سایه بدبینی روی "آموزش‌های از راه دور"
آموزش از راه دور، این روزها رونق بسیار زیادی پیدا کرده و افراد زیادی را جذب کرده است. اما این آموزش‌ها چقدر می‌توانند انتظارات دانش آموزان و دانشجویان را برآورده کنند؟ محققان با بررسی تجربیاتی از دانشگاه پیام نور، به تحلیل بدبینی‌های ایجادشده در این خصوص پرداخته‌اند.
به گزارش ایسنا، آموزش‌وپرورش بزرگ‌ترین و دشوارترین مسئله‌ای است که انسان با آن درگیر بوده است. این اقدام اساسی با زندگی انسان پیوند خورده است و هرچه زندگی پیچیده‌تر می‌شود، ضرورت و اهمیت آن نیز بیشتر می‌شود.
امروزه دوره‌های آموزش از راه دور و الکترونیکی با اهداف ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی، دسترسی به منابع مختلف آنلاین و یادگیری خودگردان، در کنار آموزش حضوری به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته‌اند. اما بررسی این آموزش‌ها، نشان می‌دهد که میزان شرکت، تکمیل و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان در این نوع از آموزش‌ها، تابع عوامل مدرسه، عوامل خانوادگی و همچنین ویژگی‌های شخصیتی ازجمله نگرش‌ها، ارزش‌ها، خوش‌بینی و بدبینی دانش‌آموزان و دانشجویان است.
به گفته متخصصان، احساسات و شخصیت، بخش مهمی از ویژگی‌های انسانی هستند و نقش مهمی در پذیرش، شرکت و تکمیل دوره‌های آموزش از راه دور و یادگیری الکترونیکی دارند. در این میان بدبینی می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. بدبینی یک پاسخ دفاعی است زیرا می‌تواند از فرد در مقابل احساسات شدید دفاع کند و او را برای شکست‌های اجتناب‌ناپذیر آماده کند. در پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه تعلیم و تربیت، بدبینی به‌عنوان یکی از ابعاد فرسودگی تحصیلی شناخته شده است و بدون شک، درصورتی‌که در جامعه دانش‌پذیر تسری یابد، کیفیت هر نوع آموزش ازجمله آموزش‌های آنلاین را پایین می‌آورد. بررسی این موضوع بالأخص در شرایط فعلی جهان که درگیر ویروس کرونا هستیم، توجهی ویژه را می‌طلبد.
در این راستا، دو تن از پژوهشگران کشور از دانشگاه پیام نور تهران و دانشگاه خوارزمی اقدام به انجام مطالعه‌ای کرده‌اند که در آن، پدیده بدبینی تحصیلی در دانشجویان آموزش از راه دور مورد واکاوی قرار گرفته است.
در این تحقیق کیفی، تعدادی از دانشجویان دانشگاه پیام نور شهر تهران در مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری تخصصی که عمدتا از سیستم‌های آموزش از راه دور استفاده می‌کنند، مشارکت داشته و از طریق مصاحبه، اطلاعات مورد نیاز پژوهشگران را فراهم آورده‌اند.
نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که بدبینی تحصیلی دانشجویان، یک عامل مهم و تأثیرگذار در شرکت و تکمیل دوره‌های آموزش از راه دور است که نیازمند شناسایی و بررسی بیشتر است.
بر این اساس، محققان 54 نشانگر مختلف را شناسایی کردند که در چهار بعد بدبینی نسبت به استاد، بدبینی نسبت به دانشگاه، بدبینی اجتماعی و بدبینی شخصیتی تبیین و دسته‌بندی شدند.
دراین‌باره، سکینه اشرفی، محقق گروه علوم تربیتی دانشگاه پیام نور تهران و همکارش اظهار داشته‌اند: «در بعد بدبینی نسبت به استاد، مشارکت‌کنندگان به مواردی چون نداشتن دانش کافی و عدم تسلط بر محتوای کتاب، عدم تلاش برای تقویت و ایجاد اعتمادبه‌نفس دانشجویان، بی‌احترامی نسبت به دانشجویان، انجام ارزشیابی غیرعادلانه و غیرمنصفانه از دانشجویان و عدم حضور به‌موقع استاد در کلاس درس اشاره کرده و آن‌ها را از دلایل بدبینی خود برشمرده‌اند».
آن‌ها می‌افزایند: «همچنین در خصوص بدبینی نسبت به دانشگاه، این بعد بیشتر ازنظر علمی خود را نشان می‌دهد. بر این اساس، بدبینی علمی ناشی از شرایطی است که در آن رشته‌ها، دانشکده‌ها و یا دانشگاه دارای ارزش پایینی بوده و انتظارات دانشجویان را برآورده نمی‌کنند. در این بعد مشارکت‌کنندگان به مواردی چون عدم برنامه‌ریزی صحیح در برگزاری کلاس‌ها، فضای آموزشی نامناسب، عدم رعایت عدالت بین میزان شهریه دانشگاه و میزان آموزش و خدمات ارائه‌شده توسط دانشگاه و همچنین حجم بسیار زیاد کتاب‌های منبع درسی اشاره کرده‌اند».
دراین‌بین، بدبینی اجتماعی نیز به‌عنوان امری مهم توسط دانشجویان فوق مورد اشاره واقع شده است. این نوع بدبینی شامل ناامیدی در مورد جامعه، نهادها و عناصر دیگر و به‌طورکلی متشکل از برداشت‌های افراد در مورد دیگران بوده است. در این بعد مشارکت‌کنندگان، مواردی چون نداشتن آینده شغلی مشخص، بها ندادن بعضی از سازمان‌ها به مدرک پیام نور و از بین رفتن ارزش تحصیلات در بین افراد جامعه را برشمرده‌اند.
به گفته اشرفی و همکارش، «با توجه به نقش بدبینی تحصیلی بر کاهش عملکرد تحصیلی، انگیزه و پیشرفت دانشجویان و درنهایت ترک تحصیل آن‌ها پیشنهاد می‌شود که دست‌اندرکاران امر با ارتقاء سواد و مهارت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، کاهش شکاف دیجیتال، توسعه زیرساخت‌های موردنیاز، طراحی دوره‌های الکترونیکی به‌صورت چالش‌برانگیز و با توجه به نیازهای فراگیران، همچنین با فراهم کردن فرصت مشارکت در فعالیت‌های یادگیری، دیدگاه فراگیران را نسبت به دوره‌های آموزش الکترونیکی و از راه دور بهبود بخشیده و نگرش مثبت و خوش‌بینانه‌ای را در آن‌ها خلق کنند».
این یافته‌ها در قالب یک مقاله فنی و علمی پژوهشی در دوفصل‌نامه «راهبردهای شناختی در یادگیری» وابسته به دانشگاه بوعلی سینای همدان به چاپ رسیده‌اند.
انتهای پیام