سقوط تاریخی؛ یارانه نقدی به 4 دلار رسید
چهارده سال پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، نظام یارانه‌ای ایران همچنان با چالش‌های جدی مواجه است. ارزش یارانه‌های نقدی از 45 دلار در سال 1389 به حدود 4.5 دلار در سال 1404 سقوط کرده و کارشناسان از جمله وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان، با انتقاد از نبود شفافیت و فقر داده، خواستار بازطراحی این نظام برای حمایت هدفمند از اقشار کم‌درآمد هستند.
- فهرست محتوا
- تلاش‌های دولت برای جبران عقب‌ماندگی
- نظام یارانه‌ای معیوب و فقر اطلاعاتی
- ضرورت تداوم یارانه نقدی در شرایط فقر فزاینده
- پیشنهاد اصلاح از طریق یارانه انرژی
- ترجیح مردم به یارانه نقدی
- موانع اصلاح نظام یارانه‌ای
در سال 1389، یارانه نقدی 45,500 تومانی معادل 45 دلار ارزش داشت و نقش مهمی در سبد معیشتی خانوارها ایفا می‌کرد. اما با تورم فزاینده و افزایش نرخ ارز به حدود 88,000 تومان در سال 1404، یارانه 400,000 تومانی دهک‌های پایین درآمدی اکنون تنها 4.5 دلار و یارانه 300,000 تومانی دهک‌های میانی حدود 3.5 دلار ارزش دارد. این کاهش شدید ارزش، اثرگذاری یارانه‌ها را به حداقل رسانده است.
تلاش‌های دولت برای جبران عقب‌ماندگی
دولت سیزدهم در اردیبهشت 1401 با افزایش یارانه دهک‌های پایین به 400,000 تومان و دهک‌های میانی به 300,000 تومان، سعی در جبران کاهش ارزش یارانه‌ها داشت. با این حال، این مبالغ نیز در برابر تورم بالا و ارزش دلاری 10 تا 14 دلار در آن زمان، ناکافی بود. احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت چهاردهم، اخیراً از حذف یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی و تخصیص منابع آن به کالابرگ الکترونیکی برای دهک‌های پایین خبر داده است.
نظام یارانه‌ای معیوب و فقر اطلاعاتی
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان، نظام یارانه‌ای کنونی را معیوب و غیرواقعی توصیف کرد و گفت: «فقر داده و نبود شفافیت در اطلاعات درآمد و ثروت خانوارها، مانع اجرای یک نظام یارانه‌ای اثربخش است.» او تأکید کرد که پرداخت یارانه‌های برابر به خانوارهای پردرآمد و کم‌درآمد، بدون شناسایی دقیق مشمولان، کارایی این سیاست را کاهش داده است.
ضرورت تداوم یارانه نقدی در شرایط فقر فزاینده
شقاقی‌شهری با اشاره به افزایش سهم جمعیت فقیر از 12 درصد در ابتدای دهه 90 به بیش از 30 درصد در حال حاضر، پرداخت یارانه نقدی را سیاستی ضروری دانست. او معتقد است که نگرانی از بار تورمی یارانه‌ها نباید مانع حمایت از اقشار آسیب‌پذیر شود، به‌ویژه در شرایطی که فقر در جامعه گسترش یافته است.
پیشنهاد اصلاح از طریق یارانه انرژی
این اقتصاددان پیشنهاد داد که منابع یارانه نقدی از طریق اصلاح یارانه‌های انرژی و تبدیل یارانه‌های غیرمستقیم به مستقیم تأمین شود. او تأکید کرد که با توجه به کسری بودجه دولت، تکیه بر بودجه عمومی برای پرداخت یارانه پایدار نیست و اصلاح یارانه‌های انرژی می‌تواند راه‌حل مناسب‌تری باشد.
ترجیح مردم به یارانه نقدی
شقاقی‌شهری با استناد به نظرسنجی‌ها اظهار داشت که مردم یارانه نقدی و مستقیم را به روش‌های غیرمستقیم مانند حمایت‌های آموزشی یا بهداشتی ترجیح می‌دهند، زیرا این روش انحراف و حیف‌و‌میل کمتری دارد. او معتقد است که یارانه نقدی اثربخشی بیشتری در حمایت از معیشت دارد.
موانع اصلاح نظام یارانه‌ای
به گفته شقاقی‌شهری، مقاومت در برابر شفافیت اطلاعات ثروت و درآمد خانوارها و نبود توان اجرایی برای پیاده‌سازی اصلاحات، مهم‌ترین دلایل تعلل دولت‌ها در بازطراحی نظام یارانه‌ای است. او هشدار داد که بدون رفع این موانع، اجرای سیاست‌های حمایتی هدفمند با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
