سرانجام القاعده پس از کشته شدن ایمن الظواهری

به گزارش «تابناک» به نقل از مهر، پایگاه تحلیلی «میدل ایست آی» در گزارشی به نقش و جایگاه الظواهری و نیز واکاوی کارنامه چهار گزینه احتمالی مطرح شده برای جانشینی پرداخت که در ادامه بخش‌هایی از آن آمده‌است؛

الظواهری که به عنوان مغز متفکر و ایدئولوژیک در پشت صحنه اقدامات القاعده شناخته می‌شد، در یک حمله که توسط هواپیمای بدون سرنشین ایالات‌متحده در کابل صورت گرفت، کشته شد و این گروه شبه نظامی را بدون رهبر و در یک معضل استراتژیک تنها گذاشت.

«جروم دروون» تحلیلگر ارشد «گروه بین‌المللی بحران»، در این زمینه بیان داشت: «از آنجا که گروه‌های وابسته به القاعده اغلب تصمیمات خود را روزانه می‌گیرند، این ضربه بیشتر نمادین است تا عملیاتی».

گزارش‌ها حاکی از آن بود که این رهبر 71 ساله به شدت بیمار بوده و بیشتر مسئولیت‌های وی بر عهده دیگر افراد در این سلسله مراتب قرار داشت.

این پزشک اهل مصر نسبت به رهبر پیشین القاعده یعنی بن لادن کمتر کاریزماتیک و مؤثر بود. نفوذ وی بعد از ظهور گروه داعش کاهش یافت و تنها از ایجاد شکاف و از بین رفتن گروه جلوگیری کرد.

با وجود این، از دست دادن وی به دلیل جایگاه و همچنین شبکه ارتباطات گسترده‌ای که با اعضای گروه در سراسر جهان داشت به احتمال زیاد ضربه مهمی را به این گروه وارد خواهد کرد. بزرگترین سوالی که اینک در این گروه مطرح می‌شود، این است که رهبر بعدی آنان چه کسی خواهد بود؟

دروون در کتابی که به تازگی درباره گروه‌های شبه‌نظامی مصر نوشته، آورده است: «نام بردن از یک رهبر جدید کار بسیار دشواری خواهد بود زیرا هیچکس دیگری در این گروه به اندازه الظواهری تجربه و شبکه ارتباطی مشابه با شبه‌نظامیان در سراسر جهان ندارد. بنابراین، بزرگترین چالش پیدا کردن رهبری است که همه اعضا گروه روی آن توافق نظر داشته‌باشند و توسط رهبران و فرماندهان برجسته گروه مورد پذیرش قرار گیرد».

گزینه‌های احتمالی

شورای امنیت سازمان‌ملل متحد ماه گذشته گزارشی را منتشر کرد که در آن به چهار جانشین احتمالی ظواهری اشاره شده‌است.

«سیف العدل» دومین فرمانده گروه القاعده به عنوان محتمل‌ترین گزینه برای رهبری است. این فرمانده 62 ساله، افسر سابق ارتش مصر است که به القاعده پیوست. العدل از سال 2001 به دلیل بمب‌گذاری‌هایی که در سفارتخانه‌های آمریکا در تانزانیا و کنیا تحت تعقیب «اف‌بی‌آی» قرار دارد. در حال حاضر مدیریت برنامه‌ریزی‌های نظامی القاعده بر عهده او است.

طبق تحلیل «خلیل العنانی» استاد دانشگاه و عضو ارشد مرکز عرب واشنگتن دی سی، در صورت انتخاب سیف العدل به عنوان جانشین ظواهری، با توجه به سابقه او در این سازمان و جایگاهی که در محافل جهادی دارد، بیشتر شاخه‌های القاعده با او بیعت خواهند کرد.»

گزینه مهم بعدی «عبدالرحمن مغربی» فرمانده عملیات‌های رسانه‌ای القاعده است. این فرمانده مراکشی القاعده داماد ظواهری است و تحصیلات خود را در حوزه مهندسی کامپیوتر به پایان رسانده‌است.

«یزید مبارک» سومین فرد در لیست رهبران احتمالی القاعده است. او یک شهروند الجزایری است که رهبری القاعده در مغرب اسلامی (AQIM) را بر عهده دارد. مبارک پس از تصدی ظواهری به رهبری القاعده در سال 2020 با او بیعت کرد.

در نهایت «احمد دیریه» رهبر گروه شبه نظامی «الشباب» است که به عنوان شاخه القاعده در سومالی فعالیت دارد. این گروه در سال 2012 از ادغام با القاعده خبر داد.

الظواهری از آن زمان تاکنون روابط خود با این شاخه را تحکیم و تقویت کرده‌است؛ شاخه‌ای که میلیون‌ها دلار به خزانه القاعده کمک کرده‌است.

با وجود این رهبران احتمالی اما دروون تاکید دارد که هنوز مشخص نیست آیا این رهبران به عنوان رئیس بزرگ از طرف گروه پذیرفته خواهند شد یا خیر.