سوگنامه آذرتاش آذرنوش

علی بهرامیان؛ هنوز سده نخست هجری به نیمه نرسیده بود که یک سردار عرب و حاکم وقت کوفه به یک ایرانی گفت: زبان‌تان عربی است و عقل ایرانی دارید. متون نظم و نثر عربی برجای‌مانده از سده‌های نخستین، آکنده از نشانه‌های فرهنگ و تمدن ایران و ایرانی است؛ همان‌که سردار عرب به طعنه گفت.

جست‌وجو و پژوهش در باب آن نشانه‌ها وظیفه‌ای مهم است که استاد فقید ما دکتر آذرتاش آذرنوش از نیم قرن پیش و بیش از آن پیشنهاد همت والای خود قرار داده بود و می‌کوشید از ورای حتی کلمه‌ای و اصطلاحی در بیتی از بحتری و ابوتمام و ابونواس اهوازی یا سطری از جاحظ و ابوحیان توحیدی، روزنه‌ای برای شناخت بیشتر و بهتر گذشته درخشان و پرشکوه ایران بیابد و با اهل این روزگار در میان نهد؛ از سرگذشت ابن‌مقفع، آن فرزانه روزگار تا اسب و سوارکاری و چوگان‌بازی شهسواران ایرانی که آوازه آن‌ها سرزمین‌های اسلامی را درنوردیده بود.

در همه این‌ها آذرتاش آذرنوش، فرهنگ و تمدن ایران را از دل هزارتوی سده‌های نخست هجری به زیبایی تمام روایت می‌کرد. او در سراسر زندگی کوشید آموزش زبان عربی را متحول کند و از این طریق هر چه بیشتر بر آشنایی ایرانیان و به ویژه جوانان علاقه‌مند با فرهنگ و تمدن ایران بیفزاید. او سالیان دراز به کار آموزش زبان عربی در دانشکده الهیات دانشگاه تهران اشتغال داشت و کتاب وی در این باب از جمله مهم‌ترین آثار اوست.

با این‌همه هرگز از تالیف و ترجمه نایستاد و آثار ارزشمند بسیاری پدید آورد و باید گفت که شماری از آثار او از حد متعارف ترجمه بسی فراتر رفته و جنبه تحقیق‌یافته، مانند موسیقی کبیر ابونصر فارابی و ترجمه تاریخ ادبیات عرب از رژیس بلاشر حاکی از تسلطی است که بر زبان فرانسه نیز داشت.

زنده‌یاد آذرنوش از دلبستگان زبان فارسی بود و آثار آشنایی عمیق او با متون کهن ادب فارسی در نوشته‌های او نیک‌پیداست. دکتر آذرنوش با مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی از هنگام بنیاد همکاری نزدیک داشت و در مدت حدود سی سال مدیریت بخش ادبیات عرب در آن مرکز، بسیاری از مقالات مهم خود را در باب ادیبان و شاعران سده‌های نخست در مجلدات آن دایره‌المعارف پدید آورد.

دکتر آذرنوش به تدریس و تحقیق دلبستگی تمام داشت و از راهنمایی جوانان علاقه‌مند نه فقط دریغ نمی‌کرد، بلکه خود پیشقدم می‌شد و با حسن طینت و طیبت که در او به کمال موجود بود، بر کار‌های پژوهشی شاگردان خویش نظارت می‌کرد. هم از این رو، سهم او در خدمت به فرهنگ میهن در پرورش شماری از جوانان اهل تحقیق، کمتر از آثار ارجمند وی نیست. فقدان او برای فرهنگ ایران بسی بیش از آنچه به وصف درآید خسارت‌بار است. یادش خجسته و روانش مینوی باد!

منبع: اعتماد