صالحی: سند جامع هوش مصنوعی در اختیار مقامات ارشد کشور قرار گرفت

علی اکبر صالحی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفت: قریب به دو سال است که فرهنگستان علوم، با عنایت به ضرورت توجه به مسائل بنیادین کشور و برای تحقق رشد و بالندگی آنها، اتاق فکر‌ها و کارگروه‌هایی به وجود آورده که فعالیت خود را به صورت مستمر و دقیق انجام می‌دهند.

وی ادامه داد: در حال حاضر 8 اتاق فکر و 23 کارگروه در فرهنگستان علوم ایجاد شده و 134 نفر در این کارگروه‌ها فعالیت می‌کنند. سخنرانی، برگزاری نشست‌های سیاست‌گذاری، نشست‌های علمی، تهیه برنامه درسی کارشناسی ارشد میان رشته‌ای و تهیه برنامه درسی برای مقطع متوسطه و تنظیم برخی سندهای اجرایی از جمله فعالیت‌های این کارگروه‌ها و اتاق‌فکرها بوده است.

قائم‌مقام رئیس فرهنگستان علوم گفت: اتاق فکرهای «آب»، «تغییر اقلیم»، «چالش‌های اقتصادی»، «فناوری‌های کوانتومی»، «مخاطرات طبیعی»، «مسائل اجتماعی»، «هوش مصنوعی» و «دیدگاه فرهنگستان علوم در حوزه علم و فناوری در افق 1420» به صورت مستمر در مجموعه فرهنگستان علوم فعال هستند.

صالحی بیان کرد: فعالیت‌های تحقیقاتی و عمرانی در اتاق فکر «آب» پیرامون کارگروه‌هایی تحت عنوان حکمرانی آب، ارزش‌گذاری و بهره‌وری آب در بوم‌سازگان مختلف ایران، سیمای مدیریت آب ایران و احیای منابع آب با تاکید بر آب‌خیزداری و آبخوانداری صورت می‌گیرد.

وی افزود: کارگروه‌های آلودگی هوا، پسماند و تغییر اقلیم در اتاق فکر «تغییر اقلیم»؛ چالش مدیریت اقتصادی و حکمرانی دولت محلی در عصر اقتصاد جهانی در اتاق فکر «چالش‌های اقتصادی»؛ کارگروه‌های تحلیل فرآیند حکمرانی و اجرایی، فرونشست و سوانح ژئوتکنیکی کلان، سیلاب و زلزله در اتاق فکر مخاطرات طبیعی؛ کارگروه‌های شیوه حکمرانی و تحولات حوزه زنان و چالش‌ها در اتاق فکر مسائل اجتماعی؛ چهار کارگروه: محاسبات کوانتومی، اینترنت کوانتومی، رمزنگاری کوانتومی، حسگرها و سنجش کوانتومی در اتاق فکر فناوریهای کوانتومی؛ کارگروه‌های کاربرد هوش مصنوعی در تدارکات لجستیک حمل و نقل و کاربرد هوش مصنوعی در بهداشت و سلامت در اتاق فکر هوش مصنوعی و 5 کارگروه اقتصاد دانش‌بنیان، مهاجرت نخبگان، رصد علم، فناوری و نوآوری، آموزش عالی در افق 1420 و آموزش و پرورش در افق 1420 مباحثی است که در اتاق فکر «دیدگاه فرهنگستان علوم در حوزه علم و فناوری در افق 1420» مورد توجه قرار گرفته است.

در ضمن علاوه بر اقدامات فوق، فرهنگستان علوم به اقتضای مسئولیت خود 9 بهمن 1400 به تدوین گزارش «سیاست‌های پیشنهادی فرهنگستان علوم در حوزه علم و فناوری در برنامه هفتم» اقدام کرد.

گزارش مزبور به رئیس محترم جمهوری و سازمان برنامه ارسال شد. این گزارش علاوه بر داشتن بازتاب نسبتاً وسیع در رسانه‌ها، مورد امعان نظر رئیس محترم جمهوری واقع و توسط ایشان به ارگان‌های ذیربط ارجاع شد.

معاون پژوهشی فرهنگستان علوم در ادامه ضمن تاکید بر اهمیت استفاده از فناوری‌های نوین، گفت: ما در فرهنگستان علوم شرط لازم برای بقا و بالندگی را در استفاده و تسلط بر فناوری‌هایی می‌دانیم که آینده را به صورت مستمر با امکانات و منابع محدود می‌سازند و شکل می‌دهند.

وی توضیح داد: در واقع محدودیت بالقوه و بالفعل در امکانات و منابع، موجب تغییر بنیادی در نگاه به نیازهای افراد و جوامع و به طبع آن برطرف کردن این نیازها منجر شده است. امروز به جای همسان‌انگاری افراد و جوامع که موجب اتلاف منابع و امکانات محدود می‌شود چاره‌ای جز نگرش شخص‌محور نیست.

صالحی گفت: من اعتقاد دارم این موضوع یعنی استفاده از پتانسیل‌های نگرش شخص - محور فقط با استفاده از هوش مصنوعی امکانپذیر و محقق می‌شود. آن هم در دنیای امروز که با مسائل پیچیده‌ای رو‌به‌رو می‌شویم که به دلیل دگردیسی مستمر ظاهر و ماهیت‌شان دنبال کردن آنها در عمل ممکن نیست.

وی به آسیب‌شناسی نگاه‌های موجود در مواجه با هوش مصنوعی پرداخت و گفت: راهکارهای بی‌انعطاف و صلب موجود که به داده‌ها و واقعیت‌ها بی‌توجهی می‌کنند یا از ماهیت متغیر زمان غفلت می‌کنند یا بر فرضِ نادرستِ نامحدود بودنِ منابع و امکانات استوارند.

قائم‌مقام رئیس فرهنگستان علوم افزود: صاحبان این نگرش به گونه‌ای اعجاب‌آور اهمیت تصمیم‌سازی‌های به موقع را نادیده می‌گیرند و به همین دلیل به صورت آشکار توان مقابله با مسائل یاد شده را ندارند.

صالحی به اهمیت هوش مصنوعی برای پیشرفت سطوح مختلف کشور اشاره کرد و توضیح داد: هوش مصنوعی و هوشمندسازی سامانه‌ها در زمره مهم‌ترین مفاهیم، فناوری‌ها و ابزارهایی هستندکه بدون آنها امکان بقا متصور نیست. هوش مصنوعی امروز به عنوان پرچمدار علم و فناوری، ابزاری کارآمد و اجتناب‌ناپذیر برای تحقق عزت و اقتدارملی و ارتقای زندگی آحاد جامعه است.

وی افزود: برخی از مهم‌ترین زمینه‌های استفاده از هوش مصنوعی و هوشمندسازی سامانه‌ها در ایران که با رصد مشکلات کشور از سوی فرهنگستان علوم به صاحب‌نظران و مجریان و قانونگذاران پیشنهاد شده بحث هوشمندسازی در حوزه حکمرانی ملی، سلامت و بهداشت، تدارکات به موقع و انبارداری مدرن، حمل و نقل، شبکه‌های برق و انرژی الکتریکی، مهندسی ارتباطات، نفت و گاز، معدن، کشاورزی و غذا، ساخت و تولید، سامانه‌های مالی و بانکی، حفاظت از محیط‌زیست، و آموزش است.

معاون پژوهشی فرهنگستان علوم گفت: به منظور تحقق بالندگی کشور در زمینه هوش مصنوعی و الویت دادن به آن به دنبال ایجاد و به کارگیری زیست‌بومی تحول آفرین هستیم که در آن عوامل متعددی باید با نگاه هم‌افزایی با هم تعامل کنند.

وی ادامه داد: حکومت، آموزش و پژوهش، تأمین مالی و سرمایه‌گذاری و ملزمات فنی شامل داده‌هایی با قابلیت اشتراک و مبادله، سخت‌افزار و رایانه‌های توانمند و از طرفی الگوریتم‌ها و نرم‌افزارهای کاربردی بر مبنای هوش مصنوعی از جمله مهم‌ترین ارکان این زیست‌بوم هستند.

صالحی به بیان برخی مشکلات اساسی در این حوزه پرداخت و گفت: ایران فاقد برنامه ملی هوش مصنوعی است و تنها برخی برنامه‌ها در موضوع فناوری‌های مرتبط در این حوزه تدوین شده‌اند. این در حالی است که تعداد دانش‌آموختگان و متخصصان هوش مصنوعی در رشته‌های علوم و مهندسی کامپیوتر در حد قابل قبولی است، اما در رشته‌های دیگر، توانایی چندانی برای استفاده از هوش مصنوعی به عنوان ابزار وجود ندارد.

وی ضمن اشاره به تهیه سند جامع هوش مصنوعی در فرهنگستان علوم و ارسال آن برای مقامات ارشد کشور، افزود: وضعیت پژوهش‌های بنیادی، نوآوری علمی و انتشار علم در حوزه هوش مصنوعی در ایران با وجود محدودیت‌ها در حد بسیار خوبی بوده است. به‌گونه‌ای که ایران جزو کشورهای برتر در این حوزه محسوب می‌شود اما زیرساخت‌های مناسب و مکفی برای پژوهش‌های آینده‌ساز در کشور وجود ندارد.

قائم‌مقام رئیس فرهنگستان علوم گفت: جایگاه کلی کشور در شاخص‌های دسترسی و ارتباطات در حد متوسط و جزو کشورهای میانی دنیاست اما محدودیت‌های اخیردر تعاملات علمی، فعالیت در حوزه هوش مصنوعی را در عمل متوقف کرده است.

صالحی گفت: این یک واقعیت است که در زمینه ثبت اختراع و تحقیقات کاربردی، شرایط کشور مناسب نیست. تعداد شرکت‌ها و محصولات دانش‌بنیان در چند سال اخیر علیرغم رشد قابل توجهی که داشتند، اندک بوده است. از سویی طی چند سال گذشته سرمایه‌گذاری در کشور بر اساس شاخص‌های اقتصاد جهانی در مجموع کافی نبوده و دولت به عنوان بزرگترین فعال در اقتصاد کشور فعالیت مناسبی در این حوزه ندارد.

وی بیان کرد: در شرایط کنونی کشور نبود سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیز آشکار است. کسب و کار و کارآفرینی در ایران شرایط مناسبی ندارد و محیط و فضای لازم برای آن و آمادگی برای شروع و تثبیت کسب و کار مطلوب نیست.

معاون پژوهشی فرهنگستان علوم توضیح داد: با وجود رشد عناصر موثر در این زمینه مانند شتابدهنده‌ها و بسترهای نوآوری، وضعیت نوآوری در ایران متوسط است. چرا که نبود مربیان و راهنمایان در شتاب‌دهنده‌ها مشهود است.

صالحی گفت: از سوی دیگر روند تصویب قوانین و مقررات مرتبط در این زمینه هم در حد متوسط است. در اشتراک‌گذاری و مبادله داده‌ها، با وجود تدوین قوانین و مقررات مرتبط، ایران در شرایط مناسبی نیست و رتبه کشور در چند سال اخیر کاهش یافته است.

وی اظهار داشت: برای ایجاد و به‌کارگیری زیست‌بوم تحول‌آفرین، یک نهاد باید وظیفه هماهنگی ارکان زیست‌بوم را برعهده داشته باشد که این نهاد می‌تواند معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور باشد.

قائم مقام رئیس فرهنگستان علوم توضیح داد: در حال حاضر 114 اقدام برای بالندگی و شکوفایی زیست‌بوم هوش مصنوعی کشور به تفکیک هر یک از حوزه‌های پنج‌گانه شامل اقدام در برنامه ملی و سیاست کلان، 31 اقدام در حوزه آموزش و پژوهش، 13 اقدام در حوزه زیرساخت‌ها و شرکت‌ها، 29 اقدام در حوزه نوآوری و کسب‌و‌کار و اقدام در حوزه اخلاق، مقررات و حقوق مشخص شده که توسط نهاد هماهنگ‌کننده ارکان زیست‌بوم تعیین و اجرایی می‌شود.