سفر به هند حج اهل فضل و ادب است

غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ضمن قدردانی از برگزارکنندگان محفل ادبی شاعران هند دوستان ایران گفت: هر وقت که دولت هند رایزن فرهنگی فرهیخته‌ای را به ایران می‌فرستد، من خوشحال می‌شوم و آن را نوید‌بخش دوران پرثمری می‌دانم که روابط میان دو کشور را تقویت می‌کند. در هفت هشت سال گذشته چند رایزن فرهنگی از هند به ایران آمده‌اند که در گسترش روابط فرهنگی دو کشور نقش پررنگی داشته‌اند.

او افزود: پیش از آن که بالرام شوکلا، رایزن فرهنگی هند در ایران شود، او را می‌شناختم و از عشق و علاقه او به زبان فارسی باخبر بودم و انتخاب او را به این سمت به فال نیک گرفتم. همواره در تمام این سال‌ها درباره تأثیر زبان فارسی در هند سخن گفته شده است، اما این بار بالرام شوکلا توپ را به زمین ایرانی‌ها انداخته و محفلی ادبی با عنوان تأثیر هند بر زبان فارسی برپا کرده است. به نظر من طرح چنین موضوعی و برگزاری چنین محفلی کار درست و به‌جایی است.

او افزود: روابط فرهنگی ایران و هندوستان ریشه چند هزارساله دارد و اگر به تاریخ نگاه کنیم و پیشینه اقوامی را که از سواحل دانوب شمالی به ایران و سرزمین‌های جنوبی سفر کردند و در این سرزمین‌ها سکنی گزیدند بررسی کنیم متوجه می‌شویم که نیاکان ایرانی‌ها و هندی‌ها با هم مشترک است و امروز می‌توانیم بگویم ایرانی‌ها و هندی‌ها پسرعمو هستند و این هم‌ریشه بودن در زبان و فرهنگ‌شان آشکار است.

حداد عادل ادامه داد: روابط فرهنگی ایران و هند به پیش از اسلام باز می‌گردد. همواره در طول تاریخ ایرانی‌ها بنا به دلایل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به هند مهاجرت کرده‌اند و به واسطه این سفر‌ها بر فرهنگ و تمدن یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند. هند یکی از مقاصد اصلی سفر و مهاجرت اهل فرهنگ ایران بوده است.

او افزود: 500 سال پیش یک ایرانی وقتی میل سفر داشت، اصلا هوس سفر به پاریس، لندن و برلین نمی‌کرد، به هند می‌رفت و سفر به هند تنها مختص به شاعران و ادبا نبود، بلکه هند مقصد سیاستمدران، هنرمندان، شاعران، نویسندگان و صنعتگران بود و این سفر‌ها همواره از راه دریا بود و در بسیاری از منابع شرحی از داستان مهاجرت ایرانیان به هند نوشته شده است.

به گفته حداد عادل، برخی از شاعران به واسطه این که احساس می‌کردند شعرشان در ایران خریدار ندارد، به هند مهاجرت کردند و اگر بخواهیم منحنی سفر ایرانیان به هند را رسم کنیم شاهد فراز و فرود سفر ایرانیان به هند خواهیم بود. یکی از مهاجرت‌های بزرگ ایرانی‌ها به هند، مهاجرت زرتشیان بوده است که در چند نوبت اتفاق افتاده است.

او افزود: در بمبئی جمعیت بزرگی زندگی می‌کنند که به زبان فارسی سخن می‌گویند. فرهنگ و تمدن هندی از جمله تمدن‌هایی است که بر فرهنگ و زبان ما تأثیر گذاشته است و این تأثیر را از جنبه‌های مختلف می‌توانیم بررسی کنیم؛ اما من در این مجال کوتاه تنها می‌خواهم به نمای کلی از این تأثیر بپردازم. اگر روزی دانشنامه‌ای درباره تأثیر هند در زبان فارسی منتشر شود این دانشنامه بسیار متنوع خواهد بود.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: یکی از جنبه‌های تأثیر هند وصف خود هند است. بیشتر شاعران و نویسندگان ایرانی در آثارشان هند را وصف کرده‌اند. اگر تمام این مطالب را گردآوری کنیم، کتاب مفصلی خواهد شد. گویی به هند رفتن حج اهل فضل، ادب و کمال بوده است.

به گفته حداد عادل، در میان شهر‌های هند، بیشتر مطالب و شعر‌ها را ایرانی‌ها درباره کشمیر نوشته‌اند. گویی لطافت، هوا و زیبایی کشمیر دل ایرانی‌ها را برده است.

او افزود: عرفان یکی از جنبه‌های مشترک ایرانی‌ها و هندی‌ها است. گویی روح دو ملت با عرفان یکی می‌شود و در عرفان یکدیگر را ملاقات می‌کنند. من در بازه زمانی پنجاه ساله ده بار به هند سفر کرده‌ام و هند را در دو کلمه رنگ و رِنگ خلاصه می‌کنم. در هند با تنوع رنگ و موسیقی روبه‌رو هستیم.

حداد عادل با اشاره به پژوهش‌های متعدد ایرانی‌ها درباره فرهنگ و تمدن هندی‌ها گفت: در دوران معاصر، دکتر فتح‌الله مجتبائی، داریوش شایگان و محمدحسین مشایخ فریدنی پژوهش‌های ارزشمندی در این عرصه انجام داده‌اند و این آثار بسیار ارزشمند هستند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به اهمیت کتاب کلیله و دمنه گفت: اگر تنها درباره تأثیر این اثر در ادبیات فارسی کتاب بخواهیم بنویسیم چندین عنوان کتاب خواهد شد. همچنین درباره ترجمه کلیله و دمنه به زبان فارسی چندصد برگ می‌توان نوشت که کتاب مفصلی خواهد شد.

او افزود: در مقاله‌ای که دکتر فتح‌الله مجتبائی نوشته‌اند ریشه شصت داستان مثنوی را هندی دانسته‌اند. همچنین در این مقاله عنوان کرده‌اند که بسیاری از متون تاریخی هند به زبان فارسی نوشته شده است و بر این اساس اگر هندی‌ها بخواهند تاریخ خود را بخوانند باید به زبان فارسی تسلط داشته باشند.

به گفته حداد عادل؛ اصلاحات ادبی بسیاری همچون خال جبین از زبان هندی وارد زبان و ادبیات فارسی شده است و در بسیاری از ضرب‌المثل ها، ترانه‌ها و تصنیف‌ها درباره هند سخن به‌میان آمده است که همه این موضوعات می‌تواند دستمایه کار‌های پژوهشی ارزشمندی شوند.

محفل ادبی شاعران هند دوستان ایران به همت مرکز فرهنگی سوامی ویوکانادا و با مشارکت دفتر شعر و موسیقی و سرود سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و سازمان اسناد کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.