سدسازی نیازمند شفافیت

یک کارشناس آب گفت: زمانی که در چرخه طبیعی دست برده می‌شود طبعات جبران ناپذیری به بار می‌آورد که از شواهد امر پیداست سد چمشیر ادامه دهنده تجربه تلخ سد گتوند است.

به گزارش خبرنگار مهر، سدگتوند یکی از تلخ‌ترین تجربه‌های سد سازی در ایران به شمار می‌آید حالا مدت زمانی نگذشته قرار است چم‌شیر سدی در گچساران فاجعه آمیز تر از گتوند آب‌گیری شود، اما آیا چم‌شیر تجربه تلخ و دوباره گتوند است. مهدی فصیحی هرندی پژوهشگر دیپلماسی آب در رابطه با این موضوع به خبرنگار مهر می‌گوید: بررسی موردی سدها امری صحیح نیست و باید مساله بزرگ‌تری که سالهای سال در مورد آن بحث شده است را مورد برسی قرار داد. اما درمورد چم‌شیر مناقشه‌ای دارد که عده‌ای می‌گویند چاه‌های نفت در آن منطقه وجود دارد و شرایط مشابهی با گتوند دارد. به نظر می‌رسد با توجه به عدم وجود اطلاعات و اینکه متأسفانه در پروژه‌های مهندسی سد به قدری عدم شفافیت وجود دارد که هر پروژه‌ای که اجرا می‌شود بدون آنکه اطلاعاتی به دست کارشناسان برسد آنها مجبور می‌شوند گمانه زنی‌هایی مبتنی بر شواهد علمی داشته باشند.

این پژوهشگر آب ادامه داد: سد سازی همانند انتقال آب دریای خزر به سمنان است مباحث زیست محیطی آن مطرح نشد و پس آن این مساله که آیا انتقال یک متر مکعب آب اقتصادی است یا خیر سخنی به میان نیامد.

وی اضافه کرد: در بسیاری از موارد سد سازی سیاستگذاران بدون توجه به مسائل زیست محیطی از آن عبور می‌کنند زیرا می‌دانند از مباحثی است که همواره محل مناقشه بوده و امکان دور زدن آن وجود دارد؛ زیرا محیط زیست تنها صدایی است که طرفدار ندارد و به جای سیاست گذاری از آن عبور می‌کنند.

فصیحی در رابطه با این موضوع ادامه داد: برای سد چم شیر هم شرایط به همین منوال است و لازم است که کارشناسان امر ابتدا یک برسی مبنایی انجام دهیم و به این نتیجه برسیم که سد چم شیر جواب چه مسأله‌ای است؟ از نظر اقتصادی، تأمین آب و کنترل سیلاب، زیرا در سال 98 بسیاری از سدها که ادعا شده بود برای کنترل سیلاب ساخته شده است منجر به تشدید سیلاب شدند و عدم شفاف سازی این مساله جای سوال دارد. همچنین بر اساس شواهد موجود و اینکه به طور کلی سد سازی و سدهای حوزه آبریز مخل سیکل طبیعی رفتار آب است و سد چم‌شیر از این قاعده مستثنی نیست.

پژوهشگر دیپلماسی آب اضافه کرد: شواهد بسیاری وجود دارد که سد سازی باعث شوری آب شده است؛ به عنوان مثال سد 15 خرداد در مجاورت دلیجان قرار دارد و اولین سدی بود که با دانش داخلی ساخته شد ولی دو سد بر روی یکدیگر ساخته شد تا آب بندی شود. البته احداث این سد منجر شد که آب شاخه‌ای قم رود را که در بالا دست آب تمیزی است در پشت سد آب 15 خرداد ذخیره شد که در کمتر یک سال شوری آب قم بیشتر از آنچه که بود شد. به دلیل اینکه آب لبشور را پشت سد ذخیره کردیم و شوری آب دو چندان شد و امکان استفاده آب از بین رفت.

وی ادامه داد: زمانی که سد ساخته می‌شود، برای آن اهدافی نیز تعیین می‌شود؛ تأمین آب شرب، کشاورزی و تولید برق به هر دلیلی هر یک از این دلایل محقق نمی‌شود.

فصیحی در خاتمه اضافه کرد: زمانی که در چرخه طبیعی دست برده می‌شود طبعات جبران ناپذیری به بار می‌آورد، به عنوان مثال گتوند یکی از فاجعه بارترین سدهای ایران است که اگر روال‌های قبلی ادامه پیدا کند چم‌شیر تجربه دوباره گتوند است، سوالی که وجود دارد اصلاً نیروگاه سد گتوند کار می‌کند یا خیر؟ اصلاً چرا نیروگاه گتوند فعالیت ندارد، آیا به جز شوری آب دلیلی دارد، چرا زمانی که پژوهشگری برای انجام تحقیقات به آن منطقه می‌رود تنها از محدوده خاصی امکان نمونه برداری وجود دارد؟ همگی سوالاتی است که باید به آنها پاسخ داده شود. زمانی که از اتفاقات گذشته درس نمی‌گیریم کنشگران به این سمت می‌روند که قطعاً فسادی در این عرصه وجود دارد.