامه جدید از حدود اظهارنامه اولیه تجاوز نکند. مرجع ثبت، نظر نهایی خود مبنیبر پذیرش یا عدم پذیرش اظهارنامه مورد تقاضا را که کارشناسان ذیربط با در نظر گرفتن دلایل و پاسخ متقاضی و دلایل ذینفعان (درصورت ارائه) تدوین نمودهاند، ظرف مدت یک ماه به متقاضی ابلاغ میکند. درصورت رد تقاضای ثبت، متقاضی میتواند با رعایت مفاد ماده (23) این قانون به این تصمیم اعتراض کند.