سینمای ایران؛ متکی به رانت است

سید رضا اورنگ، منتقد سینما در برنامه «سینما معیار» رادیو گفت‌وگو درباره سینما هالیوود گفت: سینما فرانسه و ایتالیا که در یک زمانی کارگردانان و فیلم‌سازان بزرگ داشت، الان آن سینما را ندارد و در سینما هالیوود محو شده است. یعنی هرچقدر که جلوی فیلم‌های هالیوودی را گرفتند، نتوانستند موفق شوند.

اورنگ ادامه داد: فرانسه تنها کاری که کرده این بوده که قیمت بلیت فیلم‌های هالیوودی را افزایش داده است. ولی سینمای خودش حرفی برای گفتن ندارد. یعنی حتی فیلم‌های اکشن دهه 70 که در ایران پر فروش بود، ندارد. به عنوان مثال، در پلتفرم‌ها یک مدت فیلم‌های خوب به نمایش درمی‌آید و بعد تقریباً تمامی فیلم‌ها شبیه هم می‌شوند. در حال حاضر چقدر فیلم درباره زمان قاجار در پلتفرم‌ها شاهد هستید؟ چون یک نفر آمده و یک فیلمی ساخته که موفق بوده، بعد بقیه گفتند که ما هم اینکار را انجام می‌دهیم.

محمد حسن خدایی، منتقد تئاتر درباره سینما هالیوود گفت: به‌نظر می‌آید بزرگترین چیزی که در هالیوود وجود دارد و در ایران کم و بیش اتفاق نمی‌افتد، تضمین سرمایه است. یعنی در هالیوود گردش سرمایه و سود‌آوری امری مهم است. علاوه‌بر این، هالیوود قرار است رویای امریکایی را بسازد که آن قسمت فرهنگی جامعه امریکا و غرب را برای کل دنیا بازنمایی کند.

خدایی ادامه داد: الان یکی از دعوا‌هایی که بین امریکا و چین وجود دارد و کسانی که در زمینه سیاست خارجه کار می‌کنند معتقدند که چین نمی‌تواند قدرت اول جهان شود، به این علت که از لحاظ فرهنگی نمی‌تواند سینمایی داشته باشد که کل دنیا را تحت تاثیر خود قرار دهد. من فکر می‌کنم که در هالیوود به دلیل گردش سرمایه، مخاطب اهمیت پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه البته مخاطب همه چیز سینما هالیوود نیست، افزود: این سینما قرار است که فانتزی رویای امریکایی را برای امریکایی‌ها بسازد. البته در همین هالیوود هم افرادی مانند لینچ فیلم‌هایی می‌سازند که خود رویای امریکایی و مناسبات تولید را به نحو بی‌رحمانه نقد می‌کند؛ بنابراین از آنجایی که جامعه ما سرمایه‌داری غربی نیست، عمدتاً آدم‌هایی را می‌بینید که فیلم دوم و سومی ساختند، بدون اینکه فیلم اولشان نمایش داده شود.

این منتقد تئاتر افزود: درحالی که اگر در امریکا فیلم اول افراد نمایش داده نشود، اجازه ساخت فیلم‌های بعدی را پیدا نمی‌کنند. با شیوه تولیدی روبه‌رو هستیم که عده‌ای با اتصال به نهاد‌های قدرت و دریافت رانت و پول فیلم‌هایی می‌سازند که هیچ ربطی با اجتماع و مناسبات انسانی ما ندارد؛ بنابراین با تضمین اقتصادی رو‌به‌رو نیستیم. شنیدم که در غرب و امریکا یک کمپانی به منتقدین مبلغی را می‌پردازد تا منتقدین تولید کمپانی را نقد کنند. فردی به نام فرانسیس فورد کاپولا بعد از «پدرخوانده‌ها» ده سال است که نتوانسته فیلم بسازد.

وی با اشاره به فضای رانتی داخل ایران گفت: اما شما با لابی کردن و به دست آوردن پول از فلان بانک و نهادی که پولشویی می‌کند، می‌توانید کلی فیلم بسازید. حتی در دهه 80 و 90 عده‌ای آدم بی‌استعداد که پولدار بودند، تهیه‌کننده شدند و با آوردن پول زیاد جایگاه اجتماعی خوبی در زمینه هنر به‌دست آوردند.