سیدالکریم از مدینه تا ری / نبوغ علمی حضرت عبدالعظیم (ع)

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، امروز سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی سلام الله علیه است. تاریخ تولد و وفات عبدالعظیم در منابع قدیم ذکر نشده است؛ اما در منابع متأخر تولد وی در 4 ربیع‌الثانی سال 173 ق و وفاتش در 15 شوال سال 252 قمری نقل شده است. مرحوم آیت الله محمد محمدی ری‌شهری با استناد به نقل روایت عبدالعظیم از هشام بن حکم (درگذشت 199 ق) در کمتر از بیست سالگی، تاریخ تولد او را سال 180 قمری یا پیش از آن دانسته است. همچنین با استناد به حدیث امام هادی (ع) درباره فضیلت زیارت قبر عبدالعظیم، گفته است که عبدالعظیم پیش از شهادت امام هادی (ع) (سال 254 قمری) از دنیا رفته است. در ادامه علی اعظمی در یادداشتی که در اختیار مهر قرار داده است به تبیین زندگی این امامزاده عظیم الشان پرداخته است. عبدالعظیم بن عبدالله بن علی مشهور به عبدالعظیم حسنی و سید الکریم، در 4 ربیع الثانی سال 173 هجری قمری در زمان حکومت هارون الرشید در شهر مقدس مدینه متولد شد. وی پس از 79 سال عمر بابرکت، در 15 شوال سال 252 در شهر ری درگذشت. زندگی این سید حسنی به گونه‌ای سعادتمندانه بود، که با دوران امامت چهار امام معصوم یعنی امام موسی کاظم، امام رضا، امام محمدتقی و امام علی النقی علیهم السلام مقارن شد. [1]

نبوغ علمی عبدالعظیم (ع)

حضرت عبدالعظیم در عصر خود مجتهد توانمندی بود، که بر اساس اصول و قواعدی که از اهل بیت علیهم السلام در اختیار داشت، دیدگاه‌های اسلام ناب را در زمینه‌های مختلف اعتقادی و علمی، استخراج می‌کرد و به پرسش‌های مردم پاسخ می‌داد؛ بنابراین ایشان تنها یک محدث و راوی احادیث اهل بیت علیهم السلام نبوده است، بلکه از علمای بزرگ خاندان رسالت بوده که به نمایندگی از ائمه علیهم السلام، توان پاسخگویی به مسائل علمی را داشت؛ همچنین توانمندی علمی اش مورد تأیید و تصدیق امام هادی علیه السلام قرار گرفته بود. [2]

عرضه عقاید و شرفیابی خدمت امام

این سید وارسته، عالم و فقیه با تجربه، حتی در سن پیری نیز نسبت به دنبال معارف اهل بیت اعتقادی راسخ داشت و به شدت بر روی عقاید خود حساس بود، به گونه‌ای که خود را محضر امام هادی علیه السلام رساند و عرض کرد: می‌خواهم اعتقادات خودم را بر شما عرضه کنم، اگر درست باشد بر آن ثابت قدم باشم و اگر اشتباه است، آن را تا زنده هستم تصحیح کنم. بعد از اینکه حضرت به او اجازه داد، ایشان اعتقادات خود را از اصول و فروع دین تا اقرار به امامت امام زمان علیه السلام و غیبت حضرت و... همه را با تواضع خاصی مطرح کرد و امام علیه السلام آن‌ها را تصدیق فرمودند و این جمله‌ی ارزشمند را در حق ایشان بیان فرمودند: «أنتَ وَلِیُنَا حَقاً؛ [3] به راستی، تو از دوستان حقیقی ما هستی.» مقام علمی ایشان به اندازه‌ای است که ابوحماد رازی نقل می‌کند: در سامرا به خدمت حضرت امام هادی علیه‌السلام رسیدم. سوالات شرعی خود را از ایشان پرسیدم و ایشان پاسخ دادند و زمانی که خواستم به ایران برگردم برای خداحافظی به نزد ایشان رفتم، حضرت فرمودند: «ای حماد، وقتی که در شهر خودت سوالات و مشکلات دینی برائت پیش آمد، آن‌ها را از عبدالعظیم بن عبد اللَه حسنی بپرس و سلام مرا هم به او برسان.» [4] آنچه از زندگی ایشان قابل استفاده و پند گیری است اینکه، در هر شرایطی باید نسبت به عقاید خود دقت لازم را داشته باشیم و آن‌ها را در طول عمر چند بار بر اهل علم عرضه کنیم تا مبادا با عقاید اشتباه از دنیا برویم.

هجرت به ری

عبدالعظیم در زمان «معتز» خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و خوف از قتل، به امر امام هادی علیه السلام از سامرا به ری که از پایگاه‌های مهم عباسیان بود، هجرت کردند و در خانه یکی از شیعیان سکونت می‌کردند و شب‌ها را به عبادت خدا و روز‌ها را با روزه می‌گذراندند. سرانجام بر اثر بیماری یا (بنا بر قولی) شهادت، در شهر ری رحلت کردند. یکی از شیعیان، رسول خدا را در خواب دیده بود که به وی فرمود: یکی از فرزندانم در این شهر جان می‌سپارد و شما او را در این مکان دفن کنید. از این‌رو باغ خود را وقف حضرت عبدالعظیم و شیعیان کرد و آن بزرگمرد را در آن مکان دفن کردند. [5] سید الکریم عبدالعظیم حسنی، تمام زندگی خود را در راه دین و اعتقاد صحیح سپری کرد و سرانجام با همان اعتقاد صحیح و مورد تأیید خدا و ائمه علیهم السلام چشم از دنیا فرو بست. پی نوشت [1] امامزادگان معتبر ایران، ص 13. [2] اعتقادات شیعه از دیدگاه عبدالعظیم حسنی، ص 40. [3] بحارالانوار، ج 69، ص 2. [4] مستدرک الوسائل، ج 17، ص 321. [5] منتهی الآمال، ج 1، ص 584.