سلولهای بنیادی پرتوان به کمک درمان بیماری‌ها می‌آید
به گزارش سرویس علم و پیشرفت خبرگزاری فارس به نقل از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سلولهای بنیادی علاوه بر قابلیت خودنوزایی و تکثیر نامحدود، قادرند یک یا چند نوع سلول تمایزیافته را به وجود آورند. سلولهای بنیادی بر اساس انواع سلولهای تمایزیافتهای که میتوانند ایجاد کنند، به سه گروه سلولهای بنیادی تک‌توان نظیر سلولهای بنیادی اسپرماتوگونیال، سلولهای بنیادی چندتوان از قبیل سلولهای بنیادی خون‌ساز و سلولهای بنیادی پرتوان مانند سلولهای بنیادی جنینی تقسیم می‌شوند.
سلولهای بنیادی پرتوان قادرند به مشتقات هر سه ردی زایای اکتودرم، مزودرم و آندودرم متمایز شده و در کامل‌ترین تعریف، باید بتوانند یک موجود کامل را ایجاد کنند. سلولهای بنیادی پرتوان کاربردهای بسیاری در مدلسازی بیماری‌ها، غربالگری و تولید داروهای جدید، مطالعه وقایع مولکولی درگیر در تولید حالت پرتوان و همچنین پتانسیل خوبی برای استفاده در درمانگاه‌های سلول درمانی دارند.
تولید سلول‌هایی بدون مشکلات ایمنی شناختی و اخلاقی
سلول‌ها از منابع مختلفی به دست می‌آیند، از دو مشکل عمده این نوع سلولهای پرتوان جنینی میتوان به مشکل اخلاقی دستکاری جنین‌های انسانی و مشکل ردپیوند سلولهای مشتق از آن‌ها اشاره کرد. البته دستکاری جنین‌های اولیه انسانی در برخی از کشورها نظیر استرالیا، ایالات متحده آمریکا و نیز کشورهای اسلامی مانند ایران با مشکل اخلاقی روبرو نیست اما کشورهایی از قبیل آلمان با موانع قانونی و اخلاقی در رابطه با انجام پژوهش روی جنین‌های انسانی روبه‌رو هستند
مشکلات ایمنی شناختی و اخلاقی سلولهای بنیادی جنینی باعث شد دانشمندان به تهیه‌ی سلول‌هایی فکر کنند که این دو مشکل رانداشته باشند.
از آن جا که منشا سلولهای iPS از جنین نبوده و از سلولهای خود فرد دهندهی سلول تهیه می‌شود، مشکل اخلاقی و رد پیوند در مورد آن‌ها مطرح نیست، از این رو چشم‌انداز امیدبخشی را در پیش روی درمان بیماری‌ها با سلولهای بنیادی قرار می‌دهند.
تولید سلولهای iPS از بیماران با بیماری‌های مختلف
از فرد مبتلا به یک بیماری قابل درمان با سلول درمانی میتوان فیبروبلاست‌های پوستی یا هر نوع سلول دیگری را تهیه کرد، کشت داد و به سلولهای iPS تبدیل کرد و سپس سلولهای iPS حاصل را به سمت مورد نظر تمایز داد و سلولهای تمایزیافته‌ی حاصل را پس از ارزیابی‌های مربوطه و کنترل کیفی، بدون این که رد پیوند اتفاق بیافتد به موضع مشخص از فرد بیمار پیوند زد؛ بنابراین میتوان سلولهای iPS را از بیماران با بیماری‌های مختلف تولید کرد و به طوراختصاصی برای خود آنان مورد استفاده قرار داد.
حسین سلطانی نژاد مدیر فناوری و تجاری سازی ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با بیان اینکه سلولهای بنیادی پرتوان باید قدرت تکثیر بالایی داشته باشند، گفت: سرعت تکثیر سلولهای بنیادی پرتوان از سلولهای سرطانی کمتر و سلولهای فیبروبلاستی بیشتر است.
سلطانی نژاد بیان کرد: سرعت تکثیر و رشد کلونی‌ها معیارهای تعیین هویت سلولهای iPS است. کلونی‌های iPS پس از ظهور، باید از جای خود جدا شده و به ظروف جدیدی حاوی محیط کشت سلولهای پرتوان منتقل شوند.
شکوفایی عرصه تبدیل سلولهای تمایزیافته به یکدیگر
پس از نخستین گزارش شگفت انگیز تولید سلولهای iPS بود که عرصه تبدیل سلولهای تمایزیافته به یکدیگر یا دگرتمایزی به شکوفایی خود رسید و عصر جدیدی برای تولید سلولهای تمایزیافته به وجود آمد.
در حال حاضر سلولهای تمایزیافته‌ی مختلف، عمدتا با کمک چند فاکتور رونویسی اختصاصی میتوانند به سرنوشت‌های تمایزی دیگری از قبیل نورونی، قلبی، کبدی و پانکراسی تبدیل شوند.
مدیر فناوری و تجاری سازی ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اظهار کرد: چنانچه فرایند دگرتمایزی بتواند سلول‌هایی ایمن و دارای عملکرد را برای سلولدرمانی تولید کند، به طور بالقوه میتواند رقیب خوبی برای سلولهای تمایزیافتهای باشد که حاصل از تمایز سلولهای iPS هستند.
فناوری iPS مورد استفاده در زیست‌شناسی حیوانات
سلولهای iPS استعداد تومورزایی بالاتری نسبت به سلولهای حاصل از دگرتمایزی دارند، که این موضوع میتواند کاربرد درمانی آن‌ها را با محدودیت روبرو کند. از فناوری iPS نیز میتوان در بیوتکنولوژی حیوانات استفاده کرد.
هم اکنون سلولهای iPS میمونی، خوکی و سگی را میتوان تولید کرد و برای انجام مهندسی ژنتیک در این حیوانات مورد استفاده قرار داد و مدل‌های بیماری‌های انسانی را در آن‌ها تولید کرد، همچنین میتوان به این وسیله، یکسری ترکیبات مفید نظیر آنزیم‌هایی را در این حیوانات تولید کرد که در انسان‌های مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی وجود ندارند. رویکرد سلولهای بنیادی پرتوان ممکن است در آینده بتواند برای نجات گونه‌های جانوری در خطر به کار رود.
از دستاوردهای فناوری iPS میتوان به کاربردهای مدلسازی و درمانی این سلول‌ها، شکوفاشدن فرایند دگرتمایزی و زیست فناوری حیوانات اشاره کرد. سلولهای iPS برای این که بتوانند با اطمینان وارد درمانگاه‌های سلولدرمانی شوند، باید به دقت ارزیابی و تایید ماهیت شده و از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل شود.
ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلولهای بنیادی با توجه به ظرفیت‌های فراوان این حوزه برنامه‌های جامعی برای حمایت از دستیابی به مرجعیت علمی کشور و ایجاد زیرساخت‌های راهبردی ملی در حوزه‌های کلیدی در دست تدوین و اجرا دارد.
از اقدامات مهم ستاد در سال گذشته، ایجاد مرکز تولید فرآورده‌های ژنی پژوهشگاه رویان بوده است که طی این فرآیند، 2 پروژه ژن‌درمانی عملیاتی شد. همچنین این ستاد در سال جدید، تداوم توسعه در تمامی این زمینه‌ها در دستور کار خود دارد.
انتهای پیام /