سهم 20 درصدی قاچاق از بازار 30 هزار میلیاردی نوشتافزار
در حال حاضر 20 درصد از بازار 30 هزار میلیاردی نوشتافزار در دست کالای قاچاق است. با وجود ممنوعیت، برخی از فروشگاه‌های مجازی اقدام به فروش این اقلام می‌کنند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صنعت نوشتافزار در ایران هرچند توانسته در یک دهه گذشته در قیاس با سایر حوزه‌های صنایع فرهنگی، رشد قابل توجهی در زمینه تولید و جلب نظر مصرف‌کننده داشته باشد، اما همچنان به دلایل مختلف از جمله نبود آمار دقیق از این بازار و همچنین خلأ قوانین در جهت حمایت از مصرف‌کننده و ساماندهی بازار، با چالش‌های مختلفی روبروست.
سهم 20 درصدی قاچاق از بازار 30 هزار میلیاردی نوشتافزار
قاچاق، از جمله چالش‌های تولیدکنندگان این حوزه است. هرچند اعمال ممنوعیت واردات در دهه 90 به منظور حمایت از تولیدکننده صورت گرفت و توانست تأثیر مثبتی بر جریان تولید و عرضه در بازار بگذارد، اما به اعتقاد فعالان بازار نوشتافزار، این ممنوعیت‌ها در حال حاضر منجر به افزایش کالای قاچاق در بازار شده و نظم بازار را تا حدودی با مشکل مواجه کرده است؛ به طوری که گفته می‌شود در حال حاضر 20 درصد از بازار 30 هزار میلیاردی نوشتافزار در دست کالاهای قاچاق است.
بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی؛ در سند راهبردی صنعت نوشتافزار سهم محصولات تولید داخل حدود 55 درصد اعلام شده است. همچنین طبق اظهارات مدیر مجمع نوشتافزار ایرانی اسلامی در شهریورماه 1402، حدود 60 درصد از اقلام نوشتافزار دانش آموزی، تولید داخل است. در تازه‌ترین اظهارات در شهریورماه سال 1403 نیز سهم کالای ایرانی در بازار نوشتافزار حداقل 60 درصد و حداکثر 75 درصد تخمین زده شده است، براین‌اساس، می‌توان گفت در زمان حاضر سهم محصولات تولید داخل از بازار نوشتافزار کشور، بیش از 60 درصد است و روندی افزایشی را طی می‌کند، این در حالی است که سهم محصولات تولید داخل در ابتدای دهه 1390، حدود 15 درصد تخمین زده می‌شد.
نوشتافزار ایرانی؛ انتخاب اول خانواده‌های 4 دهک پایینچطور سیاست‌های حمایتی از نوشتافزار، بر گره‌های تولید آن افزوده است؟
در خصوص قاچاق نیز در سال‌های گذشته که نرخ دلار کمتر بود و تخصیص ارز به‌شیوه کنونی وجود نداشت، بازار نوشتافزار واردات‌محور بود، به‌گونه‌ای که حدود 85 درصد از بازار داخلی نوشتافزار را محصولات وارداتی تشکیل می‌دادند. به‌مرور، با برخی محدودیت‌ها (مانند ناپایداری‌های ارزی و ممنوعیت‌های ناسنجیده وارداتی) سهم قاچاق افزایش یافت، به‌طوری که طبق تخمین‌های صورت‌گرفته در زمان حاضر حدود 20 درصد بازار نوشتافزار کشور را محصولات قاچاق تشکیل می‌دهند، محصولاتی که عمدتاً اقلام حرفه‌ای، خاص یا تزئینی را شامل می‌شوند که تولیدکنندگان داخلی به آنها نمی‌پردازند. در مجموع، قاچاق ضمن اینکه از نظر قیمتی به‌ضرر مصرف‌کننده است، به‌دلیل ایجاد بازار انحصاری، فرصت‌های تولید را نیز از بین می‌برد.
اما چطور قوانینی که برای حمایت از تولید وضع شده، در حال حاضر بر گره‌های تولید افزوده است؟ به باور گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سیاست‌های حمایتی ممنوعیت در واردات که اغلب نیز بدون اطلاع قبلی فعالان زیست‌بوم تصویب و ابلاغ می‌شود، نه تنها یاری‌بخش نیستند بلکه در اکثر موارد، اختلال و نابسامانی در فضای کسب و کار نوشتافزار را در پی دارند. ممنوعیت‌های وارداتی ممکن است در کوتاه‌مدت به رشد مقطعی برخی از واحدهای تولیدی منجر شوند، اما در بلندمدت با ایجاد فضاهای غیررقابتی و انحصارگرایانه، روند طبیعی رشد صنعت را مختل می‌کنند. برای مثال، طی سال‌های اخیر با وجود ممنوعیت واردات کالای مداد، انواع گوناگون مدادهای خارجی در فروشگاه‌های سطح کشور و نیز فروشگاه‌های اینترنتی به وفور یافت می‌شود که عمدتاً از طریق قاچاق وارد بازار شده‌اند. بدین ترتیب، در غیاب واردکنندگان رسمی و قانونی و به دلیل تنوع ناکافی مدادهای تولید داخل یا نبود امکان تولید برخی انواع خاص مداد مورد تقاضا (مانند مدادهای تخصصی طراحی یا مداد کنته)، مجاری ورود غیرقانونی و قاچاق برای پاسخگویی به نیاز مصرف‌کنندگان فعال شده‌اند.
جولان لوازم‌التحریر قاچاق در فروشگاه‌های رسمی
همچنین با توجه به اینکه محصولات نوشتافزار در میان انواع کالاهای قاچاق موجود در کشور وجهه آسیب‌رسانی کمتری دارند (برای مثال در مقایسه با مواد مخدر، خوراکی‌ها، آرایشی و بهداشتی، لوازم خانگی و...) در مواقع برخورد با آنها سخت‌گیری لازم صورت نمی‌گیرد. عمده دستگاه‌های مربوطه مانند ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، نیز از توان اجرایی و نظارتی کافی برای رسیدگی به این حوزه برخوردار نیستند. به طوری که محصولات قاچاق با واردات غیرقانونی در وبگاه‌های رسمی فروش برخط و نیز بازارهای خرده‌فروشی به آسانی توزیع شده و به فروش می‌رسند. این در حالی است که می‌توان فروشگاه‌های برخط را از سوی مراجع نظارتی به طور کامل پایش و رصد کرد و بر خرده‌فروشی‌های رسمی نیز از طریق انجمن‌های صنفی، نظارت‌های لازم را به عمل آورد.
گذشته از این‌ها، کم‌توجهی به زمینه‌ها و بسترهای شکل‌گیری قاچاق مانند ممنوعیت‌های ناسنجیده وارداتی یا ضعف دستگاه‌های فرهنگی و ترویجی در ذائقه‌سازی در این‌باره بسیار تأثیرگذار است.
در زمینه صادرات نیز عواملی همچون تحریم‌های خارجی در خصوص مبادلات مالی بین‌المللی، مشکلات ارزی، ضعف دستگاه‌های دیپلماسی فرهنگی و اقتصادی در شناسایی و ظرفیت‌سازی در بازارهای منطقه و جهانی، فاصله داشتن کیفیت و تنوع برخی از محصولات داخلی با معیارهای جهانی، تعارض‌ها و خلأهای موجود پیرامون مالکیت معنوی و شناخت اندک از نیاز و سلیقه مصرف‌کنندگان کشورهای دیگر، موجب شده‌اند به رغم وجود ظرفیت‌های فراوان بالقوه و بالفعل، سهم نوشتافزار کشور از بازارهای صادراتی بسیار ناچیز باشد.
