سفرنامه‌ای متفاوت از روزهای آغازین طوفان‌الاقصی
کتاب «جاده کالیفرنیا» بازتابی از نگاه یک راوی ایرانی به لبنان در روزهای پرالتهاب پس از آغاز عملیات طوفان‌الاقصی است.
کتاب «جاده کالیفرنیا» بازتابی از نگاه یک راوی ایرانی به لبنان در روزهای پرالتهاب پس از آغاز عملیات طوفان‌الاقصی است.
خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب - زهرا اسکندری: انتشارات سوره مهر کتاب «جاده کالیفرنیا» نوشته محمدعلی جعفری را منتشر کرده است؛ اثری مستند و روایی که در قالب سفرنامه‌ای پرکشش، تجربه‌ای متفاوت از لبنان معاصر و مقاومت مردم این سرزمین را در روزهای هم‌زمان با آغاز عملیات «طوفان‌الاقصی» روایت می‌کند. این کتاب، حاصل سفر 25روزه نویسنده به بیروت و جنوب لبنان است؛ سفری که نه در چارچوب مأموریت رسانه‌ای یا سازمانی، بلکه با انگیزه شخصی و دغدغه جست‌وجوی حقیقت و ثبت لحظات زیست مقاومت انجام شده است.
محمدعلی جعفری در مهرماه 1402 و درست در روزهایی که نبرد خونین غزه نگاه جهان را به خود جلب کرده بود، راهی لبنان می‌شود تا از نزدیک، انعکاس این رخداد در میان مردم و نیروهای مقاومت را ثبت کند. او در مسیر خود، از اردوگاه‌های آوارگان فلسطینی تا روستاهای مرزی جنوب لبنان قدم می‌گذارد، با مردمی گفت‌وگو می‌کند که جنگ و اسارت را از نزدیک لمس کرده‌اند، و روایت‌هایی را گردآوری می‌کند که کمتر خبرنگاری به آن‌ها دست یافته است.
کتاب «جاده کالیفرنیا» از جهات گوناگون با دیگر سفرنامه‌های مربوط به لبنان تفاوت دارد. نویسنده در این اثر صرفاً گزارشگر وقایع یا راوی خاطرات دیگران نیست، بلکه خود در متن رویداد حضور دارد و با ماجراجویی‌های شخصی‌اش، به لایه‌های کمتر دیده‌شده از زندگی مردم جنوب لبنان و اردوگاه‌های فلسطینی دست پیدا می‌کند. این ویژگی باعث شده کتاب، علاوه بر ارزش مستند، از نظر روایت و لحن نیز خواندنی و تأثیرگذار باشد.
جعفری در هر فصل، مسیر تازه‌ای را پیش روی مخاطب می‌گشاید. گاه در کوچه‌های تنگ اردوگاه‌های فلسطینی به دنبال بازمانده‌ای از نسل پیش از مهاجرت می‌گردد، گاه با اسرای سابق اسرائیل به گفت‌وگو می‌نشیند و گاه پای صحبت جوانانی می‌نشیند که با باور استشهاد و دفاع از سرزمین، آماده عملیات علیه دشمن صهیونیستی بوده‌اند. در پس این گفت‌وگوها، چهره واقعی مردمی نمایان می‌شود که در میان سختی و محاصره، هنوز ایستاده‌اند و امید را زنده نگه داشته‌اند.
استعاره‌ای از جاده‌ای بی‌بازگشت
انتخاب عنوان «جاده کالیفرنیا» برای این اثر، خود حامل معنایی استعاری و چندلایه است. نویسنده در کتاب به این نکته اشاره دارد که این نام از ترانه مشهور «هتل کالیفرنیا» الهام گرفته شده؛ جایی که ورود به آن با تصمیم شخص است، اما خروج از آن در اختیار انسان نیست. جعفری این مفهوم را به سفر به جنوب لبنان تعمیم می‌دهد. سفری که آغاز آن با اراده فردی است، اما بازگشت از آن تنها به مشیت الهی بستگی دارد. بدین ترتیب، عنوان کتاب نمادی از خطر، ایمان و بی‌بازگشتی است که در روح سفرنامه موج می‌زند.
زبان کتاب آمیخته‌ای از نثر ادبی و گزارش میدانی است. در بسیاری از فصل‌ها، نویسنده با جزئی‌نگری و دقت توصیفی، صحنه‌هایی زنده و ملموس می‌سازد. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «لوکیشن را زد. مپ مسیر را نشان داد: 72 کیلومتر تا مقصد. افتاد توی بزرگراه تاریک. پرسیدم: برق قطع شده؟ گفت: نه! همیشه همین شکلیه... همین اتوبانم که می‌بینی برکت جمهوری اسلامیه؛ روحش شاد شهید حسن شاطری، آسفالت کشید روی این جاده به عشق شیعیان جنوب لبنان که دسترسی‌شون به بیروت راحت بشه.»
این بخش، نمونه‌ای از نثر تصویری و گفت‌وگومحور کتاب است که ضمن روایت ماجرا، بخشی از تاریخ معاصر روابط ایران و لبنان را نیز یادآوری می‌کند. جعفری با چنین روایت‌هایی، هم تجربه شخصی خود را به مخاطب منتقل می‌کند و هم گوشه‌هایی از واقعیت‌های میدانی را آشکار می‌سازد.
33 روایت از مقاومت و زندگی
کتاب «جاده کالیفرنیا» در قالب 33 روایت تنظیم شده است. هر روایت به شخصیت یا موقعیتی خاص اختصاص دارد و در مجموع، تصویری چندبعدی از جامعه لبنان و ارتباط آن با مسئله فلسطین ارائه می‌دهد. این روایت‌ها به شکل زنجیروار به هم متصل‌اند و خواننده را از بیروت تا اردوگاه‌های فلسطینی، و از آن‌جا تا مرزهای جنوب لبنان همراه می‌کنند.
در این میان، بخش مربوط به اردوگاه‌های فلسطینی جایگاه ویژه‌ای دارد. نویسنده در گفت‌وگوهایش با اهالی این اردوگاه‌ها، از کودکان متولدشده در تبعید تا کهنسالانی که هنوز کلید خانه‌های خود در حیفا یا یافا را نگه داشته‌اند، تصویری انسانی و دردناک از تداوم آوارگی فلسطینیان ارائه می‌کند. جعفری می‌نویسد که کمتر ایرانی‌ای پا به این اردوگاه‌ها گذاشته و رسانه‌ها نیز تصویر دقیقی از آن‌ها در دست ندارند؛ از این رو، حضور مستقیم او در این مناطق، ارزش مستند کتاب را دوچندان کرده است.
سفر در میان تهدید و خطر
نویسنده در طول این سفر، با موانع و تهدیدهای متعددی روبه‌رو می‌شود. از تفتیش‌های مکرر در جاده‌های جنوب گرفته تا عبور از مناطق ناامن نزدیک مرز فلسطین اشغالی، هر گام از این مسیر با احتمال خطر همراه است. با این حال، راوی با انگیزه مستندسازی واقعیت مقاومت، مسیر خود را ادامه می‌دهد و در نهایت، به مناطقی چون صور، بازوریه، صیدا و ضاحیه می‌رسد؛ شهرهایی که امروز نیز از اهداف اصلی حملات رژیم صهیونیستی به شمار می‌روند.
جعفری در این بخش‌ها، با نگاهی انسانی و بدون شعار، از مردم این مناطق سخن می‌گوید؛ مردمی که زیر سایه تهدید زندگی می‌کنند، اما در دل خود آرامش و امید را حفظ کرده‌اند. به باور نویسنده، این روحیه مقاومت است که مرز میان ویرانی و حیات را در جنوب لبنان مشخص می‌کند.
عکس‌هایی که روایت را کامل می‌کنند
یکی از ویژگی‌های متمایز «جاده کالیفرنیا»، استفاده از عکس‌ها و تصاویر واقعی است. این تصاویر، نه‌تنها مکمل روایت‌های کتاب‌اند، بلکه فضایی عینی و ملموس به اثر می‌بخشند و به خواننده امکان می‌دهند تا با چشمان خود، صحنه‌هایی را ببینند که نویسنده از آن‌ها سخن می‌گوید. ترکیب روایت نوشتاری و تصویر، تجربه خواندن را برای مخاطب جذاب‌تر و باورپذیرتر می‌کند.
در پس روایت‌های میدانی و مستند کتاب، نوعی تأمل انسانی و فلسفی نیز جریان دارد. نویسنده در خلال سفر خود، بارها به مفهوم «بازگشت»، «ایستادگی» و «معنای زندگی در سایه جنگ» می‌پردازد. او از زبان مردم لبنان، از مادرانی می‌گوید که فرزندانشان را از دست داده‌اند، اما همچنان به آینده‌ای آزاد ایمان دارند. این رویکرد، کتاب را از سطح یک سفرنامه صرف فراتر می‌برد و آن را به متنی اندیشمندانه درباره رنج، امید و پایداری تبدیل می‌کند.
جعفری در طول سفر خود، از پایتخت لبنان تا مناطق جنوبی را می‌پیماید و در هر نقطه، لایه‌ای از واقعیت را کشف می‌کند. در بیروت، ردپای جنگ‌های داخلی و بحران‌های اقتصادی را می‌بیند؛ در صیدا، با خاطرات مقاومت دهه‌های گذشته روبه‌رو می‌شود؛ و در ضاحیه، قلب تپنده مقاومت شیعیان لبنان، از نزدیک شاهد نقش ایران در بازسازی و حمایت از مردم است.
نویسنده در روایت خود، تلاش می‌کند تصویری دقیق و بی‌واسطه از مناسبات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی لبنان ارائه دهد. از همین رو، «جاده کالیفرنیا» را می‌توان نه‌تنها سفرنامه‌ای شخصی، بلکه سندی از وضعیت اجتماعی و انسانی لبنان در دوران پس از آغاز جنگ غزه دانست.
کتاب «جاده کالیفرنیا» در 292 صفحه تدوین شده و با بهای 255 هزار تومان توسط انتشارات سوره مهر در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
