شرح امام خمینی (ره) بر حدیث امام باقر (ع) درباره مذمت حب دنیا

به گزارش خبرنگار دین خبرگزاری تسنیم، دنیاگرایی، دنیاپرستی و دنیازدگی اصطلاحاتی هستند برای آن عده که دنیا را بر آخرت ترجیح داده اند و یا اینکه آخرت را قبول دارند، اما از لذات دنیا نمی گذرند و در مواقع حساس، آخرت را به دنیا می فروشند. این مسئله در آیات متعددی از قرآن آمده است. امام حسین علیه السلام جمله مشهوری دارند، آن هنگام که قصد حرکت از مکه داشت، فرمود «انَ الناسَ عَبیدُ الدُنیا، وَ الدینُ لَعق عَلی ألسِنَتِهِم یَحوطونَهُ ما دَرَت مَعایِشُهُم، فَاِذا مُحِصوا بِالبَلاءِ قَلَ الدَیانونَ»؛ مردم بنده دنیایند و به ظاهر دم از دین می زنند و تا زمانی که زندگیشان تأمین شود از آن دفاع می‌کنند؛ اما چون در بوته آزمایش قرار گیرند دینداران اندک اند.» در صورت کلی حب دنیا مذمت شده است، از جمله آن که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود «حُبُ الدُنیا رَأسُ کُلِ خَطِیئَه»؛ یعنی حب دنیا رأس هر خطایی است. حب دنیا گاه خود را در مال اندوزی به هر قیمتی نشان می دهد و گاه کمتر از این یعنی تا حد یک شیء تزئینیِ بی مقدار و نیز گاه در حب مقام و ریاست و گاهی حتی به حب زن و فرزند تا آنجا که دین خود را برای رفاه آنان بفروشد. هر کدام از اینها می تواند زمینه های لغزش ما و از بین رفتن آخرتمان و در دنیا، سبب تقابل با حق و حق‌مداران شود که اوج این تقابل را در ماجرای رویارویی اهل جمل و صِفین مقابل امیر مؤمنان و در وجهی شدیدتر در ماجرای کربلا شاهدیم.

بنابراین حرص به دنیا مقابل است با هرَس شدن اعمال در دنیا و آخرت. در انتها، شرح حدیثی از امام باقر علیه السلام را در بیان امام خمینی رحمت الله علیه در کتاب آداب الصلات در مذمت حرص ورزیدن به دنیا می خوانیم:

«باید انسان بداند که دنیا طوری است که هر چه آن را بیشتر تعقیب کند و در صدد تحصیل آن بیشتر باشد، علاقه اش به آن بیشتر شود و تأسفش از فقدان آن روزافزون گردد، گویی انسان طالب چیزی است که به دست او نیست. گمان می کند طالب فلان حد از دنیا است، تا آن را ندارد از آن تعقیب می کند و در راه آن تحمل مشاق می کند (مشقت می افتد) و خود را به مهالک می اندازد؛ همین که آن حد از دنیا را به دست آورد، برای او یک امر عادی می شود و عشق و علاقه اش مربوط می شود به چیز دیگری که بالاتر از آن است و خود را برای آن به زحمت و مشقت می اندازد و هیچ گاه عشقش فرو ننشیند، بلکه هر دم روزافزون شود و زحمت و تعبش بیشتر گردد و این فطرت و جبلت را هرگز وقوفی نیست. و اهل معرفت با این فطرت اثبات بسیاری از معارف کنند که بیان آن از حوصله این اوراق خارج است و اشاره به بعض این مطالب در احادیث شریفه شده؛ چنانچه در کافی شریف از حضرت باقر العلوم علیه اسلام روایت نموده که «مثَل حریص به دنیا مثَل کرم ابریشم است که هر چه به دور خود آن را بیشتر می پیچد از خلاص شدن دورتر شود تا آن که از اندوه بمیرد.» (آداب الصلاه، ص51) متن حدیثی که امام خمینی رحمت الله علیه به آن اشاره می کنند، از این قرار است: «مَثَلُ الحَریصِ عَلَی الدُنیا مَثَلُ دودَهِ القَزِ: کُلَمَا ازدادَت مِنَ القَزِ عَلینَفسِها لَفا کانَ أَبعَدَ لَها مِنَ الخُروجِ حَتی تَموتَ غَما» حریص به دنیا، همانند کرم ابریشم است که هر چه بیشتر دور خود می تند، خارج شدن از پیله بر او سخت تر می شود، تا آن که از غصه می میرد.»