سرقت نسخه‌ای از قرآن منسوب به دستخط امام حسن مجتبی (ع) از "آرشیف ملی افغانستان"

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بروز جنگ در افغانستان، همچنان که در هر جای دیگر جهان، افزون بر تبعات سیاسی - اجتماعی، پیامدهای دردناک فرهنگی نیز دارد.

یکی از تلخ‌ترین پیامدهای فرهنگیِ جنگ و ناامنی دامنه‌دار در افغانستان، از دست رفتن پاره‌هایی ارزشمند از میراث خطی کهن است که اعاده و احیای آن اگرنه به کلی غیرممکن، دست‌کم بسیار سخت و زمان‌بر است.

در تازه‌ترین دور از این دَوار سرگیجه‌آور و تلخ، بخشی از نسخه‌های نفیس "آرشیف ملی افغانستان" به سرقت رفته که البته هنوز دامنه و ابعاد آن به تمامی روشن نیست.

در همین رابطه مرتضی کریمی‌نیا، قرآن‌پژوه و مترجم، با انتشار متنی در کانال شخصی خودش، اعلام کرد:

آرشیف ملی افغانستان مهم‌ترین مرکز نگهداری اسناد کهن و نسخه‌های خطی افغانستان در کابل است. این مرکز در دهه‌های اخیر به سبب جنگ و ناامنی مکرراً مورد دستبرد قرار گرفته و آثار زیادی از آن به سرقت رفته است. یکی از تازه‌ترین این موارد نسخه‌ای از قرآن به خط کوفی منسوب به دستخط امام حسن مجتبی علیه السلام است. این نسخه به شماره 4 از سال 1335 شمسی در موزه کابل و بعدا در آرشیف ملی افغانستان نگهداری می‌شده است.

اطلاعات بیشتری از آن در کتاب فهرست قرآن‌های شریف خطی آرشیف ملی افغانستان، نوشته عبدالقدیر مشتری نجرابی، کابل، 1366 (ص 4-5) آمده است. تصاویر کاملی که من از این نسخه دارم نشان می‌دهد که این اثر تا همین چند سال اخیر در آرشیف دست نخورده و به صورت کامل نگهداری می‌شده است. آغاز نسخه آیه یُثَبِتُ اللهُ الَذِینَ آمَنُوا (ابراهیم، 27) است، و انتهای آن به لَقَد جِئتَ شَیئًا نُکرًا (کهف، 74) ختم می‌شود.

متأسفانه در زمانی نامعلوم در فاصله سال‌های 2020 تا 2022 میلادی، اوراقی از این نسخه (و شاید تمامی آن) از آرشیو ملی افغانستان به سرقت رفته است.

پاره‌ای از این قرآن در 25 برگه حاوی آیات 1-97 سوره اسراء و آیات 17-19 و آیه 74 سوره کهف (حاوی رقم منسوب به امام حسن علیه السلام) در حراج هنر شرقی، (https://www.orientalartauctions.com/auction/the-quran-the-art-of-hajj-and-works-of-islamic-art-may-2022) هلند (24 می 2022)، کالای شماره 4 ارائه، و به قیمت 332 هزار یورو فروخته شده است.

اوراق فروخته شده در حراج هلند، با آیات سوره اسراء آغاز می‌شوند. تصاویر ارائه شده در سایت نشان می‌دهد فردی در این صفحه (ص 81 نسخه آرشیف ملی افغانستان)، دو سطر پایانی سوره نحل را پاک کرده و به جای آن قابی زرین و مستطیل شکل افزوده که در آن عبارت «الجزء الخمس عشر» نوشته شده است. با این حال آثار پاک شدگی تذهیب قبلی در حاشیه برگه همچنان هویداست.

کریمی‌نیا در پایان ابراز امیدواری کرده است که با همت اصحاب رسانه در ایران، افغانستان و دیگر کشورها راهی برای بازگشت این میراث اسلامی به محل اصلی خود پیدا شود.

گفتنی است، اوراق عرضه شده و فروخته شده در حراج هنر شرقی، هلند از طریق لینک زیر قابل دسترسی است: https://www.orientalartauctions.com/object/art3004243-an-eastern-kufic-section-on-vellum-north-africa-or-near-east-9th-century