ضرر 300 میلیاردی مافیای زباله به شهروندان تهرانی

«شهرداری تهران در مدل قدیمی که به شکل مزایده‌ای در مناطق 22 گانه است، 190 میلیارد تومان سالانه دریافت می‌کند. در حالی که مدیریت هر کیلو زباله در تهران به‌طور میانگین 250 تومان هزینه برای شهرداری دارد که در مجموع مبلغ 500 میلیارد تومان در سال هزینه پسماند می‌شود، یعنی حدوداً 300 میلیارد تومان هزینه روی دست شهرداری می‌ماند که به عبارتی هزینه ای است که از جیب شهروندان تهرانی می‌رود.»

روزنامه ایران نوشت: «هر شهروند تهرانی روزانه 730 گرم زباله تولید می‌کند. اگر شهروندان تهران را حدوداً هشت میلیون نفر در نظر بگیریم به عبارتی روزانه بیش از پنج هزار تن زباله در تهران تولید می‌شود. این در حالی است که هر شهروند آلمانی روزانه تنها 250 گرم زباله تولید می‌کند؛ چرا که اگر تولید زباله به بیش از 300 گرم در روز برسد، بر اساس قانونی که در سال 1992 برای کاهش زباله در آلمان به تصویب رسید، هر کس زباله‌اش بیش از این میزان باشد، جریمه خواهد شد. علاوه بر این در اغلب کشورها فقط روزانه یک بار زباله‌ها جمع‌آوری می‌شود اما در ایران اگر زحمات زباله‌گردها را کنار بگذاریم شاید به روزی سه بار هم برسد! این در حالی است که با اجرای طرح جمع‌آوری مخازن از خیابان‌ها قرار بود جمع‌آوری زباله هر سه روز یک بار انجام شود.

در کشورهای توسعه‌یافته دیگر کسی مخزن زباله بزرگ را بیرون از محل مسکونی نمی‌گذارد، شبیه آنچه این روزها ما در کوچه‌های تهران می‌بینیم. آلمان با جمع‌آوری مخازن توانست ظرف سه سال به کاهش قابل توجه حجم زباله‌ها برسد. طبق وعده مسئولان شهری، جمع‌آوری مکانیزه زباله‌ها باید به 80 درصد می‌رسید، در حالی که اکنون 20 درصد است و پردازش وعده داده شده هم به جای 90، تنها 25 درصد پیش رفته است. کارشناسان اما تأکید دارند که اگر مخازن زباله‌ها از سطح شهر جمع‌آوری شود، معضل زباله‌گردها هم تا حد زیادی حل خواهد شد. البته حل این معضل آنقدرها که به نظر می‌رسد، ساده نیست!

مافیایی که در پشت‌پرده زباله‌های تهران قرار دارد، حتی با جابه‌جایی یک پیمانکار هم مشکل درست می‌کند. این را بارها مسئولان شهری اعتراف کرده‌اند. رانتی که از خرید و فروش زباله‌های تهران به دست می‌آید، شبکه قاچاق سازمان‌یافته‌ای را تشکیل داده که به این راحتی‌ها اجازه نمی‌دهد معضل زباله‌های تهران حل شود. راهکار را البته در تعطیلی این رانت می‌دانند، اما سؤال اصلی همین‌جاست آیا می‌توان دست پیمانکاران را از این رانت قطع کرد؟

مدیریت شهری تهران حالا به دنبال اجرای طرحی است که مدل قدیمی جمع‌آوری زباله را به شکل جدیدی اجرا کند. در این مدل، صفرتاصد کار به پیمانکاران سپرده می‌شود تا دیگر تلاشی برای ورود غیر مجاز به فرایند زباله نداشته باشند؛ چراکه همین فرایند غیر مجاز، یک چرخه معیوب جمع‌آوری و به کار گرفتن زباله‌گردها را هم در پشت صحنه ایجاد کرده که نمی‌گذارد دست شهرداری به سود واقعی برسد و البته پایتخت‌نشین‌ها هم در این ضرر شریکند.

اگر می‌خواهید بدانید این ضرر چقدر است باید به گفته‌های مهدی بابایی، عضو شورای شهر تهران، استناد کنیم. او به «ایران» می‌گوید: «شهرداری تهران در مدل قدیمی که به شکل مزایده‌ای در مناطق 22 گانه است، 190 میلیارد تومان سالانه دریافت می‌کند. در حالی که مدیریت هر کیلو زباله در تهران به‌طور میانگین 250 تومان هزینه برای شهرداری دارد که در مجموع مبلغ 500 میلیارد تومان در سال هزینه پسماند می‌شود، یعنی حدوداً 300 میلیارد تومان هزینه روی دست شهرداری می‌ماند که به عبارتی هزینه ای است که از جیب شهروندان تهرانی می‌رود.»

بر اساس آخرین آمار، مجموع زباله‌های تهران روزانه به عدد پنج هزار و 100 تن می‌رسد. این در حالی است که بابایی عضو شورای شهر تهران به «ایران» می‌گوید که از این میزان فقط 40 درصد مدیریت و حدود 60 درصد در آرادکوه دفن می‌شود. برنامه مدیریت شهری این است که در دوره جدید میزان دفن را به صفر برساند. شبیه کاری که در اغلب کشورهای پیشرو مثل هلند و آلمان درحال انجام است. به گفته او بیشترین زباله تولید شده مربوط به زباله‌های مسکونی است. بابایی می‌گوید: «حدود 35 درصد زباله خشک ارزشمند قابل بازیافت در تهران داریم که نهایتاً 10 تا 12 درصد آن تفکیک می‌شود.»

این رقم را باید با احتساب روش‌های سنتی و غیر سنتی که در شهر تهران، از سوی پیمانکاران شهرداری و زباله‌گردها انجام می‌شود محاسبه کرد. با این حساب نزدیک به 25 درصد زباله ارزشمند تهرانی‌ها از بین می‌رود. در آرادکوه هم تنها 40 درصد بازیافت می‌شود که اگر چه تا 100 درصد راه زیادی باقی مانده، اما تولید کودهای کمپوست از زباله‌های‌تر قدم رو به جلویی است که فضای سبز تهران را تغذیه می‌کند.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند هم البته به این موضوع اشاره کرده، اما آمار او کمی متفاوت است. محمد علی عزیزی می‌گوید: «به دلیل اینکه تفکیک در مبدأ در تهران انجام نمی‌شود زباله ریجکت به 30 درصد افزایش پیدا می‌کند که مجبور به دفن 40 درصد از زباله می‌شویم که بزرگ‌ترین معضل در شهر تهران محسوب می‌شود. برخی از کلانشهرها این موضوع را از طریق زباله‌سوزی کنترل می‌کنند و برخی از شهرها بحث آموزش و تفکیک زباله را دنبال می‌کنند. در حال حاضر همه کلانشهرها در حال دفن زباله هستند اگر بتوانیم زباله را در شهر تهران به درستی تفکیک کنیم حدود 65 درصد زباله تر است، حدود 31 درصد زباله خشک با ارزش و حدود 6 درصد نیز ریجکت است.»

با این‌همه مشکل اصلی همچنان باقی است. آیا مافیای زباله تهران اجازه می‌دهد سود زباله به جیب شهروندان تهرانی برود؟ بابایی می‌گوید: «عدم سیاستگذاری‌های درست که از سوی شهرداری در مدیریت پسماند صورت گرفته ما را به اینجا رسانده است. ما هم‌اکنون با طیف وسیعی از غیر مجازها که زباله‌ها را جمع می‌کنند و از سوی پیمانکاران شهرداری مدیریت می‌شوند مواجهیم. اکنون می‌خواهیم قراردادهای جدید را تنظیم کنیم تا ایستگاه‌های میانی مدیریت پسماند ایجاد شود تا کل زباله‌ها دست پیمانکار باشد؛ چرا که معتقدیم باید برون‌سپاری انجام شود. در گذشته اشتباه سیاستگذاری وجود داشت و این مافیا ماحصل آن است. هنر ما این است که سه جنبه زیست محیطی، اقتصادی و مکانیزاسیون روش‌های جمع‌آوری را با هم جلو ببریم.»

پیمانکاران چه کسانی هستند؟ بابایی به صراحت می‌گوید: «بیش از 90 درصد پیمانکاران شهرداری هستند. به همین خاطر برای اصلاح رویه به سراغ تغییر قراردادها رفتیم. بر این اساس کل زباله‌های شهر تهران را به دست پیمانکاران سپردیم تا خودشان سرمایه‌گذاری کنند. ایستگاه‌های میانی را هم فعال کردیم.»

مدل جدید شهرداری در ایستگاه‌های میانی البته یک ماه است که در منطقه 21 و 22 در حال اجراست اما هنوز فرصت زیادی مانده تا بتوان درباره آن قضاوت کرد. کارشناسان اما معتقدند که این طرح می‌تواند جلوی زباله‌گردی را بگیرد.»

ببینید | اجرای ایروبیک و رقص محلی لری مسعود روشن‌پژوه در برنامه زنده

ببینید | کوسه شنزار؛ نابینا اما دارای راداری قدرتمند برای پیدا کردن شکار